رواج قراردادهای ماهیانه سفید‌‌امضا در ایران

نایب رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران می‌گوید بسیاری واحدهای تولیدی با سوءاستفاده از افزایش قیمت حامل‌های انرژی، قراردادهای سفید‌‌امضای ماهیانه منعقد می‌کنند.

ابوالفضل فتح‌الهی، نایب‌ رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران، از مشکلات متعدد بنگاه‌ها و کارخانه‌ها به دلیل اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها خبر داده است. او در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم عنوان کرده که میزان دریافت «تسویه‌های سفید‌امضا» افزایش یافته است.

قراردادهای «سفید‌‌امضا» به قراردادهایی گفته می‌شود که با شرایط کارفرما بسته می‌شوند. این قراردادها دست کارفرما را برای بیمه‌نکردن کارگر و اخراج آسان او باز می‌گذارند و واجد هیچ تعهد قانونی نیستند.

قراردادهای سفید‌امضا در هنگام بیکاری و بحران اقتصادی رونق می‌گیرند که کارگران به هر قیمتی به دنبال کار می‌گردند و کمترین حقوقی برای خود قائل نمی‌شوند.

قراردادهای برده‌وار

به نقل از فتح‌الهی، هم اکنون بیش از ۵۰ درصد کل قراردادهای همکاری بین کارگران و کارفرمایان با شرایط کارفرما امضا می‌شود: «با توجه به اینکه بیش از ۸۵ درصد کل بنگاه‌های کشور نیز خرد و کوچک است، گسترش این موضوع از اهمیت بالاتری برخوردار شده است.»

نایب رئیس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران تاکید کرده که نسبت پرونده‌های مربوط به قراردادهای سفید‌امضا در مورد زنان و مردان ۷۰ به  ۳۰ است: «به عبارتی مردان کمتری حاضر می‌شوند با کمتر از حداقل‌های قانون کار فعالیت داشته باشند.»

فتح‌الهی افزوده که دست کارگران با داشتن قراردادهای سفید‌امضا از نظر قانونی به جایی بند نیست و هیئت‌های حل اختلاف نمی‌توانند کاری به نفع آنها بکنند. علی ربیعی، وزیر کار ایران، پیش از این و در پنجم اردیهبشت ۱۳۹۳خبر داده بود که بازرسان این وزارت‌خانه موظف شده‌اند به محض مشاهده قرارداد سفید‌امضا در یک واحد تولیدی، اقدام قضایی انجام دهند.

حسن بقاییان، نماینده کارگران در شورای عالی کار نیز در روز  ۹ اردیبهشت و به‌مناسبت «هفته کار» یادآوری کرده بود که حذف قراردادهای سفید‌امضا از خواسته‌های عاجل کارگران است.

بقاییان پیشنهاد کرده بود که برای جلوگیری از قراردادهای سفید‌امضا، حقوق کارگران در یک حساب جاری واریز شود «تا از گرفتن تسویه‌حساب‌های پیش از موعد یا مواردی نظیر این جلوگیری شود و زمانی که کارگر شکایتی مطرح کرد، به پرداخت‌های بانکی کارفرما به او استناد شود.»

ماده هفت قانون کار

حسن صادقی، رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری می‌گوید که در یک‌سال گذشته حدود ۳۱۷هزار شکایت در موضوع قراردادهای سفید‌امضا به مراجع تشخیص و حل اختلاف کارگری ثبت شده‌اند: «این آمار مربوط به کارگرانی است که پس از رسیدن به نقطه اختلاف با کارفرما تصمیم به طرح شکایت گرفته‌اند وگرنه تعداد قراردادها بیش از این است.»

صادقی در ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۳به خبرگزاری «ایلنا» گفته بود که انعقاد قراردادهای سفید نتیجه فضای ناسالم بازار کار است. او یادآوری کرده بود که شرایط کنونی به گونه‌ای است که کارفرمایان حتی بدون قرارداد سفید و به طور شفاهی می‌توانند ارزان‌ترین نیروی کار را در اختیار بگیرند. رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری خواستار تنظیم آیین‌نامه اجرایی ماده ۷ قانون کار از سوی دولت شده و از تعلل دولت‌های گذشته و فعلی در این زمینه انتقاد کرده بود.

ماده ۷ قانون کار ایران، ماهیت و طبیعت مشاغل را به دو بخش مستمر و غیر‌مستمر تقسیم کرده است. در تبصره ۲ این ماده آمده که کارهای مستمر در صورتی که مدتی در قرارداد آنها ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شوند.

حسن صادقی گفته است: « دولت به عنوان کارفرمای بزرگ، بیشترین سود را از ارزان ماندن نیروی کار می‌برد و روشن نشدن تفاوت‌های کار دائم و موقت نقش موثر در ارزان‌تر شدن نیروی کار دارد.»

به موازات رواج قراردادهای شکننده و کوتاه‌مدت سفیدامضا، برخی شرکت‌های پیمانکاری نیز پا گرفته‌اند که کاریابی می‌کنند، اما کارگر باید ۵۰ درصد دستمزد خود را به عنوان کمیسیون به آنها بپردازد.