جشنواره فیلم گوا در هندوستان و نمایش فیلم‌هایی از ایران

طاووس‌های چهل و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم هند چند روزی است که در شهر ساحلی گوا نشسته‌اند تا پرهای رنگارگشان را بر منتخبان سینمای ۷۶ کشور دنیا بنشانند.

کشور پهناور هند، که صنعت سینمای آن سالانه حدود یک هزار فیلم تولید می‌کند، از ۲۰ تا ۳۰ نوامبر شاهد برگزاری جشنواره‌های متعددی در نقاط مختلف است اما جشنواره اصلی هند، جشنواره بین المللی فیلم هند نام دارد که از حدود ۱۰ سال پیش در شهر ساحلی گوا برپا می‌شود.

گوا شهری است که بیشتر درآمد خود را از گردشگران به‌دست می‌آورد؛ گردشگرانی که تنها می‌توانند زمستان به این شهر بیایند چون بقیه ایام سال گرما و شرجی بیش از حد، این اجازه را به آن‌ها نمی‌دهد. جشنواره فیلم هند هم یکی از منابع مهم درآمد شهر گوا شده است. در دهه آخر ماه نوامبر شرکت‌کنندگان در جشنواره با کارت‌هایی که به گردن آویخته‌اند، از رویدادی مهم در منطقه شمالی این شهر آرام خبر می‌دهند.

جشنواره گوا نه تنها فرصتی برای آشنایی با سینمای امروز و گذشته جهان است، بلکه امکانی برای مرور سینمای هند و صنعت بالیوود فراهم می‌کند. صرفنظر از عامه‌پسند بودن، بالیوود توانسته سهم بزرگی در سینمای دنیا به دست آورد، به‌طوری که امروز صنعت سینمای کشوری که حدود یک پنجم جمعیت دنیا را در خود جای داده ادعاهای بزرگی را در سر می‌پروراند.

منیش تواری، وزیر اطلاعات و سخن‌پراکنی هند می‌گوید: «سینمای هند وارد سده دوم خود شده و به یافته‌های ارزشمندی رسیده است، هر چند کمبودهایی هم وجود داشته است.»

او پیشنهاد می‌کند که سینمای هند جایزه‌ای در خور صنعت سینمای این کشور و بزرگ‌تر از اسکار هالیوود داشته باشد. وی معتقد است که با داشتن چنین جایزه‌ای «وودهای» سینمای هند از مجموعه اسکار بیرون می‌آیند!

نمایش فیلم‌های پناهی، درخشنده و صلواتی در جشنواره هند

امسال جشنواره بین‌المللی سینمای هند از ۷۶ کشور دنیا میهمان داشت. ۳۲۸ فیلم در این جشنواره به نمایش درآمده که از میان آن‌ها ۱۶۰ فیلم خارجی بودند. این فیلم‌ها در ۱۳ مجموعه مربوط به سینمای جهان و ۱۰ مجموعه مربوط به سینمای هند به نمایش درآمدند. ۱۵ فیلم از فیلم‌های این جشنواره کاندیدای اسکار هستند.

شاهکارهای سینمایی، روح آسیا، روح هنر، طرح‌های روی پرده، پانورامای هند، رقابت خارجی، سینمای جهان، کشور ویژه (ژاپن)، تصاویر یونانی، هند باورنکردنی، فیلم‌های مستند، انیمیشن، بزرگداشت آگنیشکا هلند و تجلیل‌ها از جمله بخش‌های جشنواره امسال فیلم هند بود.

داوران بخش رقابت بین‌الملل جشنواره گوا، گوران پاسسکالجیویک کارگردان صربستانی‌تبار (رییس هیات داوران)، ویکتور بنرجی کارگردان هندی، کلر دنیس کارگردان فرانسوی، پراسانا ویتهاناگ کارگردان سریلانکایی و عتیق رحیمی کارگردان افغانی هستند. فیلم «هیس، دختر‌ها فریاد نمی‌زنند» از پوران درخشنده نیز در این بخش شرکت داشت.

علاوه بر فیلم‌های کیارستمی و درخشنده، در بخش شاهکارهای سینمایی، فیلم «پرده» از جعفر پناهی به نمایش گذاشته شده است. «آخرین زمستان» از سالم صلواتی در بخش سینمای جهان روز ۲۸ نوامبر به نمایش در آمد که نمایش فیلم صلواتی با اشکال فنی مواجه شده و قرار است دوباره اکران شود.

در چهار روز نخست برگزاری جشنواره، هفتمین بازار فیلم شرکت توسعه فیلم ملی هند نیز برگزار شد تا به فعالان بخش‌های مختلف فیلمسازی فرصت بدهد شرکایی برای همکاری پیدا کنند و آموزش‌های لازم را برای تولید فیلم ببینند. کارگاه‌های تولید و فیلمنامه نویسی از جمله برنامه‌های این بازار چهار روزه بود.

