دیدار امیر کویت از تهران با اولویت موضوع سوریه

دیدار شیخ صباح احمد الصباح امیر کویت از ایران در ۱۱ خرداد ۹۳ را می‌توان از زوایایی چند، دیداری بسیار مهم ارزیابی کرد. از زمان انقلاب ۱۳۵۷ تاکنون و به رغم فراز و فرود در روابط ایران و کویت، هرگز امیر کویت از ایران دیدار نداشت.

امیر کنونی کویت، در مقام وزیرخارجه این کشور، با فاصله اندکی از استقرار جمهوری اسلامی ضمن دیدار از ایران، نظام سیاسی جدید آن را به رسمیت شناخت.

اینک او در مقام امیر این کشور و در پاسخ به دعوت حسن روحانی در حالی از تهران دیدار می کند که تنش میان دو کشور در زمان دولت احمدی‌نژاد تا آنجا بالا گرفت که کویت سه دیپلمات ایرانی را در فروردین ۱۳۹۰ اخراج کرد.

اخراج سه دیپلمات ایرانی در پی آن صورت گرفت که یک دادگاه کویتی سه نفر از جمله دو تبعه ایران را به اتهام جاسوسی، به اعدام محکوم کرد. در متن لایحه قضایی این دادگاه کویتی نام سه دیپلمات ایرانی به عنوان رابطین آن سه متهم آمده بود. ایان نیز متقابلا سه دیپلمات کویتی را اخراج کرد.

در وصف فضای ملتهب آن دوران همین بس که سه نماینده پارلمان کویت خواستار اخراج همه اعضای سفارت ایران و توقف تمامی همکاری‌ها با ایران از جمله سفرهای هوایی و دریایی میان دو کشور شده بودند.

اینک در کمتر از یک سال از استقرار دولت حسن روحانی، به نظر می‌رسد موضوع مهمی در دستور مذاکرات سفر امیر کویت قرار داشته باشد که پس از ۳۶ سال و آن هم پس از روابط ملتهب پیش‌گفته، چنین سفری صورت می گیرد.

علیرضا عنایتی سفیر ایران در کویت گفته است که این دیدار "در شرایطی دشوار و تحولاتی پیچیده در منطقه" صورت می گیرد.

سوریه؛ باتلاقی برای همگان

به طور کلی سه محور اصلی برای سفر امیر کویت به تهران می‌توان برشمرد. این سه عبارتند از:

●   تقویت روابط دوجانبه

●    بهبود روابط کشورهای دو سوی خلیج فارس

●    رایزنی برای بحران سوریه

اگرچه موضوعات دوجانبه از جمله تعیین خط فلات قاره میان ایران و کویت و بسیاری محورهای همکاری اقتصادی و سیاسی و فرهنگی در این دیدار به گفتگو گذاشته می‌شوند، ولی هیچ یک معنا بخش سخن سفیر ایرانی نیست که انجام این سفر را در بستر "تحولات پیچیده منطقه" توصیف کرده است.

واقعیت این است که حتی روابط شکرآب تهران- ریاض نیز متاثر از جنگ داخلی سوریه است که به جنگی نیابتی میان ایران و عربستان تبدیل شده است.

هاشمی رفسنجانی، معمار روابط تهران- ریاض پس از فوت آیت‌الله خمینی، اخیراً در مصاحبه‌ای با روزنامه انتخاب مناسبات دو کشور را «خیلی تیره» و حاصل «تندروی» هر دو طرف توصیف کرده است.

با بروز برخی ناآرامی‌ها در مناطق شیعه‌نشین عربستان، ریاض تردیدی به خرج نداد تا انگشت اتهام را به سوی جمهوری اسلامی نشانه رود. این اتهام سنگین در پی آن بود که حمایت آشکار جمهوری اسلامی از شیعیان بحرین، عملاً تعارض منافع تهران – ریاض را به اوج خود رسانده بود.

متقابلا در پی انفجار محل نمایندگی ایران در بیروت در مورخ ۲۹ آبان ۱۳۹۲ شخصی همچون سید حسن نصرالله نیز انگشت اتهام را به سوی عربستان نشانه گرفت.

این همه دلیل آن است که به رغم دعوت رسمی وزیرخارجه عربستان از همتای ایرانی‌اش برای شرکت در اجلاس وزیران خارجه سازمان همکاری اسلامی، ظریف به بهانه هم زمانی آن با مذاکرات هسته‌ای از حضور در آن طفره رفت.

تهران و ریاض از تأمین کنندگان مالی، تسلیحاتی و لجستیکی دوسوی جنگ داخلی سوریه هستند. بیم افروخته شدن جنگ شیعه و سنی در اثر جنگ داخلی سوریه به شدت منطقه را تهدید می‌کند به ویژه اگر در نظر گرفته شود که اخضر ابراهیمی و کوفی عنان از میانجی‌گری در بحران سوریه استعفا دادند تا روشن‌ شود که گویا طرفین جنگ و حامیان آنها فعلا به راه حلی جز راه نظامی نمی‌اندیشند.

ادامه بحران سوریه، به مثابه کبریتی است بر لبنان که متاثر از نفوذ کشورهای ایران و عربستان است. بنا بر این، سر ریز شدن جنگ داخلی سوریه به لبنان نه تنها نامحتمل نیست بلکه درگیری‌های طائفی بر سر بحران سوریه که چندباری با مداخله ارتش لبنان کنترل شد، می تواند این کشور را به سوریه دوم مبدل سازد.

امیرکویت: میانجی‌گری میان تهران- ریاض

کویت یکی از شش کشور شورای همکاری خلیج فارس است و اینک ریاست آن را برعهده دارد.

تلاش دولت روحانی در بهبود روابط با کشورهای عرب منطقه منجر به آن شد که محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران به تک تک کشورهای شورا از جمله کویت، امارات ، قطر و عمان (به استثنای عربستان و بحرین) سفر کند.

به نظر می‌رسد امیر کویت به عنوان رییس دوره‌ای شورای همکاری خلیج فارس در شرایط بحرانی منطقه، بر پایه اعلام دولت روحانی در«سیاست تعامل سازنده» در صدد میانجیگری بین روابط تهران و ریاض برآمده باشد؛ روابطی که در صورت بهبود، اثر مثبت خود را بر فرو نشاندن آتش جنگ داخلی سوریه خواهد گذاشت.

در ماه اسفند ۹۲حسن روحانی طی سفری به سلطان نشین عمان، گفته بود "ایران دست برادری خود را به سوی همه کشورهای منطقه دراز می‌کند." سفر امیر کویت با این هدف صورت می گیرد که این گفته روحانی را به بوته آزمایش گذارد.