سرطان پستان؛ عوامل خطرساز و روش‌های غربالگری

بیماری سرطان پستان به علت شیوع نسبتاً زیاد و روزافزون، به یکی از کابوس‌های اصلی زنان در تمامی جوامع تبدیل شده است. با این حال معمولاً تلاش خاصی از جانب بسیاری از زنان برای تشخیص و درمان به موقع آن صورت نمی‌گیرد.

 نکته بسیار مهم در مورد سرطان پستان این است که تشخیص زودرس و به موقع آن نقشی بسیار اساسی در انتخاب و موفقیت روش‌های درمانی دارد. تا جایی که انواعی از این بیماری در صورت تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب، به صورت کامل درمان خواهند شد.

عوامل خطرساز

افزایش سن یکی از عوامل اصلی افزایش خطر بروز سرطان پستان است. تا جایی که بر اساس آمارهای جهانی تقریباً ٦٠ درصد از موارد ابتلا به این بیماری در سنین بالای ٦٠ سال اتفاق می‌افتد.

افزایش سن یکی از عوامل اصلی افزایش خطر بروز سرطان پستان است. تا جایی که بر اساس آمارهای جهانی تقریباً ٦٠ درصد از موارد ابتلا به این بیماری در سنین بالای ٦٠ سال اتفاق می‌افتد.

وجود سابقه خانوادگی سرطان پستان در بستگان درجه یک یعنی مادر، خواهر و یا دختر، احتمال بروز بیماری را دو تا سه برابر افزایش می‌دهد، اما این افزایش خطر در صورت ابتلای بستگان دورتر مثل مادربزرگ یا خاله و عمه چندان زیاد نیست. گروهی از پزشکان این موضوع را به ژن‌های عامل بروز سرطان پستان به نام‌های BRCA1 و BRCA2 نسبت می‌دهند که در حدود یک درصد از زنان وجود دارند. مطالعات علمی نشان داده است درصد ابتلای زنان دارای ژن‌های ویژه یادشده به صورت چشمگیری نسبت به سایرین بالا است. ضمن اینکه در میان بستگان افراد دارای یکی از این ژن‌ها نیز معمولاً موارد متعددی از بروز بیماری دیده می‌شود.

مسائل مرتبط با هورمون‌ها

گروه بعدی عوامل خطرساز، مرتبط با مسائل هورمونی هستند. رخ‌دادن اولین قاعدگی در سن کمتر از ١٢ سال و به تأخیر افتادن یائسگی عواملی هستند که ریسک ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهند.

 این موارد می‌توانند مرتبط با افزایش مدت زمانی باشند که فرد تحت تأثیر هورمون جنسی استروژن که تحریک‌کننده رشد سلول‌های سرطانی است قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر هرچقدر طول دوره باروری فرد که از اولین قاعدگی آغاز و به آخرین قاعدگی یعنی آغاز یائسگی ختم می‌شود افزایش یابد بدن او به مدت طولانی‌تری تحت تأثیر هورمون استروژن قرار می‌گیرد. بعضی از پزشکان با همین استدلال معتقدند که استفاده بلندمدت از قرص‌های خوراکی ضد حاملگی یا هورمون‌درمانی با هورمون استروژن در سنین پس از یائسگی در افزایش خطر بروز سرطان پستان دخیل هستند.

جدا از این‌ها، عوامل دیگری نیز به عنوان افزایش‌دهنده‌های خطر بروز بیماری سرطان پستان شناخته شده‌اند که از آن جمله می‌توان به قرار گرفتن فرد در معرض تابش اشعه مضر مثل اشعه ایکس در سنین پایین ، مصرف طولانی‌مدت الکل و دخانیات اشاره کرد.

علائم بیماری

معمولاً در مراحل اولیه ابتلا به بیماری علامت خاصی وجود ندارد. در اغلب مواقع اولین علامت وجود یک توده درون پستان است که به صورت اتفاقی توسط خود فرد کشف می‌شود.

