ایران همچنان زندان روزنامه‌نگاران است

ایران در میان ١٨٠ کشوری که نام‌شان در جدول رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات آمده است، در رده ١٧٣ قرار دارد و به این ترتیب جایگاه آن نسبت به سال گذشته یک پله بالاتر رفته است.

این تغییر جایگاه تنها به دلیل اضافه شدن کشور «بلیز» به جدول رده‌بندی امسال است و وضعیت سانسور در ایران نسبت به سال گذشته تغییری نکرده است.

سازمان گزارشگران بدون مرز تاکید کرده است که حکومت‌ ایران «همچنان کنترل همه جانبه‌ای را بر روند اطلاع‌رسانی اعمال می‌کند».

بر اساس این گزارش، «مسائل مربوط به کشور سوریه»، «انرژی هسته‌ای»، «حقوق بشر» و «وضعیت زندانیان عقیدتی» ازجمله موضوعاتی هستند که در رسانه‌های داخل ایران سانسور می‌شوند.

در جدول رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال ٢٠١٤ تاکید شده است: «در پایان سال میلادی ٢٠١٣ ایران با حدود ٥٠ روزنامه‌نگار و وب‌نگار زندانی، یکی از پنج زندان روزنامه‌نگاران در جهان بود. با وجود آزادی برخی از زندانیان سیاسی اما وعده‌های حسن روحانی رئیس‌جمهور جدید برای آزادی همه زندانیان سیاسی و بهبود وضعیت آزادی اطلاع‌رسانی تاکنون بی‌نتیجه مانده است. فشار دستگاه‌های امنیتی بر روزنامه‌نگاران رسانه‌های بین‌المللی و مستقل مستقر در خارج از کشور و خانواده‌های‌شان در داخل کشور همچنان ادامه دارد.»

در جدول یادشده افغانستان، کشور همسایه ایران، در رده‌ ١٢٨ قرار دارد. وضعیت آزادی رسانه‌ها در این کشور نیز نسبت به سال گذشته تغییری نکرده است. عراق اما با دو پله سقوط به رده ١٥٣ رسیده است.

ازمیان کشورهایی که رابطه‌ای فعال با ایران دارند، سوریه با چهار پله فاصله با ایران، خطرناک‌ترین کشور جهان برای روزنامه‌نگاران اعلام شده و در رده‌ ١٧٧ جای دارد و لبنان با چهار پله سقوط به رده ١٠٦ رسیده است.

بررسی سازمان گزارشگران بدون مرز نشان می‌دهد در کشورهای بحران‌زده که گرفتار جنگ‌ هستند، رابطه‌ای معنادار میان جنگ و سقوط آزادی‌ در حوزه اطلاع‌رسانی وجود دارد.

 سقوط کشورهایی چون «مالی» به رده ١٢٢، «جمهوری آفریقای مرکزی» به رده ١٠٩، «جمهوری دمکراتیک کنگو» به ١٥١، «سومالی» به ١٧٦ و «نیجریه» به ١٧٢ از این واقعیت حکایت می‌کند.

هفت شاخص آزادی رسانه‌ها

به گفته کریستف دولوار دبیر اول سازمان گزارشگران بدون مرز، رد‌ه‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها در سال ٢٠١٤، بر هفت شاخص تکیه دارد: «سطح سرکوب و فشار»، «کثرت‌گرایی»، «استقلال»، «فضای عمومی و خودسانسوری»، «چارچوب‌های قانونی»، «شفافیت» و «توانمندی زیرساخت‌ها».

امسال همچون سال گذشته، فنلاند، هلند و نروژ سه‌گانه‌ نخست جدول رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات را تشکیل می‌دهند و ترکمنستان، کره شمالی و اریتره در انتهای این جدول قرار دارند.

این جدول همچنین نشا‌نگر کاهش آزادی رسانه‌ها در کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا، جمهوری آفریقای مرکزی و گواتمالا و برعکس بهبود وضعیت در کشورهایی چون اکوادور، بولیوی و آفریقای جنوبی است.

