امید در دانشگاه تهران با برکناری فرهاد رهبر

فرهاد رهبر که ۱۷ بهمن ۸۶ و در دوران وزارت محمدمهدی زاهدی در وزارت علوم، جانشین عباسعلی عمید زنجانی شده بود، سرانجام پس از شش سال، از ریاست دانشگاه تهران کنار گذاشته شد.

خبر این برکناری، چیزی بود که بسیاری از دانشجویان و استادان دانشگاه تهران مدت‌ها انتظارش را می‌کشیدند. دوران ریاست او بر دانشگاه تهران، از سخت‌ترین دوره‌ها برای فعالیت‌های دانشجویی و تحصیلی در این دانشگاه بوده است.

اکنون محمدحسین امید - معاون فعلی اداری مالی وزارت علوم و معاون سابق اداری مالی دانشگاه تهران - با حفظ سمت به عنوان سرپرست دانشگاه تهران منصوب شده است؛ چهره‌ای که نام‌اش - امید- در تقابل با ناامیدی حاکم بر دانشگاه تهران، به سرعت تیتر روزنامه‌های داخلی شد.

شادی دانشجویان از برکناری فرهاد رهبر نیز بلافاصله پس از انتشار این خبر در رسانه‌ها و فضای مجازی انعکاس پیدا کرد. عکس‌هایی از پخش شیرینی و شکلات توسط دانشجویان، نصب پوسترهایی در حمایت از برکناری او با عنوان «فرهاد رهبر رفت» و ابراز خوشحالی درباره این رویداد منتشر شده است.

 دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های داخلی، از امید به ایجاد تغییر و بازتر شدن فضای فعالیت سیاسی و فرهنگی در دانشگاه سخن گفته‌اند.

تلاش برای رفع مشکلات دانشجویان ستاره‌دار و محروم از تحصیل، بازگرداندن استادان به اجبار بازنشسته شده، تقویت فضای علمی و بازگرداندن امید و نشاط به دانشگاه، از خواسته‌هایی است که دانشجویان و استادان دانشگاه تهران مطرح کرده‌اند.

سعید معیدفر، از استادان دانشگاه تهران که در دوران ریاست فرهاد رهبر از کار کنار گذاشته شد، در واکنش به برکناری وی به خبرگزاری ایسنا گفته است: «در این مدت فشارهای زیادی روی دانشگاهیان بود و در حق اساتید اجحاف‌های زیادی شد. از این رو دانشگاهیان این انتظار را می‌كشیدند كه هرچه زودتر این اتفاق بیفتد. در دوران ریاست فرهاد رهبر دانشگاه از جایگاه واقعی خودش خارج شد. در این دوره بسیاری از اساتید اخراج و بازنشسته شدند. همچنین برخی دانشجویان به دلیل مسائل امنیتی ستاره‌دار شدند كه از دانشجویان نخبه ما به حساب می‌آمدند. از آن طرف مجموعه‌ای از فعالیت‌های دانشجویان با محدودیت جدی روبه‌رو شد و با ورود اساتید جدیدی كه برخی از آنها متاسفانه صلاحیت و شایستگی تدریس را ندارند حوزه علمی دانشگاه به‌شدت افت كرد. تمامی انتظار ما از ریاست جدید این است كه مجدداً فضای نشاط و انگیزه در دانشگاه ایجاد و بسیاری از محدودیت‌ها برداشته شود.»

معیدفر با تاکید بر اینکه «باید فرصت دهند در فضای دانشگاه مباحث به چالش كشیده شود»، ادامه داده است: «دانشگاه پیشانی یك جامعه است و باید مجدداً به جامعه وصل شود. متاسفانه این روزها این رابطه با جامعه قطع شده است. دانشگاه تهران یكی از مهم‌ترین مراكز وزارت علوم است كه باید زودتر از اینها این اتفاق می‌افتاد. با تغییر ریاست دانشگاه ما دانشگاهیان انتظار داریم رئیس جدید پاسخگوی اساتید و دانشجویان باشد. رئیس بعدی باید بتواند فضای نقد و نظر را ایجاد كند.»

