سهم زنان از رشته‌های پزشکی و پرستاری کمتر می‌شود

روز شنبه ۱۶ فروردین، معاون آموزشی وزیر بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی، طرحی را به نام «تعادل‌سازی نسبت جنسیتی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی» معرفی کرد که بر اساس آن، پذیرش زنان در رشته‌های پزشکی محدود می‌شود.

۱۴ اسفندماه ۱۳۹۲ بود که وزیر بهداشت دولت حسن روحانی در حاشیه برگزاری مراسم روز پرستار، با اشاره به کمبود جدی پرستاران و پزشکان مرد در کشور گفت که نسبت حضور مردان و زنان در رشته‌های پزشکی و پرستاری در آینده اصلاح خواهد شد.

خبرگزاری ایسنا، گزارش داده بود که سید حسن قاضی‌زاده‌ هاشمی اعلام کرده در حال حاضر مشکل کمبود نیروی مرد علاوه بر حوزه پرستاری، در حوزه پزشکی نیز وجود دارد و زنان بیشتر در رشته‌های پزشکی پذیرفته می‌شوند که این مسئله، به زعم او، به ویژه برای ارائه خدمت در مناطق محروم مشکلاتی را ایجاد کرده است؛ زیرا زنان برای حضور در مناطق محروم با محدودیت روبه‌رو هستند.

او در بخش دیگری از سخنانش گفته بود اقداماتی در این زمینه در حال انجام است که جرئت اعلامش را ندارد، زیرا ممکن است با اعتراض مواجه شود، اما نیاز به پرستاران و پزشکان مرد در کشور وجود دارد و باید این نسبت‌ها در آینده اصلاح شوند.

در ادامه همین سیاست ، وزارت بهداشت ایران در نخستین روزهای سال جدید خورشیدی، نخستین برنامه خود را برای محدودیت پذیرش زنان در رشته‌های پزشکی اعلام کرد.

به گزارش روزنامه «شرق»، معاون وزارت بهداشت، امیر محسن ضیایی اعلام کرده: «در حال حاضر با توجه به تغییرات در نیازهای نظام سلامت و افزایش تعداد دانشجویان دختر در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی به‌دلیل کمبود دانش‌آموخته پسر در اعزام نیروی پزشکی به مناطق دوردست مشکلاتی ایجاد شده است.»

کمبود پزشکان مرد

معاون آموزشی وزیر بهداشت ، با تکرار گفته‌های وزیر بهداشت در اسفند سال گذشته  تاکید کرده است که نیروی پزشک عمومی، متخصص و پرستار مرد در کشور به تعداد مورد نیاز موجود نیست و این مسئله می‌تواند باعث عدم تناسب در ارائه خدمت شود و به دنبال آن پوشش درمانی مناسب ارائه نشود. به گفته ضیایی، متعادل‌سازی در رشته‌ها از طریق ایجاد تغییر در ظرفیت پذیرش جنسیتی صورت می‌گیرد تا امکان قبولی نیروی انسانی مورد نیاز در هر رشته مشخص افزایش پیدا کند.

روزنامه شرق گزارش داده که تصمیم وزارت بهداشت برای اجرای این طرح و اعمال محدودیت برای دختران در حالی به مرحله عمل نزدیک می‌شود که ۲۰سال است تعداد زنان نسبت به مردان در قبولی رشته‌های پزشکی بیشتر شده است.

بر اساس آمار‌های رسمی مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۷۰ از مجموع ۶۵‌هزار دانشجوی پزشکی، ۳۷‌هزار دانشجو مرد و ۲۷‌هزار دانشجو زن بوده‌اند، اما پس از آن در سال ۱۳۷۶ دختران توانستند کرسی‌های دانشگاهی در رشته‌های پزشکی را به‌نفع خود تغییر دهند و تعداد دختران دانشجو در رشته‌های پزشکی به ۷۲‌هزار دانشجو و پسران به ۵۲‌هزار دانشجو تغییر کرد.

 افزایش سهم دختران در کسب کرسی‌های دانشگاهی در دهه ۷۰ و ۸۰ به جایی رسید که سهم دختران در کرسی‌های دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در سال ۱۳۸۵، به ۷۳‌ درصد و پسران به بیش از ۲۶ درصد رسید. در ادامه و در سال ۱۳۸۹ سهم دختران به ۶۸‌ درصد و در سال تحصیلی جاری یعنی ۹۳-۹۲ این درصد به سهم ۶۸‌درصدی دختران و ۳۲‌ درصدی پسران در تحصیل در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی رسید.

پزشکان زن به مناطق محروم نمی‌روند

یکی از مهم‌ترین دلایل وزارت بهداشت ایران برای ارائه چنین طرحی نبود امکان اعزام فارغ‌التحصیلان دختر به مناطق دوردست است.  در حالی که بسیاری از دانش‌آموختگان پسر نیز برای انجام خدمت سربازی اعزام می‌شوند، وزارت بهداشت در ارائه خدمات پزشکی به مناطق دوردست دچار مشکل شده است.