توجه داشته باشید که بسیاری از توده‌های پستانی سرطانی نبوده، بلکه کیست یا توده‌های سخت بافتی تحت عنوان فیبروز هستند که در بعضی موارد حتی نیاز به درمان خاصی ندارند. این نکته اما از اهمیت پیگیری و مراجعه به پزشک در صورت کشف هرگونه توده پستانی کم نخواهد کرد. توده‌های پراکنده ناصاف که به‌خصوص در ناحیه فوقانی خارجی پستان‌ها به وجود می‌آیند معمولاً کیست هستند، اما احتمال سرطانی بودن توده سفتی که کاملاً متمایز از بخش‌های کناری باشد و تنها در یک سمت کشف شود بیشتر است.

در مراحل ابتدایی بیماری، توده ممکن است همانند کیست‌ها و توده‌های خوش‌خیم، در هنگام لمس توسط دست متحرک بوده و در مکان خود توسط انگشتان جابه‌جا شود، اما در مراحل پیشرفته، کاملاً به دیواره قفسه سینه یا پوست چسبیده و هیچگونه تحرکی ندارد. نشانه بعدی سفت شدن و تجمع گره‌های لنفاوی زیر بغل در سمت مبتلا هست. این توده‌های لنفاوی درد ندارند، اما ممکن است در زمان لمس توسط دست کمی حساس باشند.

غربالگری

بیماری سرطان پستان معمولاً در مراحل ابتدایی هیچگونه نشانه یا علامت خاصی ندارد. از طرف دیگر تشخیص زودرس این بیماری نقش بسیار مهم و مثبتی در روند درمان بیماری دارد. به همین دلیل انجام تست‌های غربالگری برای تشخیص زودرس آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین نکات مورد تأکید گروه‌های برگزار‌کننده برنامه‌های آگاهی‌دهنده در مورد سرطان پستان آموزش روش‌های مختلف غربالگری و تشخیص به‌موقع این بیماری است که به‌ویژه در ماه اکتبر یعنی ماه آگاهی عمومی در مورد سرطان پستان بسیار فعالند.

برای انجام غربالگری دو روش اصلی وجود دارد. روش اول که بسیار ساده و اتفاقاً کاملاً رایگان است معاینه دوره‌ای پستان توسط خود شخص است. این کار در صورتی که به درستی انجام شود باعث تشخیص توده‌های مشکوک در مراحل اولیه تشکیل آن‌ها می‌شود، اما روش دوم غربالگری، ماموگرافی یا همان عکس رادیوگرافی از پستان‌ها است. در این روش از سطح پایینی از اشعه ایکس برای تشخیص بخش‌های غیرطبیعی در داخل پستان‌ها استفاده می‌شود. ماموگرافی روشی بسیار موثر برای تشخیص توده‌های سرطانی در مراحل ابتدایی است. توصیه می‌شود تمامی خانم‌های بالای ٤٠ سال هر یک تا سه سال و در سنین بالای ٥٠ سال هر سال یک بار این تست غربالگری را انجام دهند.

تشخیص و درمان

هنگامی که در یک معاینه دوره‌ای توسط پزشک یا از طریق یکی از روش‌های ذکر شده در مورد انواع غربالگری، توده‌ای در داخل پستان تشخیص داده شد حتماً بایستی شخص مورد نظر تحت آزمایش‌های تشخیصی ویژه قرار گیرد.

 اگر توده توسط خود شخص یا پزشک پیدا شده باشد اولین روش تشخیصی مورد استفاده همان ماموگرافی است. در بعضی موارد نیز سونوگرافی پستان برای افتراق میان توده‌های سرطانی و کیست‌های خوش‌خیم کارساز است. چون این کیست‌ها در بسیاری موارد نیاز به درمان خاصی ندارند یا تنها بایستی تخلیه شوند.

آزمون تشخیصی بعدی نمونه‌برداری از توده مشکوک است که در حقیقت منجر به قضاوت قطعی و نهایی در مورد ماهیت توده از طریق بررسی‌های پاتولوژیک می‌شود. در مرحله بعد و در صورت تشخیص سرطان پستان، بیمار وارد مراحل درمان می‌شود. روش‌های درمانی طیفی گسترده از درمان دارویی خوراکی گرفته تا شیمی‌درمانی و جراحی (به منظور برداشتن یک قسمت یا تمامی پستان) را در بر می‌گیرند که بسته به شرایط بیمار و مراحل و ماهیت بیماری توسط پزشک انتخاب می‌شوند.