نفس تنگ محیط زیست در سالی که گذشت

محیط زیست ایران، اعم از آب و خاک و هوا بارها در طول سال ۹۲ بر صدر اخبار نشست، بیشتر‌ از آن رو که سیر نزولی کیفیت محیط، زندگی را بر انسان و جانداران دیگر روز به روز دشوارتر می‌کند و چشم‌اندازهای طبیعی و محیط زیست انسانی هر روز با خطرات بیشتری تهدید می‌شود.

بخش عمده این تهدیدات همچنان ریشه در فعالیت‌های انسانی، ضعف مدیریت و قوانین ناکارآمد دارد.

آلودگی هوا و آب و خاک، به خطر افتادن حیات وحش، چشم‌اندار تیره و تار خشکسالی و کمبود آب، بحران دفع زباله و مدیریت پسماند جزو مهمترین نگرانی‌های زیست محیطی ایران در سال ۹۲ بودند. در این سال همچنین شاهد اعتراض‌های فراوان شهروندی نسبت به وضعیت آلودگی محیط زیست در شهرها و استان‌های مختلف از جمله زنجان، اراک، خوزستان و چهارمحال و بختیاری بودیم.

مسائل دیگری مانند بحران دریاچه ارومیه، دریاچه هامون و از میان رفتن جنگل‌ها و پیش‌روی بیابان‌ها همچنان حل نشده باقی ماند، تا  سال ۹۳ از راه برسد و شاید با خود «کلیدی» برای حل این دشواری‌‌های زیست محیطی  به همراه بیاورد.

صفحه بعد/ آلودگی هوا فراتر از مرزهای بحران

آلودگی هوا، فراتر از مرزهای بحران

آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران مرزهای بحران را پشت سر گذاشت و بارها و بارها زنگ خطر را در کلانشهرها به صدا درآورد و باعث تعطیلی مدارس و ادارات شد؛ راه حلی موقت که فقط برای چند روز محدود می‌تواند مشکل گشا باشد.

دلایل اصلی آلودگی هوا را سوخت‌های فسیلی، بنزین غیراستاندارد، و همچنین شمار روزافزون ماشین‌ها و موتورسیکلت‌ها و غیراستاندارد بودن موتورهای آن‌ها به اضافه فعالیت‌های صنعتی دیگر ذکر کرده‌‌اند.

گرچه آمار دقیقی از میزان مرگ و میر براثر آلودگی هوا وجود ندارد، اما برخی منابع از مرگ سالانه ۸۰ هزار نفر در کل ایران و بیش از ۲۷۰۰ نفر در تهران بر اثر آلودگی هوا سخن می‌گویند.

صفحه بعد/بنزین و کشمکش‌های محیط زیست و وزارت نفت

بنزین و کشمکش‌های محیط زیست و وزارت نفت

هربار که بحث آلودگی هوا به میان می‌آید صحبت بنزین‌های ایرانی و غیراستاندارد و سرطان‌زا بودن آن‌ها نیز مطرح می‌شود. موضوعی که در سال گذشته بارها به اختلاف نظر میان سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نفت و شرکت پتروشیمی ایران منجر شد.

به گفته سازمان حفاظت محیط زیست، بنزین‌هایی که به ویژه در واحدهای پتروشیمی تولید می‌شود دارای ترکیبات شیمیایی خطرناک برای انسان است و تولید آن‌ها باید فورا متوقف شود.به گفته این سازمان،  بنزین‌ در شهرهای بزرگ باید حداقل مطابق با استاندارد یورو ۴ عرضه شود.

اما مسئولان وزارت نفت و شرکت پتروشیمی بارها غیراستاندارد بودن این بنزین‌ها را در طول سال گذشته تکذیب کردند.

با این حال در اسفند ماه سال ۹۲، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت، با پذیرفتن غیراستاندارد بودن بنزین تولیدی در واحدهای پتروشیمی اعلام کرد از سال آینده این بنزین‌های آلاینده دیگر توزیع نخواهند شد. او همچنین گفت علاوه بر برنامه‌ریزی برای تولید بنزین پاک، لازم است از خارج نیز بنزین وارد شود.

