کاپیتان فیلیپس؛ یکی از امیدهای اسکار

نمایش عمومی فیلم «کاپیتان فیلیپس» ساخته پل گرینگراس٬ فیلمساز انگلیسی در سینماهای بسیاری از کشورهای جهان آغاز شده است. در اکران این هفته می‌پردازیم به معرفی این فیلم.

«کاپیتان فیلیپس» نخستین‌بار به عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره فیلم نیویورک در سال ۲۰۱۳ به نمایش در آمد و سپس در جشنواره فیلم لندن هم به روی پرده رفت. فیلم تریلری حادثه‌ای است که بر اساس داستان واقعی ربوده شدن یک کشتی آمریکایی توسط دزدان دریایی سومالی در سال ۲۰۰۹ میلادی ساخته شده است. ریچارد فیلیپس (با بازی تام هنکس) کاپیتان کشتی باری آمریکایی مائرسک آلاباما است که از عمان راهی کنیا شده است اما در سواحل سومالی مورد حمله دزدان دریایی قرار می‌گیرد. دزدان سعی دارند علاوه بر دزدیدن کشتی٬ خدمه را به عنوان گروگان نگه ‌دارند تا بتوانند در برابر آزادی آنها پول دریافت کنند.

تعقیب و گریزی میان دزدان و کشتی سنگین باربری آغاز می‌شود و سرانجام دزدان به کشتی وارد می‌شوند٬ این در حالی است که بخشی از خدمه کشتی پنهان شده‌اند و کاپیتان فیلیپس سعی می‌کند با مذاکره با دزدان وقوع فاجعه را به تعویق بیندازد با این امید که امدادگران از راه برسند.

کاپیتان ریچارد فیلیپس واستفان تالتی ماجرای ربوده شدن این کشتی آمریکایی توسط دزدان دریایی را در کتاب «وظایف یک کاپیتان: دزدان دریای سومالی٬ نیروی دریایی و روزهای خطرناک بر دریا» نوشته و منتشر کرده‌اند. کمپانی سونی و تهیه‌کنندگان فیلم که حقوق سینمایی کتاب را خریداری کرده بودند بیلی ری٬ (فیلمنامه‌نویسی که آثاری چون «رنگ شب» و «بازی‌های گرسنگی» را در کارنامه خود دارد) را استخدام کردند و او بر اساس این کتاب، فیلمنامه فیلم را نوشت. ری با اشاره به اینکه بارها کتاب را خوانده و تحقیق مفصلی انجام داده که بتواند هرچه دقیق‌تر و با وفادارای به واقعیت داستان را به فیلمنامه تبدیل کند٬ در این‌باره می‌گوید: «واقعیت این است که این داستان از داستان‌هایی بود که سینمایی هستند و برای همین لازم نبود من کار زیادی انجام بدهم. علاوه بر اینکه داستان از یک موقعیت دراماتیک و هیجان‌انگیز برخوردار بود، از لحظات شاعرانه هم بی‌بهره نمانده بود. تمام حادثه‌هایی که بر پرده سینما می‌بینید، در داستان وجود داشت. داستان در یک کلمه عالی بود و من خوش‌شانس بودم که این کتاب را خواندم.»

فیلم توسط پل گرینگراس٬ کارگردان بریتانیایی نامزد جایزه اسکار کارگردانی شده است. او با سابقه روزنامه‌نگاری خود کارگردانی است که برای ساخت فیلم بر اساس داستان‌های واقعی شناخته می‌شود و شاید بتوان شناخته‌شده‌ترین فیلم از این نوع فیلم‌ها در کارنامه او را «یونایتد ۹۳» نامید؛ فیلمی که بر اساس ماجرای واقعی یکی از هواپیماهای ربوده شده در حادثه ۱۱ سپتامبر ساخته شد و گرینگراس را نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردانی سال کرد.

گرینگراس اکنون در این تازه‌ترین ساخته‌اش سراغ داستان یک گروگانگیری بر روی آب‌ها رفته است. او خود درباره رویکردش به داستان هنگامی که بر روی ماجرایی واقعی کار می‌کند و میزان وفاداری‌اش به بازسازی واقعیت می‌گوید: «در هنگام نمایشی کردن یک داستان واقعی شما با موقعیت انتخاب روبرو هستید. شما می‌توانید تنها کمی به واقعیت وفادار بمانید و یا اینکه تمامی تلاش خود را برای وفادار ماندن به اصل ماجرا بکنید. این بیشتر به فیلمساز و اولویت‌هایش بستگی دارد٬ اما من با توجه به پیش‌زمینه‌ای که دارم بیشتر راحت هستم که تا آنجا که می‌شود به واقعیت وفادار بمانم. فکر می‌کنم این غریزی است. اما اگر بخواهیم همین فیلم را عنوان نمونه نگاه کنیم٬ من مجبور هستم چهار و یا پنج روز را در یک ساعت و نیم یا دو ساعت خلاصه کنم و این چالش اصلی من است. اینکه چگونه این اتفاق را فشرده کنم و به بنیاد و اساس آن وفادار بمانم. فکر می‌کنم در این کار ما موفق شدیم و اصل و اساس آنچه را که اتفاق افتاد اینجا روی پرده به نمایش می‌گذاریم.»

