کردهای سوریه و تشکیل دولت موقت

اعتراضات مسالمت‌آمیز در سوریه که از دو سال قبل آغاز شده بود به یک جنگ داخلی تمام عیار تبدیل شده است. برآورد می‌شود که صد هزار نفر در طول درگیری‌ها توسط نیروهای دولتی و یا مخالفان کشته شده‌ باشند. این درگیری‌ها موجب آوارگی هفت میلیون نفر از شهروندان این کشور و همچنین تخریب شهرها  شده است .

حضور نیروهای بنیادگرای نزدیک به القاعده در جنگ داخلی سوریه موجب نگرانی شهروندان سوری شده است. شهروندان سوری از رفتارهای دولت و مخالفان مسلح به تنگ آمده‌اند. معترضان  سوری یا از سوی نیروهای دولتی سرکوب می شوند و یا توسط جهادگران بنیادگرا تحت فشارند که می‌خواهند با اجرای اعدام در مراکز شهرها قوانین مجازات اسلامی را جاری کنند.

اما در سه استان کردنشین سوریه که در دست حزب اتحاد دمکراتیک قرار دارد، اوضاع متفاوت است. «یگان‌های مدافع خلق» شاخه نظامی حزب اتحاد دمکراتیک، هفته گذشته پاسگاه مرزی شهر یاروبیه در مرز عراق را پس از سه روز زدوخورد با چند گروه بنیادگرای اسلامی، ازجمله "دولت اسلامی شام و عراق" و "جبهه النصره" تسخیرکردند.

حزب اتحاد دمکراتیک پس از پیروزی در درگیری‌های اخیر، در شهر قامشلو اعلام کرد که قصد دارد دولت موقت تشکیل دهد.

حزب اتحاد دمکراتیک اعلام کرده که  قصد دارد با همکاری نیروهای بومی و سایر اقلیت‌های منطقه، دولت محلی را اداره کند. این حزب تاکنون یک کمیته ۵۵ نفره تشکیل داده و می‌خواهد در آینده، انتخابات آزاد برگذار کند تا قانونی اساسی از سوی نمایندگان منتخب برای دولت خودمختار نوشته شود. این حزب می‌گوید پایبند به اصول دمکراسی، آزادی بیان، احترام به جامعه چند ملیتی سوریه و حفظ حقوق اقلیت‌های منطقه است.

حمایت از خودمختاری کردها

احزاب کرد منطقه از خودمختاری مناطق کردنشین حمایت می‌کنند. جمعیت کرد سوریه در پنجاه سال گذشته توسط حکومت مرکزی تحت فشار بوده‌اند و هزاران تن از شهروندان کرد شناسنامه ندارند. دولت سوریه مدعی بود که بخشی از شهروندان کرد ساکن سوریه مهاجر هستند و از دادن حق شهروندی به آنها خودداری می‌کرد. نهادهای مدافع حقوق بشر معتقد بودند که به رسمیت نشناختن ساکنان کرد سوریه نقض حقوق شهروندی آنهاست.

اعلام تشکیل دولت انتقالی از سوی حزب اتحاد دمکراتیک با مخالفت دولت ترکیه و مسعود بارزانی رییس اقلیم کردستان عراق مواجه شده است. دولت ترکیه از نیروهای مخالف رژیم اسد حمایت می کند.

به گزارش روزنامه حریت، احمد داود اغلو وزیر خارجه ترکیه پس از شنیدن خبر تشکیل دولت موقت گفته است: ما پیش‌تر به آنها گفته بودیم که از رژیم اسد فاصله بگیرند و از تشکیل دولت -به شکل دوفاکتو- خودداری کنند. این اقدام موجب تقسیم سوریه خواهد شد.

داود اوغلو همچنین مدعی شد که سایر احزاب کرد در این مورد به دولت ترکیه شکایت کرده‌اند و به دلیل مواضع ضد و نقیض اتحاد دمکراتیک تحت فشار هستند.

حزب "اتحاد دمکراتیک" به حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) وابسته است. حزب کارگران کردستان بیش از سه دهه با دولت ترکیه مبارزه مسلحانه کرد و خواستار احقاق  حقوق فرهنگی و سیاسی کردها در ترکیه است.