پیش‌تر، فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس نیز راه افتادن سونامی سرطان در کشور را نتیجه مصرف بنزین غیراستاندارد و گاز به عنوان سوخت اعلام کرده بود.

صفحه بعد/ گسترش اعتراض‌های زیست محیطی

گسترش اعتراض‌‌های زیست محیطی

سال ۹۲ همچنین شاهد اعتراض مردم، سازمان‌های غیردولتی، هنرمندان و اهالی فرهنگ به وضعیت وخیم و بحرانی محیط زیست در شهرهای مختلف بود.

زنجانی‌ها در مرداد ماه تجمعاتی در اعتراض به آلودگی‌های شدید کارخانه سرب و روی این شهر انجام دادند تا سرانجام توانستند این کارخانه آلاینده را تعطیل کنند. این تجمع یکی از بزرگ‌ترین اجتماعاتی بود که در سال‌های اخیر در اعتراض به مسائل زیست محیطی  برگزار شد. به گفته معترضان وجود این کارخانه در نزدیکی شهر باعث آلودگی‌ شدید آب، خاک، محصولات کشاورزی وافزایش سرطان و سقط جنین شده و روی سلامتی کودکان نیز تاثیرات بسیار منفی برجای گذاشته است.

اراک نیز بارها شاهد تجمع اعتراضی نسبت به وضعیت محیط زیست و به ویژه آلودگی هوا و واحدهای صنعتی آلاینده بود. در اراک بیش از ۶۰۰ واحد صنعتی فعال هست که حدود نیمی از آن‌ها، از جمله نیروگاه حرارتی شازند جزو آلوده کنندگان هوا و محیط زیست این شهرند.

اهالی چهارمحال و بختیاری نیز نسبت به پروژه‌های انتقال آب از این استان به استان‌های همجوار به ویژه به اصفهان دست به اعتراض گسترده زدند. در یکی از تجمعات حدود پنج هزار نفر شرکت کردند.

وخیم شدن وضعیت محیط زیست کشور باعث شد تا گروهی از هنرمندان و شخصیت‌های سرشناس اجتماعی و سیاسی در ایران با انتشار بیانیه‌ای ضمن هشدار نسبت به این وضعیت، اعلام کنند یارانه‌های دولتی خود را به حفاظت از محیط زیست اختصاص می‌دهند و از سایر مردم نیز خواستند به این حرکت بپیوندند.

صفحه بعد/تردید در مورد امنیت نیروگاه اتمی بوشهر

تردید در مورد امنیت نیروگاه اتمی بوشهر

در ۲۰ فرودین سال ۱۳۹۲، زلزله‌ای به قدرت ۶/۱ درجه ریشتر و در فاصله حدودا ۹۱ کیلومتری از نیروگاه اتمی بوشهر به وقوع پیوست.

ایران در آن زمان بلافاصله مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سالم ماندن نیروگاه مطلع کرد و گزارش داد هیچ نشانه‌ای از انتشار پرتوهای رادیواکتیو خطرناک در محیط دیده نمی‌شود.

اما پس از آن برخی منابع دیپلماتیک نسبت به وارد شدن آسیب‌هایی به این نیروگاه اظهار نگرانی کردند و به خبرگزاری آسوشیتد پرس گفتند اطلاعاتی در اختیار دارند که نشان می‌دهد زلزله‌های اخیر در جنوب ایران به نیروگاه بوشهر آسیب‌هایی وارد کرده گرچه به گفته آن‌ها این آسیب‌ها در نزدیکی بخش مرکزی رآکتور که سوخت‌‌های هسته‌ای در آن قرار دارد نبوده است.

کشورهای عربی به ویژه عربستان و امارات متحده عربی نیز در نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران خواستند تا نسبت به سالم بودن نیروگاه بوشهر به آن‌ها اطمینان دهد و همچنین معاهده ایمنی هسته‌ای را امضاء کند.

ایران گرچه پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا پیمان مشهور به ان.پی.تی را امضاء کرده است، اما تنها کشور دارای رآکتور هسته‌ای است که تاکنون به  معاهده ایمنی هسته‌ای یا سی.ان.اس نپیوسته است. این معاهده کشورهای عضو را موظف به رعایت مواردی برای حصول اطمینان از ایمنی نیروگاه‌های اتمی می‌کند.