کیفیت سینمای هند پایین آمده است

جشنواره امسال فیلم گوا توسط سوزان ساراندون، بازیگر هالیوود افتتاح شد. فیلم دون ژوانز («Don Juans») از جیری منزل، کارگردان اهل جمهوری چک نیز به عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره به نمایش درآمد. در مراسم گشایش این جشنواره که با روشن کردن چراغ روغن‌سوز سنتی هند همراه است، مجید مجیدی و سوزان ساراندون در دو سوی مقام‌های دولتی محلی و کشوری هند ایستاده بودند.

ساراندون از سال ۱۹۹۹ به عنوان سفیر حسن نیت سازمان ملل متحد فعالیت می‌کند و در راستای همین فعالیت، سینمای هند را فرصت خوبی برای کمک به کودکان محروم می‌داند. او معتقد است که سینما باید فیلم‌هایی بسازد که زنان را تشویق کند در فعالیت‌های اجتماعی پیشقدم شوند.

مجید مجیدی علاوه بر افتتاحیه، در مراسم گشایش بخش دیگر جشنواره فیلم گوا بنام «روح آسیا» حضور داشت در این بخش عتیق رحیمی، فیلمساز افغانی و گلشیفته فراهانی، بازیگر ایرانی نیز حضور داشتند.

روح آسیا یکی از مهم‌ترین بخش‌های جشنواره امسال فیلم گوا است که شانکار موهان، رییس این جشنواره درباره آن می‌گوید: «فیلم‌های این بخش نمایانگر جهانی عاری از خشونت است که آسیا آن را جستجو می‌کند.

در بخش روح آسیا نیز فیلم کلوزآپ از عباس کیارستمی نیز به نمایش درآمده است. مجیدی در مراسم اقتتاحیه این بخش گفت: سینمای ایران برای نشان دادن جنبه‌های دیگری از زندگی مردمی که مدت‌هاست رنج می‌کشند اما هنوز مهربانی و دیدگاه فلسفی خود را دارند به این جشنواره آمده است.

اما این کارگردان ایرانی دو روز بعد، با ناامیدی جشنواره را ترک کرد. او در مصاحبه‌ای گفت که از اینکه سینمای هند پس رفته و از رویکرد تجاری این سینما تعجب کرده است.

این فیلمساز ایرانی که در هند از محبوبیت بسیاری برخوردار است اظهار داشت: من هند را از طریق فیلم‌های ساتیاجیت‌رای می‌شناسم و سبک شاعرانه وی را تحسین می‌کنم. اما از اینکه می‌بینم آن سینمای قدرتمند اکنون به این وضعیت دچار شده و دیگر آن روح را ندارد متأثر می‌شوم.

مجید مجیدی با اشاره به فیلم‌های خوبی که خارجی‌ها درباره هند می‌سازند اظهار داشت: هند فرهنگی غنی دارد و در این کشور به اندازه کافی داستان هست اما به دلایلی شمار محصولات خوب این سینما چشمگیر نیست.

فیلمنامه‌های ضعیف یکی از مشکلات سینمای امروز هند است. به همین دلیل وقتی فیلم هندی همچونShutter در جشنواره امسال همزمان با انتشار فیلمنامه‌اش به‌صورت کتاب، به نمایش درمی‌آید مسئولان جشنواره از آن به عنوان موفقیتی بزرگ یاد می‌کنند. همینطور تماشاگران هندی وقتی فیلم پوران درخشنده (هیس، دختر‌ها فریاد نمی‌زنند) را می‌بینند، یکی از مهم‌ترین نقاط قوت آن را داستانش می‌دانند.

خوش‌بین باشیم به‌جای اینکه فیلم‌های خشونت‌آمیز بسازیم

جشنواره بین المللی فیلم هند علاوه بر نشست‌های رسانه‌ای، فضایی را در محوطه باز برای ارتباط با مخاطبان عمومی و پاسخ دادن به پرسش‌های آن‌ها در نظر گرفته است. یکی از این نشست‌ها با عنوان فیلمنامهنویسی برای مخاطبان بینالمللی در این جشنواره برگزار شد. اورمی جوونکار، فیلمنامهنویس هندی داستانگویی به شیوه طنز را بسیار مهم دانست. از سوی دیگر، مارتین رابرتز، یکی از مقام‌های شرکت توسعه فیلم ملی هند (NFDC) موضوعاتی از جمله عشق و هوس، انتقام و درگیری را از موضوعات جهانشمولی خواند که یک فیلمنامه نویس باید در ذهن داشته باشد. سخنگویان این نشست تأکید کردند که مسیر فیلمنامه‌نویسی بسیار دشوار است و هیچ فرمول مشخصی برای آن وجود ندارد.

جیری منزل، فیلمساز اهل چک که امسال جایزه یک عمر دستاورد سینمایی را از جشنواره بین المللی فیلم هند دریافت کرد درباره محتوای فیلم‌ها گفت: «بسیاری از فیلم‌ها از خشونت و وحشیگری استفاده می‌کنند که بینندگان را متأثر می‌سازد در حالی که از نظر من خوشبینی راه بهتری است و داشتن روحیه طنز برای فیلمسازانی که قهرمانان ملی کشور‌هایشان محسوب می‌شود مهم است.»