گرینگراس از بازیگر به عنوان یکی از مهمترین عنصرها در ساخت فیلم نام می‌برد. به گفته او تمامی کار فیلم و فیلمنامه چون نقشه‌ای است که در اختیار بازیگر گذاشته می‌شود تا او بتواند حقیقت را بر روی پرده نمایش دهد. برای همین او علاوه بر اینکه نقش اصلی فیلمش را به تام هنکس٬ بازیگر شناخته‌شده آمریکایی و برنده دو جایزه اسکار سپرد٬ برای نقش‌های دزدان دریایی به جای استفاده از بازیگران شناخته شده آمریکایی به خود سومالی رفت و بازیگرانی متناسب با نقش‌ها یافت؛ بازیگرانی که برخی برای نخستین‌بار نه تنها در یک فیلم پرهزینه هالیوودی که حتی در برابر دوربین ظاهر می‌شدند. گرینگراس درباره دلیلش برای انتخاب نابازیگران محلی می‌گوید: «این بخشی از جهان است که داستانی برای گفتن دارد و این آدم‌ها هم داستان‌هایی برای تعریف کردن دارند. من در پی مردان جوانی بودم که بتوانند آن بخش از جهان را درک کرده و تعریف کنند. ما خیلی خوش‌شانس بودیم که این چهار بازیگر را یافتیم. آنها کارشان را بسیاری عالی انجام دادند و توانستند تمام و کمال آن خشونت٬ خستگی‌ناپذیری و جنایت اعضای آن گروه دزدان و همچنین ناامیدی بشریت را به نمایش بگذارند.»

پل گرینگراس برای بازنمایی بهتر واقعیت و باورپذیر شدن فیلمش از عناصر مختلفی بهره برده است. تمام فیلم بر روی یک کشتی بزرگ مشابه کشتی اصلی و بر روی اقیانوس فیلمبرداری شده است. او همچنین برای اینکه رویارویی کاپیتان فیلیپس و خدمه کشتی با دزدان دریایی طبیعی‌تر باشد، تا روز فیلمبرداری دو گروه بازیگران را از یکدیگر جدا نگاه داشت٬ چنانکه به گفته تام هنکس حتی در روز فیلمبرداری هم او هنوز نمی‌دانست چه کسانی نقش دزدان دریایی را بازی می‌کنند و زمانی که آنها شروع به تعقیب کشتی با قایق‌ تندروی خود کردند او برای نخستین‌بار آنها را دید. نمونه دیگر صحنه پس از آزادی کاپیتان فیلیپس در فیلم است که ابتدا در فیلمنامه نبوده و بعدتر در هنگام تحقیق و گفت‌وگو با عوامل٬ پل با آن آشنا می‌شود و همان زمان از حضور تام هنکس بهره برده و صحنه را با افراد واقعی در زمانی حدود دو ساعت به شکل آزمایشی فیلمبرداری کرده و بعدتر در فیلم استفاده می‌کند.

اما «کاپیتان فیلیپس» مورد پسند منتقدان هم قرار گرفته و نقدهای مثبتی بر آن نوشته شده است. مجله سینمایی «هالیوود ریپورتر» نیز در پیش‌بینی امسال خود از نامزدهای جوایز اسکار این فیلم را دست‌کم در سه رشته بهترین فیلم٬ بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش اول مرد از امیدهای اسکار ۲۰۱۴ معرفی کرده است. تاد مک‌کارتی٬ منتقد این مجله با تعریف از بازی‌های فیلم بویژه بازی تام هنکس و کارگردانی خوب و فیلمنامه فیلم٬ بخش تکنیکی آن چون فیلمبرداری را درجه یک خوانده است. دیوید گریتن منتقد «تلگراف» نیز با دادن چهار ستاره به فیلم توانایی گرینگراس در استفاده از مصالح فیلم‌های حادثه‌ای و تریلر برای ساخت آثاری پیچیده و چند لایه را ستوده بازی تام هنکس را عالی و نقشش در این فیلم را یکی از دشوارترین نقش‌هایش در سال‌های اخیر خوانده است.

«کاپیتان فیلیپس» با زمان ۱۳۴ دقیقه محصول سال ۲۰۱۳ کشور آمریکا است.

گالری زمانه:

نماهایی از فیلم «کاپیتان فیلیپس» ساخته پل گرینگراس