انتخابات پارلمانی عراق و آرایش احزاب اقلیم کردستان

انتخابات پارلمانی عراق در حالی برگزار می‌شود که رای‌گیری در خارج از کشور از روز ۷ اردیبهشت و رای‌گیری برای نیروهای نظامی و امنیتی یک روز زودتر آغاز شده است. در اقلیم کردستان عراق، انتخابات شوراهای استانی نیز به طور همزمان برگزار خواهد شد.

سه حزب اصلی کردستان عراق؛ اتحادیه میهنی، حزب دموکرات و حزب گوران (تغییر) در این انتخابات نیز مانند انتخابات پارلمان کردستان عراق در هشت ماه پیش، درگیر اختلافات شدید و در نتیجه رقابت جدی هستند.

تعامل اقلیم و بغداد

این انتخابات به شدت تحت شعاع اختلافات اخیر حکومت اقلیم کردستان و دولت نوری مالکی است. نحوه تعامل حکومت اقلیم و دولت مرکزی، از اولویت‌های مردم در کردستان عراق است و توازن قوا در پارلمان عراق، نقش تعیین کننده‌ای در این تعامل خواهد داشت.

به عقیده سوران سلیمی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی در اقلیم کردستان، در شرایطی که روابط بین اقلیم و بغداد به سردی گراییده و تا سطح آماده‌باش نظامی نیز پیش رفته، هم نتایج انتخابات و هم پروسه انتخابات، می‌توانند بر این رابطه تاثیرگذار باشند.

این تحلیل‌گر در گفت‌وگو با زمانه می‌گوید: «نخست این که هر چه تعداد نمایندگان کردها در بغداد بیشتر باشد کردها می‌توانند با قدرت بیشتری اعمال نفوذ کرده و عملا بغداد را تحت فشار بیشتری قرار دهند. دوم این که این انتخابات می‌توانست به‌خودی خود موجب نوعی همگرایی میان خود کردها شده و نمایش قدرت باشد و در نتیجه آن کردها می‌توانستند در برابر بغداد با توان بیشتری دور میز مذاکره بنشینند که البته ظاهرا اختلافات درونی کردها در سطح احزاب اصلی این فرصت را به باد داد.»

سلیمی بر این باور است که با توجه به نبود هرگونه منافع مشترک استراتژیک، هیچ‌یک از احزاب کردستان با مالکی ائتلاف نخواهند کرد. او در خصوص روابط احزاب مختلف اقلیم با مالکی می‌گوید: «می‌توان گفت حزب دموکرات با مالکی و حزبش مشکل ریشه‌ای دارد. اتحادیه میهنی در طول تاریخ خود نشان داده در جهان سیاست و در عرصه روابط سیاسی و دیپلماتیک خود دارای انعطاف و چرخش بسیار است و می‌تواند با بغداد و مالکی تعامل سازنده‌تری داشته باشد. گوران هم چنان‌چه بتواند نتایج خوبی به دست بیاورد، امکان دارد برای به دست آوردن امتیازات بیشتر با دولت مالکی همراهی بیشتری داشته باشد، اما بی تردید هیچ کدام وارد ائتلاف با مالکی به معنای دقیق آن نخواهند شد.»

احزاب اقلیم، هشت ماه پس از انتخابات

انتخابات پارلمان عراق در حالی برگزار می‌شود که نتایج انتخابات پارلمان کردستان عراق در اقلیم در هشت ماه پیش، تحلیل‌گران سیاسی و دست کم یکی از احزاب اصلی و سنتی اقلیم را شگفت‌زده کرد.

اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق، در انتخابات قبلی با کسب تنها ۱۷ درصد آرا، از حزب گوران به رهبری نوشیروان مصطفی به سختی شکست خورد و با ریزش شدید پایگاه اجتماعی خود مواجه شد. این حزب حتی در شهر سلیمانیه که پایگاه سنتی‌اش به سراغ می‌رود، تنها ۲۸ درصد آرا را به دست آورد.

از سوی دیگر، پس از هفت ماه کشمکش سیاسی بر سر تشکیل کابینه، سرانجام در میانه ماه آوریل ۲۰۱۴ با توافق حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی، رئیس حکومت اقلیم، و حزب گوران، دولت تشکیل شد. اما در کابینه جدید، سهم بسیار اندکی برای اتحادیه میهنی در نظر گرفته شده است.

حزب گوران در حالی در تشکیل دولت با حزب دموکرات به توافق رسیده است که در جریان رقابت‌های انتخاباتی هشت ماه پیش و همین‌طور انتخابات ۳۰ آوریل، سخت‌ترین انتقادها را به این حزب و همین‌طور به اتحادیه میهنی وارد می‌کرد و این دو حزب سنتی را عامل فساد مالی موجود در اقلیم می‌دانست. توافق این دو حزب می‌تواند باعث شگفتی افکار عمومی و احتمالاً ریزش آرای گوران و افزایش آرای اتحادیه میهنی شود.

حزب دموکرات، در این انتخابات نیز مانند سال‌های گذشته، بر شعارهای ناسیونالیستی تاکید دارد و به گفته سوران سلیمی، تلاش می‌کند «با تهییج احساسات ملی مردم» آرا را به سوی خود جلب کند. به اعتقاد این تحلیل‌گر سیاسی حزب دموکرات کردستان عراق به دنبال جا انداختن این شعارهاست که «ما می‌توانیم اختیارات کردها را در چارچوب عراق بیشتر کنیم. یا این که می‌توانیم اسقلال کردستان را به دست بیاوریم و منابع طبیعی و ثروت کردستان را در اختیار  خود مردم کردستان قرار داده و مناطق مورد مناقشه را به قلمرو کردستان بازگردانیم.»

