«حضور» و «ایرانی» در جشنواره سینمای واقع‌گرا

سی‌وششمین دوره جشنواره سینمای واقع‌گرا در پاریس از ۲۹ اسفند (۲۰ مارس) آغاز به کار می‌کند و به مدت ۱۰ روز هم ادامه دارد. در این جشنواره ۴۰ فیلم از ۲۶ کشور جهان به نمایش درمی‌آیند و دو فیلمساز ایرانی نیز با ساخته‌هایشان در این جشنواره حضور دارند.

جشنواره سینمای واقع‌گرا نخستین‌بار در سال ۱۹۷۸ میلادی توسط ژان میشل آرنولد و ژان روش با همکاری کتابخانه اطلاعات عمومی پاریس بنیان گذاشته شد. هر سال آثار مستند بسیاری از سراسر جهان به این جشنواره فرستاده می‌شود. تعدادی از این فیلم‌ها برای نمایش در بخش‌های مختلف جشنواره برگزیده می‌شوند. در سال ۲۰۱۴ از میان ۲۳۰۰ فیلم ارسالی به این جشنواره ۴۰ فیلم به چهار بخش مسابقه اصلی جشنواره راه یافته‌اند. ۱۱ فیلم در بخش مسابقه بین‌الملل، ۱۰ فیلم در بخش مسابقه سینمای فرانسه، ۹ فیلم در بخش مسابقه بین‌الملل فیلم‌های اول و ۱۰ فیلم در بخش مسابقه بین‌الملل فیلم‌های کوتاه به نمایش درمی‌آیند. جشنواره سینمای واقع‌گرا به فیلم‌های برگزیده‌اش جایزه نقدی مختصری که از هشت هزار یویرو تجاوز نمی‌کند می‌دهد و همچنین حقوق نمایش عمومی و یا تلویزیونی برخی آثار از سازندگان آن‌ها خریداری می‌شود. بسیاری از مستندسازان مستقل در این جشنواره نه تنها اثرشان را عرضه می‌کنند، بلکه تلاش می‌کنند برای ساختن فیلم‌های بعدی‌شان بودجه به دست بیاورند.

«ایرانی» در بخش مسابقه بین‌الملل

در بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره سینمای واقع‌گرا ۱۱ فیلم از کشورهای مختلف جهان به رقابت می‌پردازند. مستند «ایرانی» ساخته مهران تمدن محصول کشور فرانسه هم یکی از فیلم‌های این بخش است.

«ایرانی» پیش از این نخستین بار در بخش فوروم شصت‌ و چهارمین جشنواره فیلم برلین روی پرده رفت و مورد استقبال قرار گرفت. «ایرانی» ماجرای دعوت کارگردان لائیک فیلم از چهار فرد مذهبی حامی رژیم ایران به خانه‌ای ویلایی و زندگی دو روزه در کنار آنها و گفت‌وگو درباره وضعیت ایران است. تمدن برای ساخت این فیلم سه سال وقت صرف کرد و بدون گرفتن مجوزهای رسمی فیلمش را ساخت و بار‌ها از سوی وزارت اطلاعات ایران مورد بازجویی قرار گرفت. این سومین فیلم این فیلمساز ایرانی ساکن فرانسه است. او که در رشته معماری تحصیل کرده است، به شکل تجربی به ساخت آثار مستند روی آورده و در هر سه ساخته خود موضوع‌هایی حساس در جامعه ایران را دستمایه کار قرار داده است. نخستین فیلم او مستندی بود درباره مادران شهدا در ایران. تمدن در دومین ساخته‌اش در سال ۲۰۰۹ میلادی سراغ موضوع بسیج و بسیجی‌ها رفت و فیلم «بسیجی» را ساخت که با موفقیت روبرو شد و جوایزی هم به دست آورد.

اینک او در سومین فیلم بلندش تندروهای مذهبی و تلویحاً حاکمیت ایران را به چالش کشیده است. دبورا یانگ، منتقد «هالیوود ریپور‌تر» این فیلم و رویارویی دو دیدگاه متفاوت برای ۴۸ ساعت در یک خانه را به یک بازی سرگرم‌کننده تشبیه کرده که اگرچه نتیجه نهایی آن برد هیچکدام نیست، اما تماشایش لذت‌بخش است.

در بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره سینمای واقع‌گرا رقبای دیگری نیز حضور دارند. ادگاردو کوزارینسکی، فیلمساز آرژانتینی با تازه‌ترین ساخته‌اش «نامه به یک پدر» روایتی کاملاً شخصی به دست می‌دهد از پسری که سعی می‌کند به سفری برود که پدرش پیش از او رفته بوده است. فیلم موضوع‌هایی چون مهاجرت، خانواده، گذشته و ترس‌های همیشگی انسان‌ها را در طول این سفر به تصویر می‌کشد.