چهل و چهارمین جشنواره فیلم هند به‌طور ویژه به افغانستان، جامو و کشمیر و همچنین منطقه شمال شرق هند نیز پرداخت. مردم منطقه شمال شرق هند ظاهری شبیه چینی‌ها دارند و معمولاً دین و فرهنگ‌شان با دین و فرهنگ سایر نقاط هند تفاوت دارد. در این منطقه ناآرامی‌های سیاسی با تقاضای جدایی‌طلبی به چشم می‌خورد.

مسوولان جشنواره بین المللی فیلم هند سعی کرده‌اند بخش مهمی را در برنامه‌های جشنواره به سینمای محلی این کشور اختصاص دهند. اما گویا فیلمسازان محلی شرایط کار خود را ناعادلانه می‌بینند چون احسان مزید، فیلمساز اهل منطقه شمال شرق هند در فرصتی که در این جشنواره برای صحبت درباره سینمای محلی هند یافت گفت: پیوندی که میان فیلم هندی هندی در بالیوود وجود دارد موجب شده که سینمای محلی هند کشته شود. شرایط در شمال شرق هند نیز همینطور است.

تجلیل از ده‌ها نفر از بزرگان سینما

هندی‌ها سنت احترام به بزرگتر‌ها را در جشنواره‌های فیلم خود نیز به جا می‌آورند. در جشنواره امسال از بسیاری از چهره‌های سینمایی تقدیر شد.

آگنیشکا هلند، فیلمنامه‌نویس و فیلمساز لهستانی به عنوان قوی‌ترین و سر‌شناس‌ترین فیلمساز این کشور در جشنواره امسال مورد تقدیر قرار گرفت. دلیل این قدردانی، مشارکت سیاسی وی از طریق سینماست. او شرایط سیاسی و اجتماعی لهستان را در آشفته‌ترین شرایط (جنگ جهانی دوم، رژیم کمونیستی و جنبش همبستگی لهستان) تصویر کرده است. فیلم‌های وی از جمله آخرین ساخته‌اش، Burning Bush محصول سال ۲۰۱۳ در جشنواره فیلم گوا به نمایش درمی‌آید.

بخشی از این جشنواره به چهره‌های سینمایی که سال گذشته درگذشته‌اند اختصاص یافته است. پی. بی. سرینواس (خواننده) مانا دی (خواننده)، شمشاد بیگم (خواننده)، پاندیت راوی شانکار (موسیقیدان)، لالگوی جایارامان (ویولونیست)، تی.‌ام. سودارارجان (خواننده)، والی (شاعر و ترانه سرا)، ریتوپرنو گوش (کارگردان)، کی. بیکرام سینگ (کارگردان)، همن بارا (تهی‌کننده)، اس. سوکوماری (بازیگر)، پرافولا موهنتی (کارگردان)، سرینگر ناگاراج (تهیه کننده) در سال گذشته درگدشته‌اند.

علاوه بر این، پیشکسوتان زنده سینمای هند نیز مورد تقدیر قرار گرفتند. وحیده رحمان، بازیگر قدیمی هندی و بودادب داسگوپتا، شاعر و فیلمساز بنگالی نیز جایزه سده برای شخصیت فیلم سال را دریافت کردند.

این جشنواره، امروز شنبه، ۹ آذر ۱۳۹۲ (۳۰ نوامبر) به پایان رسید. احتمال می رفت فیلم هیس یکی از جوایز جشنواره را دریافت کند اما در میان برندگانی که عصر امروز اعلام شدند، از این فیلم نامی برده نشد.

طاووس طلایی این فستیوال به فیلمی محصول تیمور شرقی و استرالیا به نام Beatriz’s War و به کارگردانی ریتی ریز و لویگی آکوییستو اهدا شد.

جایزه ویژه هیأت داوران این جشنواره به فیلم Thou Gild’st the Even از ترکیه به کارگردانی اونور اونلو داده شد.

جایزه سده به فیلم بنگالی «ستاره پشت ابر»Meghe Dhaka Tara به کارگردانی کاملشور موکرجی رسید.

جایزه بهترین بازیگر زن به بازیگر هلندی مگولنا بوکسا برای فیلم In Hiding تعلق گرفت. بهترین بازیگر مرد نیز آلون مولی آبوتبول برای فیلمA Place in Heaven شناخته شد.

همچنین کاوشیک گانگولی جایزه بهترین کارگردان را برای فیلم Apur Panchali دریافت کرد.

جوایز چهل و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم گوا، طاووس طلایی و چهار میلیون روپیه برای بهترین فیلم، طاووس نقره‌ای و یک میلیون و ۵۰۰ هزار روپیه برای بهترین کارگردان، برای بهترین بازیگر زن و مرد هر کدام طاووس نقره‌ای و یک میلیون روپیه و یک میلیون و ۵۰۰ میلیون روپیه برای جایزه ویژه هیأت داوران است. از سال گذشته جایزه‌ای به‌نام جایزه سده در نظر گرفته شده که طاووس نقره‌ای و یک میلیون روپیه پول نقد است.

گالری زمانه:

عکس‌های مهناز مهاجر از حال و هوای جشنواره فیلم گوا در هندوستان