نامزدی بشار اسد و مهر پایان بر صلح در سوریه

محمد جهاد اللحام رئیس پارلمان سوریه اعلام کرد که بشار اسد با ارائه مدارک خود داوطلب شرکت در رقابت انتخابات ریاست جمهوری سوریه شده است. اللحام همچنین اعلام کرد که دادگاه قانون اساسی سوریه مدارک نام‌نویسی بشار اسد رئیس جمهوری فعلی سوریه را برای شرکت در انتخابات، به پارلمان ارسال کرده است.

رئیس پارلمان سوریه، پیش از این نیز نخستین فردی بود که از تمایل بشار اسد به کاندیداتوری و همچنین برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سوریه در سوم ماه ژوئن (سوم خرداد) خبر داده بود.

طبق قانون جدید انتخابات سوریه ، نامزدها باید درخواستی به دادگاه عالی قانون اساسی ارائه دهند و کاندیداتوری خود را در این دادگاه به ثبت برسانند و همزمان هم یک درخواست کتبی به پارلمان ارسال کنند تا به تایید ۳۵ نماینده برسد.

همچنین طبق قانون اساسی جدید باید حداقل دو کاندیدا وجود داشته باشند تا انتخابات برگزار شود و وضع با گذشته که انتخابات با حضور یک کاندیدا امکان‌پذیر بود و حالت رفراندوم داشت تغییر پیدا کرده است. همچنین کاندیداها باید حداقل سابقه ۱۰ سال سکونت مستمر در داخل کشور سوریه را داشته باشند. طبق این قانون نیرو های اپوزیسیون برون مرزی سوری به صورت سیستماتیک و قانونی امکان نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهوری را ندارند.

فرصت ثبت نام برای کاندیداتوری از ۲۱ آوریل شروع شد و اول ماه مه پایان می‌یابد. تاکنون علاوه بر بشار اسد،شش نفر به نام‌های ماهر عبدالحفیظ حجاز نماینده پارلمان، حسان عبدالله النوری، سوسن الحداد، سمیر احمد معلا، محمد فراس یاسین رجوح و عبد السلام یوسف سلامة اعلام کاندیداتوری کرده‌اند.

به نظر می‌رسد دولت سوریه در برگزاری انتخابات ریاست جمهوری جدی است و بر خلاف مذاکرات ژنو ۲ که زمزمه تعویق انتخابات را سر داده بود، می‌خواهد در مناطقی که تحت کنترل حکومت است حوزه‌های رای‌گیری استقرار یابند.

دلیل چرخش در تصمیم‌گیری دولت سوریه را می‌توان ناشی از بهبود نسبی موقعیت بشار اسد و نیرو های حامی وی در سوریه به حساب آورد. از ابتدای جنگ داخلی سوریه معلوم بود بشار اسد می‌خواهد در قدرت و ریاست جمهوری باقی بماند. وی از سال گذشته در برابر تقاضا برای استعفا و کناره‌گیری از قدرت تمایل خود را برای کاندیداتوری دوباره اعلام کرده بود.

اما دیدگاهی هم وجود داشت که ممکن است حامیان خارجی حکومت سوریه مانند حکومت‌های روسیه و ایران راضی شوند فردی میانه‌رو از داخل حزب بعث جایگزین بشار اسد شود تا مصالحه با مخالفان امکان پذیر گردد. اما اینک روشن شد چنین دیدگاهی به واقعیت نمی‌پیوندد. پیش از اعلام رئیس مجلس سوریه، ابتدا حسن نصرالله رهبر حزب‌الله لبنان در مصاحبه با روزنامه سفیر فاش ساخت بشار اسد برای رباست جمهوری کاندیدا می‌شود.

مدافعان حکومت سوریه با منتفی شدن امکان سقوط بشار اسد از تداوم ریاست جمهوری وی استقبال کردند.

به نظر می‌رسد اسد مشکلی برای حفظ کرسی ریاست جمهوری نداشته باشد. سوابق گذشته حکومت سوریه و وضعیت فعلی آن جایی برای خوشبینی نسبت به برگزاری انتخابات آزاد، منصفانه و سالم باقی نمی‌گذارد. همچنین کسانی که کاندیدا شده‌اند رقبای قدرتمندی نیستند.

اما تاثیر کاندیداتوری بشار اسد بر جنگ داخلی سوریه چه خواهد بود؟ این تاثیر را می‌توان در سه محور بسته شدن پرونده مذاکرات صلح، تشدید درگیری‌های نظامی و خشونت‌آمیز و افزایش رویارویی‌های جهانی و منطقه‌ای در سوریه ارزیابی کرد.

بسته شدن روزنه‌های تنگ مصالحه

در حالی که نشست ژنو ۲ با ناکامی همراه شد، اخضر ابراهیمی در تلاش است که نشست ژنو ۳ برای تحرک بخشیدن به روند متوقف شده گفتگو ها برگزار گردد. اما کاندیدا شدن و تداوم ریاست جمهوری بشار اسد پنجره گفتگوها را می‌بندد. تنها عاملی که باعث می‌شد مخالفان با حضور پشت میز مذاکره موافقت کنند امید به تشکیل دولت انتقالی بدون اسد بود.

