«هر روز شورش»؛ خلاقیت شهروندان در کارزارهای مدنی

مستند «هر روز شورش» (Everyday Rebellion) ساخته آرش و آرمان ریاحی تصویری به دست می‌دهد از کارزارهای مدنی در سراسر جهان که در پی تغییر بدون خشونت‌اند. این مستند که پیش از این در برخی جشنواره‌های سینمایی تحسین شده و در شصت و چهارمین جشنواره فیلم برلین هم به نمایش درآمده بود، از روز جمعه ۱ فروردین (۲۱ مارس) در سینماهای اتریش به نمایش گذاشته می‌شود.

یک زن جوان روی پله‌ای ایستاده و داستانی را تعریف می‌کند. میکروفن و بلندگویی در کار نیست. بعد از هر جمله کوتاهی که زن جوان می‌گوید، می‌بایست مدتی مکث کند تا شنونده‌ای از میان انبوه شنوندگان جمله او را برای دیگری بازگو ‌کند و آن دیگری هم همان جمله را برای نفر بعدی بگوید و این گویه‌ها و واگویه‌ها ادامه پیدا کند تا آنکه حتی دورترین شنونده از  ماجرا آگاه  شود.

در جنبش «وال استریت را اشغال کنید» که در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱ در وال استریت نیویورک آغاز شد و تا ۲۴ مارس ۲۰۱۲ ادامه داشت، پلیس به تظاهرکنندگان اجازه نمی‌داد از میکروفن و بلندگو استفاده کنند. برای همین تظاهرکنندگان هم «میکروفن مردمی» را ابداع کردند.

صحنه «میکروفن مردمی» در کارزار «وال‌استریت را اشغال کنید» یکی از صحنه‌های آغازین مستند «هر روز شورش» است. این مستند را آرش و آرمان ریاحی، دو برادر ایرانی که در اتریش زندگی‌می‌کنند ساخته‌اند. پیش از این آرش ریاحی «برای یک لحظه آزادی» را ساخته بود. این فیلم در ۲۶ جشنواره جهان تحسین شد و نام این کارگردان ایرانی را که در ۹ سالگی به همراه خانواده‌اش به عنوان پناهجو به اتریش مهاجرت کرده بر سر زبان‌ها انداخت.

«کله سیاه»، نخستین فیلم آرمان ریاحی در سال ۲۰۱۱ به نمایش درآمد و هفدهمین جشنواره فیلم مستند سارایوو هم با فیلم او گشایش پیدا کرد.

«هر روز شورش» با توضیحات موجز و تصاویر آرشیوی که در اختیار دارد، یک تصویر کلی از کارزارهای مدنی در سراسر جهان و پایداری شهروندان در این کارزارها و خلاقیت حیرت‌آور آنان در ابداع راه‌هایی برای اعتراض مدنی به‌دست می‌دهد.

در مادرید کسانی که در اثر بحران اقتصادی نتوانسته بودند اقساط خانه‌هایشان را بپردازند، می‌بایست خانه‌ها را تخلیه می‌کردند و به بانک‌ها وامی‌گذاشتند. عده‌ای از شهروندان در این شهر به هم پیوستند و در یک کارزار مدنی تلاش کردند مقابل بانک‌ها بایستند و از مصادره خانه‌ها و بی‌خانمانی انسان‌ها جلوگیری کنند. در «هر روز شورش» با این کارزار مدنی آشنا می‌شویم.

در مستند «هر روز شورش» اینا شوچنکو، یکی از بنیانگذاران جنبش فمن را از اوکراین تا پاریس همراهی می‌کنیم و همچنین با یک انقلابی سوری آشنا می‌شویم. او در اردوگاه آوارگان سوری به این فکر است که راهی پیدا کند برای کمک به مبارزه بر ضد اسد و آخرسر روی توپ پینگ‌پونگ شعارهای انقلابی می‌نویسد و این توپ‌ها را به طور قاچاق وارد سوریه می‌کند.

برادران ریاحی در این مستند تگزارشی هم از کارزار «ایران تریبونال» ارائه می‌دهند.

کارزار «ایران ‌تریبونال» در سپتامبر ٢٠١٠ موفق شد با شرکت حقوق‌دانان سرشناس ایرانی و جهانی از کشورهای آفریقای جنوبی، بلژیک، آلمان، کانادا، آمریکا و انگلیس در دادگاه لاهه به اعدام‌های زندانیان سیاسی در سال‌های دهه ۶۰ از نظر قضایی رسیدگی کند. کارزار «ایران تریبونال» موفق شد با حمایت گسترده ایرانیان در داخل و خارج از کشور، به ویژه با برخورداری از همراهی خانواده‌های جان‌سپردگان، در دو دادگاه لندن و لاهه جمهوری اسلامی را به ارتکاب جنایت علیه بشریت محکوم کند.

در مستند «هر روز شورش» آنچه که چنین کارزارهایی در سراسر جهان را به هم پیوند می‌دهد، دوری آنها از خشونت و تلاش‌شان برای یافتن راهکارهای مدنی اعتراض به قصد تغییر است. یکی از اساتید دانشگاه‌های آمریکا در این مستند توضیح می‌دهد که بر اساس پژوهش‌هایی ثابت شده است که کارزارهای مدنی دو برابر کارزارهای خشونت‌آمیز منشأ تغییرات و تحولاتی در قرن بیستم بوده‌اند.

در این میان به دلیل برخی تفاوت‌های فرهنگی که بین ملت‌ها وجود دارد، گاهی شکل کارزارهای مدنی تغییر می‌کند. برخی از فعالان این کارزارها به دلیل واهمه‌شان از حکومت‌های سرکوبگر حاضر نیستند مقابل دوربین ظاهر شوند، بلکه به شکل گمنام تجربه‌شان را در میان می‌گذارند. در حالی که در غرب، فعالان مدنی می‌توانند آزادانه سمینارهایی تشکیل دهند و استراتژی‌هایی را طرح کنند و به بحث بگذارند. در این مستند با این تفاوت‌ها و همچنین با خلاقیت شهروندان در شکل‌بخشی به کارزارهای مدنی آشنا می‌شویم.

مستند «هر روز شورش» در متن پروژه‌ای پدید آمده که به اهمیت شبکه‌های اجتماعی در کارزارهای مدنی می‌پردازد. این مستند در سراسر جهان مورد توجه منتقدان قرار گرفته، جایزه تماشاگران جشنواره فیلم‌های مستند کپنهاگ و «سینمای صلح» در جشنواره فیلم برلین را به دست آورده و در جشنواره هنر الکترونیک هم به نمایش درآمده و تحسین شده است.