«پژواک کوهستان» ساخته نیکولاس اچه‌واریا از مکزیک یک فیلم زندگی‌نامه‌ دیگر در این بخش است که داستان زندگی سانتوس دلاتوره، هنرمندی که در گمنامی در سیرامادره زندگی می‌کند را روایت کرده است. آثار سانتوس دلاتوره در گالری‌ها و موزه‌های مهم جهان و از جمله در موزه لوور به نمایش درآمده‌، اما او در کشورش در گمنامی روزگار می‌گذراند.

«امتحان ایالتی» ساخته دیودو هامادی محصول کشورهای فرانسه و کنگو برای نخستین بار در جشنواره سینمای واقع‌گرا به نمایش درمی‌آید. این مستند داستان برگزاری امتحان‌های دولتی دشوار در کنگو و مشکلات دانشجویان برای آماده شدن و قبولی در آن‌ها است.

فولکر کوپ، مستندساز شناخته شده آلمانی و برنده جایزه جشنواره‌ برلین با آخرین ساخته‌اش «در سارماتین» به جشنواره سینمای واقع‌گرا می‌آید. او در این مستند بعد از سال‌ها بار دیگر به بازدید از مکان‌هایی در سارماتیا در اروپای شرقی می‌رود و با شخصیت‌هایی که در مستندهای قبلی‌اش به تصویر کشیده بوده بار دیگر دیدار می‌کند.

«روزی روزگاری» ساخته کاظم اوز از ترکیه، «زمانی که دیکتاتور باشم» ساخته یائیل آندره از بلژیک، «لذت تمایل مردانه» ساخته دنیس کوته از کانادا، «معماری مجتمع معماران زاوربروخ» ساخته هارون فاروکی از آلمان، «کمپین ۲» ساخته کازوشیرو سودا از ژاپن و آمریکا و بالاخره «رودخانه سنگی» ساخته جیووانی دونفرانسسکو محصول مشترک ایتالیا و فرانسه دیگر فیلم‌های این بخش هستند.

«حضور» در بخش مسابقه بین‌الملل فیلم‌های کوتاه

در بخش مسابقه بین‌الملل فیلم‌های کوتاه جشنواره سینمای واقع‌گرا در پاریس، ۱۰ فیلم مستند کوتاه از کشورهایی چون برزیل، کوبا، شیلی، ایتالیا، آرژانتین، آمریکا، فرانسه، انگلیس و لبنان به نمایش در می‌آیند. از ایران نیز مستند ۱۶ دقیقه‌ای «حضور» ساخته حسین راستی در این بخش شرکت دارد.

حسین راستی پیش از این چندین مستند کوتاه و بلند ساخته است. مستند «دفینه» او با دستمایه قرار دادن موضوع آخرین نسل از بافندگان پارچه ابریشمی سنتی در کاشان در اولین دوره جشنواره فیلم حقیقت دیپلم افتخار بهترین تهیه‌کننده مستقل را دریافت کرد و در بیست‌وششمین جشنواره فیلم تهران برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم مستند کوتاه و بهترین تصویربرداری شد. او همچنین چندین مستند برای تلویزیون ایران ساخته است و «حضور» نخستین حضور او در جشنواره‌های بین‌المللی است.

راستی در این فیلم سراغ یک هیأت مذهبی در شهرستان خوانسار رفته و مراسم هفت روزه این هیأت را به تصویر کشیده است. در این هیأت هر سال به مدت هفت روز با غذای سنتی آبگوشت از عزاداران پذیرایی می‌شود، برای هر وعده نهار حدود هزار تا ۱۵۰۰ کیلو گوشت گوسفند مصرف می‌شود و سه تا پنج هزار نفر را اطعام می‌کنند. افراد بسیاری برای تبرک به آشپزخانه این هیات مراجعه می‌کنند. «حضور» یک فیلم مستند مستقل است که تهیه‌کنندگی، کارگردانی، فیلمبرداری و تدوین آن را خود حسین راستی انجام داده و افروز خانبلوکی به عنوان مشاور تدوین با او همکاری داشته است.

جشنواره سینمای واقع‌گرا یکی از جشنواره‌های مهم سینمای مستند جهان است. این جشنواره ۱۰ فروردین (۳۰ مارس) مارس با اعلام برگزیدگان خود پایان می‌یابد.