از طرف دیگر اتحادیه میهنی، بازنده بزرگ انتخابات قبل، بر توسعه سیاسی تاکید بیشتری دارد و شعارهای خود را حول محور نهادینه کردن دموکراسی و آزادی و دفاع از حقوق کردها در بغداد متمرکز کرده است و البته شعار «عدالت اجتماعی» را نیز در برنامه‌های خود آورده است. به گفته سوران سلیمی، اتحادیه میهنی بر «مبارزه با نوعی دیکتاتوری حزبی در سطح کردستان» نیز تاکید دارد که این در واقع به شکلی اشاره به قدرت روزافزون حزب دموکرات کردستان عراق است.

دیگر حزب قدرت‌مند کردستان عراق، حزب گوران، که تا پیش از انتخابات گذشته در جایگاه اپوزیسیون بود، خواست‌های جدید مردم اقلیم را نمایندگی می‌کند. گوران که با جدایی نوشیروان مصطفی، از اعضای سابق رهبری اتحادیه میهنی از این حزب تشکیل شد، بر فساد اقتصادی و عدم شفافیت مالی در اقلیم تاکید دارد.

این حزب هرچند در اعتراض به اتحادیه میهنی شکل گرفته، اما دست کم تا پیش از تشکیل کابینه جدید اقلیم با حزب دموکرات نیز در تعارض شدید بود. سوران سلیمی می‌گوید: «گوران هم‌چنان بر طبل تغییر و مبارزه با فساد اداری می‌کوبد و خود را بیشتر از سایر نیروها مدافع حقوق کردها در بغداد می‌داند.»

اسلام‌گرایان، همچنان در تلاش

سوی دیگر رقابت‌های انتخاباتی اقلیم کردستان، اسلام‌گرایان هستند. به باورتحلیل‌گران، این جریان‌ها که در پارلمان کردستان عراق کرسی‌های بیشتری نسبت به دور قبل به دست آوردند و از طرف حزب عدالت و توسعه اردوغان، جمهوری اسلامی و اخوان المسلمین مصر حمایت می‌شوند، می‌توانند آینده دموکراسی را در اقلیم با چالش مواجه کنند.

در صورت نبود نیروی سومی در برابر احزاب سنتی کردستان، امکان قدرت یافتن بیش از پیش این جریان‌ها وجود دارد. سلیمی معتقد است اسلام‌گرایان گرچه امکان دارد چند کرسی به دست بیاورند، اما «همچنان از جایگاه تعیین‌کننده‌ای برخوردار نخواهند بود.»

سوران سلیمی معتقد است جایگاه این جریان‌ها در چند سال گذشته ارتقا یافته است اما «نمی‌توانند در بغداد تاثیرگذار باشند.» او اضافه می‌کند: «با توجه به آرایش ظاهری نیروها، اسلام‌گرایان یا به حزب دموکرات تمایل نشان خواهند داد و تلاش خواهند کرد با حزب دمکرات وارد یک شراکت سیاسی شوند و یا در صورت عدم توافق با حزب دموکرات، سعی خواهند کرد با گوران به عنوان فراکسیونی در پارلمان بغداد قد علم کنند. اما بی تردید در گام نخست به حزب دموکرات تمایل نشان خواهند داد.»

جلال طالبانی، برگ برنده اتحادیه میهنی

دو روز پیش از رای‌گیری، شبکه تلویزیونی اتحادیه میهنی، تصاویری پخش کرد که جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق و رهبر اتحادیه میهنی را در حال انداختن رای به صندوق نشان می،داد. او از دسامبر ۲۰۱۲ در بیمارستانی در آلمان بستری است و به کلی از صحنه سیاسی عراق غایب بوده است.

سوران سلیمی معتقد است پخش این تصاویر، «بی‌تردید تاثیر عمیقی بر آرای مردم خواهد داشت و در نتایج انتخابات تغییر ملموسی ایجاد خواهد کرد.»

روز دوشنبه، پس از پخش این فیلم، اعضا و هواداران اتحادیه میهنی به طور گسترده در خیابان‌های سلیمانیه حاضر شدند و با به راه انداختن کارناوال‌های انتخاباتی و شلیک گسترده تیر هوایی، به شادی پرداختند.

جلال طالبانی، رئیس جمهور عراق، از محبوب‌ترین شخصیت‌های کرد است و کاریزمای بالایی در میان کردها دارد. غیبت او از عوامل اصلی تشدید روزافزون ناآرامی‌های عراق، درگیری‌های اقلیم و دولت مالکی، و همچنین شکست سنگین اتحادیه میهنی در انتخابات قبلی است.

سلیمی همچنین معتقد است ائتلاف حزب گوران با حزب دموکرات در تشکیل کابینه، «بی‌تردید می‌تواند تاثیری منفی بر جایگاه پیشین این حزب در استان سلیمانیه داشته و از آرای آن بکاهد.» این تحلیل‌گر سیاسی می‌گوید به هرحال انتخابات میهنی آرای بیشتری نسبت به انتخابات پارلمانی هشت ماه پیش به دست خواهد آورد.

سوران سلیمی در خصوص نگاه مردم به انتخابات می‌گوید: «مردم اولا از فساد اداری گسترده شاکی هستند، دوم این که اختلاف با بغداد و قطع بودجه آنها را به شدت عصبانی و ناتوان کرده است، در نتیجه مردم بیشتر به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی فلج کنونی از طریق توافقی با بغداد هستند و نه بیشتر، اما به نظر من این بار هم به شکلی گسترده در انتخابات شرکت خواهند کرد.»