یکی از دانشجویان در گفت‌وگو با ایسنا درباره برکناری فرهاد رهبر گفته است:«رفتن فرهاد رهبر از هر جهت خوب است بدون در نظر گرفتن اینکه سرپرست یا مدیر آینده چگونه خواهد بود. در حال حاضر می‌توانیم امید داشته باشیم که شرایط بهتر خواهد شد.»

این دانشجو که به گفته خودش در دوره ریاست فرهاد رهبر یک سال از تحصیل تعلیق شده، با اعتقاد بر اینکه فضای دانشگاه با تغییر دولت بهتر از گذشته شده، درباره انتظارات خود از رئیس جدید دانشگاه گفته است: «به نظر من اولین کاری که مدیر جدید باید انجام دهد، این است که استادهایی که اخراج یا بازنشسته اجباری شده‌اند را به دانشگاه بازگردانند و عذر آن دسته اعضای هیئت علمی را که براساس فاکتورهای غیرعلمی جذب شده‌اند، بخواهد.»

 او همچنین درباره حقوق دانشجویان تعلیقی اشاره کرده است: «باید حقوق دانشجویانی که بنا به عللی از تحصیل تعلیق شده‌اند و پس از بازگشت، سعی در جبران داشته‌اند، محترم شمرده شود و سنوات برای آنها جدا از دیوان عالی در نظر گرفته شود. اصلاح سیستم کتابخانه مرکزی دانشگاه و بازسازی فضای خوابگاه‌های دانشجویی، همچنین نگاه تخصصی به پایان‌نامه‌های دانشجویان نیز می‌تواند باعث ارتقای سطح دانشگاه شود.»

سقوط علمی و محدودیت‌ها در دوران رهبر

بر اساس آخرین اعلام موسسه «کیو‌اس»، دانشگاه تهران از رتبه ۳۶۸ در سال ۲۰۱۱ در بین ۵۰ دانشگاه به رتبه ۴۰۱ تا ۴۵۰ سقوط کرده ‌است.

این اما تنها تاثیر ریاست فرهاد رهبر بر دانشگاه تهران نبوده است.

دانشجویان فضای دانشگاه تهران را در ریاست او «امنیتی» توصیف می‌کنند. او نه تنها گیت‌های امنیتی برای ورود به دانشگاه نصب کرد که خواستار تعیین لباس فرم برای دانشجویان شد.

 مهم‌تر از این‌ها آنکه در دوران ریاست او فعالیت انجمن‌ها و تشكل‌های دانشجویی تعطیل و محدود شد. فعالیت‌های فرهنگی و گردهمایی‌های دانشجویی متوقف یا محدود به جریان‌های مورد تائید رئیس دانشگاه شدند. حتی برنامه‌های بسیج دانشجویی نیز به دلایل مختلف از سوی فرهاد رهبر لغو می‌شد.

به گزارش روزنامه شرق، شدت عمل فرهاد رهبر تا جایی پیش رفته بود که بسیج دانشجویی در اردیبهشت ۱۳۹۱ در بیانیه‌ای در مورد فضای موجود در دانشگاه تهران نوشت: «مشخصاً در دانشگاه تهران، نگرشی مورد توجه مسئولان دانشگاه قرار گرفت که به بهانه حفظ آرامش در عمل فضا را برای هرگونه فعالیت سیاسی ناهموار می‌کند. مسئولان امر به جای برخورد با اقدامات سیاسی فتنه‌گران، تصمیم گرفتند صورت مسئله را پاک کرده و با اعمال محدودیت‌های روزافزون، دانشگاه را از لحاظ سیاسی به وضعیتی کرخت و منفعل رهنمون شوند.»

 این تشکل به محدودکردن میهمانان برنامه‌ها به اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران، سخت‌گیری در اعطای مجوز به برنامه‌های سیاسی، صدور بخشنامه مبنی بر ممنوعیت برنامه سیاسی در کوی دانشگاه در ایام انتخابات مجلس نهم و... اشاره کرده بود  و آن را از نتایج مدیریت محافظه‌کارانه و غیرانقلابی او دانسته بود.