صفحه بعد/دولت جدید و برنامه‌های زیست محیطی

دولت جدید و برنامه‌های زیست محیطی

در خرداد ماه و با آغاز تبلیغات برای یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری در ایران، برخی نامزدها توجه به مسائل زیست محیطی را در برنامه‌های تبلیغاتی خود گنجاندند. با این‌حال بحران‌های زیست محیطی و نحوه پاسخگویی نامزدهای مختلف به آن‌ها هرگز جزو اولویت بحث‌ها، مناظره‌ها و تبلیغات انتخاباتی نبود.

با مشخص شدن نتیجه انتخابات و برنده شدن حسن روحانی با شعار « تدبیر و امید»، او در مرداد ماه برنامه‌های کلی خود را به مجلس ارايه کرد که در آن یک قسمت نیز به «پایدار‌سازی محیط زیست» اختصاص یافته بود.

در ابتدای این بخش با تایید و قبول وضعیت بحرانی در محیط زیست کشور و تکیه بر آمارها عنوان شده است که طی چند دهه گذشته روند تخریب محیط زیست شدت گرفته و اکنون به مرز خطرناکی رسیده است. او در برنامه خود وعده داد «شورای عالی محیط زیست» را که در دولت محمود احمدی‌نژاد به کلی تعطیل شده بود دوباره احیاء  و در سازمان برنامه و بودجه، دفتری ویژه برای توسعه پایدار و محیط زیست تاسیس کند.

نخستین جلسه شورای عالی محیط زیست در دولت روحانی در ۱۳ آبان ماه ۹۲ تشکیل شد و به موضوعات مختلفی از جمله چگونگی مقابله با پدیده ریزگردها پرداخت.

روحانی همچنین معصومه ابتکار را به عنوان رییس سازمان حفاظت محیط زیست در دولت خود برگزید. ابتکار که پیش از این در دولت محمد خاتمی نیز رییس این سازمان بود، توانست در بهمن ماه جایزه «بنیاد انرژی گلوب» را به پاسداشت فعالیت‌های زیست محیطی خود به دست آورد.

صفحه بعد/ بحران خشکسالی: هشدارهایی که اوج می‌گیرند

بحران خشکسالی: هشدارهایی که اوج می‌گیرند

سال ۹۲ همچنین سال مکرر شدن هشدارهای پی در پی در مورد بحران قریب الوقوع کم و آبی و خشکسالی در ایران بود.

عیسی کلانتری، وزیر پیشین کشاورزی هشدار داد اگر وضعیت فعلی مدیریت منابع آبی اصلاح نشود ایران تا سی سال دیگر کشور ارواح می‌شود چون همه کشور به کویر تبدیل خواهد شد. مساله بحران آب در ایران به گفته او «از تهدیدهای آمریکا و اسراییل نیز خطرناک‌‌تر هستند».

از سوی دیگر معاون شرکت آبفای کشور نیز تاکید کرد ایران امسال سیزدهمین سال پی در پی خشکسالی را پشت سر می‌گذارد. حمیدرضا تشیعی همچنین از دولت خواست آب را در اولویت کاری خود قرار دهد چرا که امروز ۵۱۷ شهر کشور در معرض تنش آبی قرار دارند و در این بین اصفهان در شرایط بسیار حساسی است.

قائم مقام وزیر نیرو نیز در خصوص بحران آب در کشور گفت باید باور کنیم دیگر آب نداریم و نمی‌توانیم آن را سخاوتمندانه مصرف کنیم.

صفحه بعد/صدای خشکی هامون

صدای خشکی هامون

دریاچه خشک هامون و معضلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی وابسته به آن سرانجام درسال ۹۲ فرصت بیشتری برای مطرح شدن در رسانه‌ها و افکار عمومی پیدا کرد.

نماینده ارشد سازمان ملل در ایران طی بازدیدی که در دی ماه از دریاچه هامون در سیستان و بلوچستان داشت، وضعیت بحرانی خشکسالی در سیستان را به مراتب بدتر از خطر مواد مخدر دانست و گفت علیرغم این که برای خشک شدن دریاچه ارومیه صداهای مختلفی برخواست، اما در مورد هامون هیچ صدایی شنیده نشد. او به مردم این منطقه و تشکل‌های زیست محیطی وعده داد تا صدای آن‌‌ها در مجامع جهانی باشد.

مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران نیز خشک شدن هامون را باعث از دست رفتن بیش از ۷۰ هزار فرصت شغلی دانست و گفت:«نابودی این تالاب باعث نابودی زندگی حاشیه‌نشینان آن شده است». نمایندگان سیستان و بلوچستان در مجلس نیز هشدار دادند به علت خشک شدن تالاب هامون و افزایش فقر و خشکسالی در این منطقه، روند مهاجرت از این استان تشدید شده و به زودی سیستان و بلوچستان از سکته خالی می‌شود.

صفحه بعد/ حیات وحش

حیات وحش

گونه‌های مختلف جانوری در ایران سالی پر از خبرهای ناخوشایند را پشت سرگذاشتند.

به گفته سازمان محیط زیست ایران هم‌اکنون ۷۴ گونه از رده‌های مختلف جانوری در کشور در فهرست قرمز «اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت» قرار دارند و این به معنای آن است که وضعیت آن‌ها بحرانی و یا در حال انقراض تشخیص داده شده است.

سازمان حفاظت محیط زیست هشدار داده است اگر برای حفاظت از گونه‌های ارزشمند و در معرض خطر ایرانی مانند گور، یوزپلنگ، خرس سیاه و گوزن زرد اقدامی لازم صورت نگیرد به زودی و در آینده‌ای نه چندان دور شاهد انقراض آن‌ها خواهیم بود.

با این‌حال در سال ۹۲ گزارش‌هایی از شکار غیرقانونی حداقل ۱۵ پلنگ در نقاط مختلف ایران منتشر شد. در یکی از آخرین موارد، پلنگی در خراسان شمالی پس از کشته شدن توسط شکارچیان، سر و دست و دمش قطع و جسد مثله شده‌اش در یک استخر رها شد.

همچنین شکارچیان غیرمجاز، یک گوزن زرد ایرانی را که در محوطه پارک پردیسان تهران، مقر سازمان حفاظت محیط زیست، نگهداری می‌شد کشتند. سازمان محیط زیست شلیک به این جانور در حال انقراض را «پیامی تهدید آمیز» خطاب به این سازمان قلمداد کرد.

صفحه بعد/اهواز، زندگی در وضعیت قرمز

اهواز، زندگی در وضعیت قرمز

وضعیت محیط زیست شهر اهواز در خوزستان باز هم در سال گذشته به مراتب بدتر شد و شهروندان آن در روزهای متمادی با آلودگی هوا و آب آشامیدنی نامناسب به سر بردند.

سازمان بهداشت جهانی بار دیگر شهر اهواز را آلوده‌ترین شهر جهان اعلام کرد. پیش‌تر و در سال ۲۰۱۱ نیز هوای اهواز دارای بیشترین ذرات آلاینده در میان شهرهای جهان اعلام شده بود.

به جز اهواز البته سنندج، کرمانشاه و یاسوج نیز جزو ده شهر آلوده جهان رده بندی شدند.

در آبان ماه آلودگی شدید هوا و بارش باران اسیدی در اهواز و دیگر شهرهای خوزستان هزاران نفر را  راهی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کرد. به گفته ناصر سودانی، نماینده شهر اهواز، تنها در ظرف چند هفته بیش از ۲۰ هزار نفر در این استان دچار مشکلات تنفسی شدند.

اما اهواز به جز هوای آلوده، دارای آب آشامیدنی ناسالم نیز هست و گل ولای و ذرات معلق فراوانی در آن وجود دارد. در سال‌های اخیر اعتراض‌های زیادی نسبت به وضعیت آب اهواز صورت گرفته است. آزمایش‌‌ها نشان می‌دهد میزان شوری رودخانه کارون و میزان نمک موجود در واحد حجم آن در سال‌های اخیر حدود ۵ برابر افزایش یافته است.

حسن روحانی در نخستین سفر استانی خود به خوزستان وعده داد به مشکلات زیست محیطی مردم اهواز، به ویژه مشکل آب آشامیدنی آن‌ها رسیدگی شود.