پس از انتشار خبر تشکیل دولت انتقالی در مناطق کردنشین سوریه، مسعود بارزانی  این اقدام را محکوم کرد. به گزارش روداو، بارزانی  حزب "اتحاد دمکراتیک" را متهم کرد که به شکل یک جانبه اقدام به تشکیل دولت کرده و می خواهد اراده خود را بر سایر احزاب تحمیل کند.

بارزانی می‌گوید: «حزب اتحاد دمکراتیک با عجله دست به اعلام خودمختاری زده و یک فرصت طلایی را از دست داده زیرا که رژیم دمشق حقوق شهروندان کرد را به رسمیت نمی‌شناسد و از سویی دیگر مخالفان اسد، حزب اتحاد دمکراتیک را بخشی از رژیم بعث می‌دانند و این موضوع خطری است برای آینده مردم کرد منطقه.»

صالح مسلم، رهبر حزب اتحاد دمکراتیک اتهام همکاری با رژیم سوریه را رد می‌کند و می‌گوید، بشار اسد با خودمختاری کردستان مخالف بوده و الان هم با تصمیم ما مخالف است. او اقدامات اخیر این حزب را گامی در جهت پایان بخشیدن به مشکلات ساکنان کرد منطقه دانست.

کاوه آهنگری عضو کمیته مرکزی حزب دمکرات کردستان به زمانه می‌گوید: «به عقیده‌عده‌ای، پ‌ک‌ک دچار نوعی از تکروی  در این منطقه شده و از طریق احزاب فرزند در تلاش برای ایجاد یک سلطه سیاسی و تشکیلاتی است. برخی از صاحبنظران نیز به این حکومت موقت به دید مثبت نگریسته و وجود آن را مبنایی برای قدم‌های آتی می‌دانند. کسانی هم هستند که معتقد به یک اجماع نظری و سیاسی میان تمامی احزاب و تشکل‌های سیاسی کرد در سوریه با همراهی و پشتیبانی حکومت اقلیم کردستان در عراق هستند.»

سفر بارزانی به دیاربکر و شکاف در افکار عمومی کردها

پس اعلام خبر تشکیل دولت موقت، احزاب رقیب پ‌ک‌ک و "اتحاد دمکراتیک" تلاش‌های دیپلماتیک خود را شدت بخشیدند. در همین راستا، مسعود بارزانی به شهر کردنشین دیاربکر سفر کرد. در این سفر شوان پرور خواننده اسطوره‌ای کرد او را همراهی می‌کرد.

 شوان پرور به دلیل خواندن ترانه‌هایی به زبان کردی مجبور شده بود که ۳۷ سال پیش ترکیه را ترک کند. او سال‌ها الهام بخش جوانانی بود که به صفوف نیرو‌های کرد می‌پیوستند تا با دولت عراق، ایران، سوریه و یا ترکیه مبارزه کنند.

 شوان پرور پس از بازگشت به دیاربکر همراه با ابراهیم تاتلیسس دیگر خواننده کردتبار در برابر رجب طیب اردوغان نسخت وزیر ترکیه و مسعود بارزانی به زبان کردی و ترکی از صلح و آشتی و برادری کردها و ترک‌ها سخن گفت.

اجرای ترانه به زبان کردی در کشوری که زبان کردی را به مدت هفتاد سال ممنوع اعلام کرده بود، یک واقعه تاریخی است. به گزارش بی‌بی‌سی، دولت اردوغان روی این سفر تاریخی مانور تبلیغاتی گسترده‌ای کرده است.

بسیاری از کردها می‌گویند،  شوان پرور خود را آلت دست سیاستمداران قرار داده و حضور او در ترکیه به حزب کارگران کردستان ضربه می‌زند.

اردوغان و حزب او در ماه‌های آینده باید در انتخابات شهرداری‌ها شرکت کنند و به همین منظور او احتیاج دارد که افکار عمومی کردها را با خود همراه سازد.

 به نظر می رسد بارزانی به سرمایه‌گذاری ترکیه در کردستان عراق نیاز دارد و اردوغان هم احتیاج دارد تا از نفوذ او برای جلب آرای شهروندان کرد استفاده کند.