یک بار دیگر هم در آذر سال ۱۳۹۱ بسیج دانشجویی دانشگاه تهران بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن آمده بود: «متاسفانه در سال‌های اخیر شاهد حاکمیت جریانی بر دانشگاه تهران هستیم که با تمسک به نوعی نگاه امنیتی، در حال تبدیل‌کردن دانشگاه به محیطی سرد و بی‌روح و عاری از هرگونه آزاداندیشی، تضارب آرا، مطالبه‌گری و نقادی‌های منصفانه است. لغو پی‌درپی مجوز برنامه‌های بسیج دانشجویی، ممانعت از حضور و سخنرانی چهره‌های برجسته انقلابی و بالاخره رخداد عجیب مدیریت دانشگاه در احضار فله‌ای دانشجویان بسیجی به کمیته انضباطی صرفاً به دلیل مخالفت با سیاست‌های شخص رئیس دانشگاه و نیز اعمال محدودیت‌های ساده‌لوحانه بر تشکل‌های دانشجویی از جمله مصادیق این مسئله است.»

علاوه بر این در دوران ریاست فرهاد رهبر تعداد زیادی دانشجویان از حراست دانشگاه تهران احكام انضباطی گرفتند و از تحصیل بازماندند.

به گزارش روزنامه «اعتماد»، بازنشستگی اجباری استادان از دیگر نقاط سیاه کارنامه فرهاد رهبر بود. غلامرضا ظریفیان استاد تاریخ، مرحوم ابوالقاسم گرجی استاد حقوق، محمود عرفانی استاد حقوق، تهمورث بشیریه استاد حقوق، فریدون وردی نژاد استاد رسانه، محسن رهامی استاد حقوق سعید معیدفر، استاد جامعه‌شناسی و... از جمله استادانی بودند كه در این مدت از دانشگاه تهران بازنشسته شدند.

 ایجاد پردیس‌های پولی در دانشگاه تهران با شهریه‌های بالای 50 میلیون تومان از دیگر دستاوردهای فرهاد رهبر در دوران ریاست شش ساله‌اش در دانشگاه تهران بود.

ماندن در اوج اختلاف

فرهاد رهبر در حالی بیش از دوران رسمی ریاست در دانشگاه تهران ماند که اختلاف‌های آشکاری با رئیس دولت دهم داشت.

محمود احمدی‌نژاد، یک‌بار فرهاد رهبر را  از ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور عزل کرده بود. دلیل این عزل نامه‌ای بود که فرهاد رهبر به عنوان رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی به محمود احمدی‌نژاد نوشته بود و در آن از تصمیم‌های اقتصادی رئیس‌جمهور انتقاد كرده بود. گرچه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی پس از این ماجرا منحل شد، اما چندماه بعد فرهاد رهبر ابتدا به عنوان سرپرست و دو هفته بعد با صدور حكم ریاست از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان رئیس دانشگاه تهران انتخاب شد.

ماجرای احمدی‌نژاد و رهبر اما با این اتفاق تمام نشد. ۲۸ اسفند ۹۱، محمود احمدی‌نژاد نامه‌ای به كامران دانشجو وزیر علوم وقت نوشت و از او خواست فرهاد رهبر را از ریاست دانشگاه تهران و بیژن رنجبر را از ریاست دانشگاه تربیت مدرس برکنار کند.

در این نامه احمدی‌نژاد رویكرد این دو رئیس دانشگاه را «سیاست‌زده، غیرعلمی و امنیتی» خوانده بود. بسیاری این اقدام رئیس دولت دهم را در ‌آستانه انتخابات ریاست جمهوری، سیاسی و تبلیغی دانستند.

فرهاد رهبر پس از آن با حضور در یک برنامه تلویزیونی نامه رئیس‌جمهور را بی‌ارزش نشان داد و کمی بعد هم از او به عنوان رئیس دانشگاه تهران تقدیر شد.

 اکنون پس از شش سال و با وجود لغو و تعطیلی چندین برنامه و همایش سیاسی و غیر سیاسی در دانشگاه تهران توسط فرهاد رهبر، گفته می‌شود مخالفت او با برگزاری همایش «بررسی تطبیقی رویکرد وزارت علوم در دوره‌های مختلف» که قرار بود از سوی انجمن اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شود بهانه برکناری او شده است. مسئولان وزارت علوم اما «اتمام دوران مسئولیت» را دلیل برکناری فرهاد رهبر عنوان کرده‌اند.