توجه به این واقعیت است که باعث شد هم بان‌کی مون و هم ابراهیمی نسبت به غیرسازنده بودن برگزاری انتخابات به شکل اعلام‌شده هشدار دهند. نامزد شدن اسد به نوعی تیر خلاص را به کالبد بی‌رمق مذاکرات برای تشکیل نشست ژنو ۳ زد. در این شرایط دیگر امیدی برای مصالحه دو طرف نزاع وجود ندارد.

تشدید جنگ داخلی

تداوم حکمرانی اسد و وضعیت موجود در سوریه راهی جر مقابله نظامی پیشروی مخالفان نمی‌گذارد. البته بخش محافظه‌کار و متمایل به حکومت سوریه که برخورد براندازانه نسبت به بشار اسد ندارد از این رویکرد مستنثی است. ریاست جمهوری اسد و پذیرش مشروعیت آن توسط گروه‌های محافظه‌کار فوق می‌تواند امکانات محدودی را در اختیار آنها قرار دهد. اما در عین حال این امکان نیز وجود دارد که حکومت سوریه بعد از رفع خطر بر این گروه‌ها نیز سخت بگیرد و فضای فعالیت را بر آنها مسدود سازد.

در عین حال مخالفان مسلح برای تشدید جنگ و فشار بر دولت سوریه دچار مضیقه‌ها و تنگناهای جدی هستند. شکاف بین اسلام‌گرایان افراطی و بخش‌های معتدل پیکارجو و درگیری‌های داخلی خونین بین اسلام‌گرایان توان آنها را تحلیل برده است.

از سوی دیگر ارتش سوریه پیشروی‌های قابل ملاحظه‌ای در مرکز و نقاط مرزی با لبنان داشته است. افزایش فعالیت‌های نظامی حزب‌الله لبنان و همچنین نقش آفرینی جمهوری اسلامی و بازسازی روحیه حکومت سوریه در این اتفاق نقش مهمی ایفا کرده‌اند.

در حال حاضر امکان سقوط شهر حمص که نقطه عزیمت انقلاب سوریه بود بالا است. مخالفان در حلب نیز زیر فشار شدید ارتش سوریه هستند. در این وضعیت امکان پیشروی ارتش سوریه به شرق و جنوب این کشور وجود دارد. از این رو بهبود وضعیت و افزایش قدرت حکومت سوریه در کنترل قلمرو جغرافیایی باعث شده حکومت جدی‌تر به شکست مخالفان و عدم اعطای امتیاز به آنها فکر کند.

این روند باعث می‌شود سطح درگیری‌ها در در روزهای آینده افزایش پیدا کرده و تعداد جان‌باختگان با نرخ رشد بیشتری مواجه شود. همچنین انتظار می‌رود بی‌رحمی و خشونت دولتی از یک سو شدت بگیرد و از سوی دیگر گروه‌های افراطی بر شمار فعالیت‌های انتحاری و تروریستی بیافزایند.

گسترش درگیری‌های جهانی و منطقه‌ای

کاندیداتوری اسد و همچنین رویارویی خصومت‌بار فزاینده بین روسیه و غرب باعث می‌شود تا بازیگران جهانی آهنگ تقابل در سوریه را افزایش دهند. مقامات دولت آمریکا از عدم اجرای کامل تعهدات دولت سوریه در خلع سلاح شیمیایی شکایت دارند.

استفاده از گاز کلر در برخی از مناطق سوریه نیز فضا را ملتهب کرده است. دولت سوریه و مخالفان، هر یگ دیگری را به استفاده از گاز کلر در انفجار متهم می‌سازند.

زیگرید کاگ رئیس هیئت خلع سلاح شیمیایی سوریه می‌گوید دولت سوریه هنوز ۷.۵ درصد سلاح‌های شیمیایی‌اش را در اختیار دارد. دولت آمریکا نگران است که زرادخانه شیمیایی سوریه به طور کامل در موعد مقرر نابود نشود.

از سوی دیگر برخی معتقدند حتی انتقال کامل سلاح‌های شیمیایی دولت سوریه تضمینی به عدم استفاده از از این سلاح‌های کشتار جمعی نیست. استفاده چند باره از گاز کلر در سلاح‌ها، خلاء قرارداد روسیه و آمریکا را آشکار می‌سازد. در این شرایط امکان اینکه دوباره نیروهای منطقه‌ای بکوشند توازن قوا را به نفع خود حفظ کنند کم نیست و بعد از یک دوره فروکش کردن درگیری‌های خارجی می‌توان انتظار داشت قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای به زور آزمائی در سوریه بپردازند.

در مجموع کاندیداتوری بشار اسد سرنوشت سوریه را معطوف به نتیجه جنگ داخلی می‌کند. رصد کردن تحولات اخیر و معادلات حاکم بر جهان تصوری را قوت می‌بخشد که بشار اسد می‌تواند در قدرت باقی بماند و مخالفان را از نقاط مرکزی و استراتژیک سوریه دور سازد.

اما وضعیت جنگی در سوریه باقی مانده و حالت فرسایشی پیدا می‌کند. مخالفان نیز ممکن است با از دست دادن شهرها، به سمت رویارویی‌های چریکی و نامتقارن پیش بروند. ریاست جمهوری دوباره اسد نسبت به گذشته چیزی را تغییر نمی‌دهد اما انتظار و تصور انتقال قدرت در سوریه را ضعیف می‌سازد.