معاون وزارت بهداشت ایران همچنین اعلام کرده که لازم است تعداد پزشکان عمومی و متخصصان پسر در برخی رشته‌ها افزایش یابد، اما در عین حال اشاره کرده که لازم است تسهیلاتی هم برای بهبود شرایط اعزام زنان ایجاد شود.

عدم تناسب جنسیتی در رشته‌های پرستاری و پزشکی عمومی و برخی رشته‌های تخصصی دیده می‌شود و در مورد رشته‌های دندانپزشکی و داروسازی حساسیت به این عدم تناسب کمتر است.

این اما تنها اقدام دولت در راه اعمال تبعیض‌ها ی جنسیتی به بهانه ایجاد تعادل نیست. سال گذشته دولت حسن روحانی طرح دوفوریتی اصلاح قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی را در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تصویب کرد. بر اساس این طرح سهمیه ۲۵ درصدی زنان در رشته‌های پرطرفدار دستیاری جراحی حذف شد و به جای آن سهمیه صد درصدی در رشته‌های مامایی و تخصصی زنان، برای زنان در نظر گرفته شد.

 بر اساس این طرح وزارت بهداشت موظف شد تا ۳۰ درصد ورودی‌های رشته‌های پزشکی عمومی، دستیاری تخصصی پزشکی و سایر رشته‌های گروه پزشکی را از طریق جذب دانشجوی بومی با اولویت مناطق محروم و متناسب با نیاز استان‌ها پذیرش کند. سهمیه ۲۵ درصدی زنان در رشته‌های دستیاری جراحی مغز و اعصاب، ارتوپدی، جراحی گوش و حلق و بینی، گردن، چشم و قلب در حالی در قالب این طرح حذف شد. پیش از این در سال ۱۳۷۲ مجلس ایران اختصاص این سهمیه برای زنان را مصوب کرده بود.

قاسم جعفری عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در گفت وگو با روزنامه «شرق» جزئیات و تصویب طرح دوفوریتی اصلاح قانون برقراری عدالت آموزشی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و تخصصی را تائید کرده و گفته بود: «هدف اصلی از این طرح دوفوریتی این بود که هم اکنون مناطق محروم با مشکل مهمی همچون کمبود پزشک متخصص و پزشک عمومی مواجه هستند و سهمیه ۳۰ درصدی به داوطلبان بومی می‌تواند در بلندمدت مشکلات این مناطق را تا حد زیادی برطرف کند.»

 او حذف سهمیه ۲۵ درصدی زنان در رشته‌های پرطرفدار دستیاری را برای ایجاد توازنی نسبی در پذیرش دانشجو دانسته بود و در عین‌ حال گفته بود به موجب این قانون صددرصد پذیرش در رشته‎های تخصصی زنان و زایمان به خانم‌ها اختصاص می‌‎یابد.

پزشکان زن بیکارند

با وجود آمار بالای زنان هنگام پذیرفته شدن در رشته‌های دانشگاهی،  این مسئله منجر به افزایش حضور آنان در موقعیت‌های شغلی، اجتماعی و اقتصادی بالاتر نیز نشده است و حتی با وجود آمار بالای پذیرش در رشته‌های پزشکی و تخصص، تعداد زیادی از آنها از اشتغال محروم هستند یا خودشان از ادامه کار انصراف می‌دهند.

 از آمار پزشکان زن جویای كار یا آنهایی كه به هر دلیل از شغل‌شان انصراف داده و خانه‌نشین شده‌اند، آمار دقیقی در دست نیست و وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشكی تاكنون برای جمع‌آوری آمار دقیق از تعداد پزشكان زن كه به هر دلیل طبابت نمی‌كنند یا به شغل دیگری جز طبابت مشغول هستند، اقدامی انجام نداده‌ است.

نبود امكانات رفاهی برای زندگی، دغدغه تامین امنیت و محدودیت‌های خانوادگی مشكلاتی است كه سبب بی‌رغبتی و مقاومت پزشكان زن برای خدمت در مناطق محروم و دور افتاده می‌شود.

همچنین آمار کلی اشتغال زنان، شکاف بزرگی با آمار اشتغال مردان دارد. به همین نسبت در مشاغل علمی و دانشگاهی هم زنان سهم کمتری دارند. نتایج جدید‌ترین بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌طور میانگین، بین ۵۰ تا ۶۰‌ درصد کرسی‌های دانشگاهی در اختیار زنان است و سهم زنان در آزمون دکترا به ۴۰‌ درصد افزایش پیدا کرده است. تنها ۲۰‌ درصد از زنان عضو هیئت علمی هستند، تنها ۱۳‌ درصد آنان نقش فعال در بازار کار ایران دارند.