سازمان گزارشگران بدون مرز تاکید دارد که «کشورهای مدعی قانون‌مداری به بهانه امنیت ملی»، عقب‌گردی نگران‌کننده از اصول دمکراتیک از خود نشان می‌دهند. سقوط سیزده پله‌ای ایالات متحده آمریکا به رده ۶۴ نشان‌دهنده این نکته مهم است.

بررسی جایگاه چند کشور در مقایسه با جایگاه آنها در جدول رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که ازجمله بریتانیا (٣٣) به نام مبارزه با تروریسم، استرالیا (٢٨) به دلیل نبود قانونی مشخص برای حفاظت از منابع روزنامه‌نگاران و ژاپن (۵۹) به دلیل تصویب قانون «محرمانه‌های دولتی»، سقوطی آشکار داشته‌اند.

در گزارش تفصیلی سازمان گزارشگران بدون مرز اشاره شده است که برخی دولت‌ها نیز از «مبارزه علیه تروریسم» سوءاستفاده می‌کنند تا روزنامه‌نگاران را «خطری برای امنیت ملی» بنامند. ازجمله در ترکیه که ده‌ها روزنامه‌نگار به دلیل پوشش خبری مسائل کردهای این کشور، با بازداشت و زندان روبه‌رو می‌شوند. ترکیه در جدول رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال ٢٠١٤ در رده ١٥٤ قرار دارد.

 در کشورهایی چون مراکش (١٣٦)، اسرائیل (٩٦) و سریلانکا (١٦٥) نیز چنین شرایطی حاکم است.

گروه‌های شبه‌دولتی نیز در برخی از کشورها اصلی‌ترین عامل ناامنی علیه روزنامه‌نگاران هستند.

سازمان گزارشگران بدون مرز ازجمله به شبه‌نظامیانی اشاره می‌کند که در لیبی (١٣٧) و جمهوری دمکراتیک کنگو (١٥١) فعالیت می‌کنند.

«باند‌های سازمان‌یافته جنایتکاران» در کشورهایی چون هندوراس (١٢٩)، گواتمالا (١٢٥)، برزیل (١١١) و پاراگوئه (١٠٥) ازجمله عوامل سرکوب روزنامه‌نگاران یا خودسانسوری آنان در برابر موضوعاتی حساس و مهم چون فساد، قاچاق‌ مواد مخدر و نفوذ مافیا در چرخ‌دنده‌های دولت هستند.

شاخص سالانه‌ برای سنجش ‌آزادی مطبوعات در جهان

شاخص سالانه آزادی مطبوعات از سه‌هزار و ٣٩٥ در سال گذشته به سه هزار و ۴۵۶ در سال میلادی ٢٠١٤ رسیده است. یعنی رشدی ١,٨درصدی داشته که نشان‌گر وخامت وضعیت اطلاع‌رسانی در فاصله انتشار دو رده‌بندی است.

شاخص سالانه‌ آزادی مطبوعات در جهان برای نخستین‌بار در رده‌بندی سال ٢٠١٣ اجرا شد تا معیاری مشخص برای سنجش آزادی اطلاع‌رسانی در جهان باشد.

بر این اساس منطقه اتحادیه اروپا و بالکان بهترین شاخص را از آن خود کرده‌اند(١٧,٦)، به دنبال آن آمریکا قرار دارد (٣٠,٣). سپس آفریقا (٣٥,٦)، آسیا- اقیانوسه (٤٢,٢) و بعد اروپای شرقی و آسیای مرکزی (٤٥,٥) قرار می‌گیرند. منطقه آفریقای شمالی و خاورمیانه با شاخص‌های چهار ٨,٧٤ در آخر جدول قرار گرفته‌اند.

رده‌بندی آزادی رسانه‌ها در جهان، امسال در کلکسیون لیبریو انتشارات فلاماریون به صورت کتاب منتشر شده است و شامل تحلیل و توضیح موضوعی قاره‌ای و کشوری است. بخش عمده این کتاب روی وب‌سایت سازمان گزارشگران بدون مرز در دسترس همگان قرار دارد.