کامران متین استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه ساسکس در بریتانیا به  زمانه می‌گوید: «منافع سیاسی حزب عدالت و توسعه در ترکیه به ویژه انتخابات شهرداری‌ها در تركیه و نیز همه پرسی قانون اساسی حد اقل در كوتاه مدت با تشدید فشار مستقیم یا غیرمستقیم (از طریق حزب دمکرات کردستان) بر دولت خودمختار کرستان در سوریه  منافات خواهد داشت چرا كه افكار عمومی مردم كردستان تركیه را كه حزب توسعه و عدالت  سعی در جلب آرایشان دارد علیه دولت اردوغان تحریك خواهد كرد.»

 منتقدان مسعود بارزانی هم  او را متهم می‌کنند که دیدارش با اردوغان در جهت مقابله با دستاوردهای حزب اتحاد دمکراتیک در مناطق کردنشین سوریه است. ترکیه از گروه‌های سنی بنیادگرا در سوریه حمایت می‌کند و کردها از به قدرت رسیدن این گروه‌ها واهمه دارند.

سرنوشت کردهای سوریه

کامران متین در پیوند با واکنش‌های احتمالی حزب دمکرات کردستان عراق به زمانه می‌گوید: «با توجه به همبستگی مردم عادی اقلیم كردستان عراق بعید است حزب دموكرات كردستان بتواند یا بخواهد علیه حزب اتحاد دمکراتیک به اقدامات ایذایی شدیدتر از آنچه تاكنون انجام داده مبادرت كند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد دولت ترکیه در سیاست خود در حمایت از گروه‌های سلفی و القاعده در نبردشان با حزب اتحاد دمکراتیک تجدید نظر كرده است.

با توجه به علایمی دال بر تغییر توازن قوای نظامی به سود رژیم اسد در سوریه، بعید نیست دولت ترکیه مجبور به كنار آمدن به صورت «دو فاكتو» با حزب اتحاد دمکراتیک شود، كه به تسهیل تجارت و مبادله بین حكومت محلی كردستان سوریه و تركیه كمك خواهد كرد و از وابستگی اقتصادی كردستان سوریه به حكومت اقلیم كردستان عراق خواهد كاست.ضمن این كه ظاهرا یگان‌های مدافع خلق، شاخه نظامی این حزب كنترل برخی از گذرگاه‌های مرزی كه كردستان سوریه را به ‌بخش‌های تحت کنترل دولت مالکی متصل می‌كند، به دست گرفته كه به نوبه خود از این وابستگی خواهد كاست.»

همچنین کاوه آهنگری، عضو کمیته مرکزی حزب دمکرات کردستان تحولات اخیر در مناطق کردنشین سوریه را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «در سوریه با شروع درگیری‌ها و جنگ  داخلی، نیروهای کرد با توجه به حضور تشکیلاتی و سیاسی پ‌ک‌ک و همچنین اهمیت این منطقه و موقعیت و وضعیت کردستان برای پارت دمکرات کردستان - عراق و اتحادیه میهنی کردستان- عراق، کردها توانستند زیر پوشش سیاسی و نظامی احزاب کردستانی، دارای توانایی ویژه‌ای در محافظت از خود باشند. بعداز گذشت چندین ماه از این وضعیت، نهایتا ائتلافی که بیشتر از طرف پ‌ک‌ک مورد حمایت است حکومت خودمختار موقت کردستان در سوریه را اعلام کنند.»

کاوه آهنگری می‌افزاید: «در هر حال به باور من این حکومت موقت قابل تامل است و لازم است احزاب کردستانی با برقراری ارتباط با پ‌ک‌ک و دیگر احزاب کردستانی که در سوریه حضور دارند، از طریق گفتگو با دیدی استراتژیک در قبال سرنوشت کردستان، آینده‌ بهتری را برای این بخش از کردستان و کردها در سوریه رقم زنند.»

هر چند که احزاب رقیب کرد تاکنون با تشکیل دولت موقت به طور یک طرفه مخالفت کرده‌اند اما می‌توان انتظار داشت که بر اساس اهداف کلی، برای همکاری آتی با خود توافق کنند و بر خلاف سایر نقاط سوریه، قدرت را بدون درگیری نظامی تقسیم کنند.

اما به گمان کارشناسان، پیچیدگی روند تحولات در سوریه به گونه‌ای است که باید منتظر دیگر اتفاقات سیاسی در این کشور بود تا سرنوشت کردها بعنوان یک اقلیت مشخص شود.