جام جهانی فوتبال، باری بر دوش کشوری پر‌مسأله

هنگامی که در آوریل ۲۰۱۱ برزیل برای برگزاری جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ انتخاب شد برای فوتبال‌دوستان جهان هیجان‌انگیز بود که کشوری میزبان جام جهانی شده که در اذهان جهانیان بیش از همه با فوتبال گره خورده است.

در همان‌زمان وزیر ورزش وقت آن کشور با افتخار اعلام کرد: «جهان شاهد یک ملت مدرن و خلاق خواهد بود، ما بهترین جام جهانی تاریخ را برگزار خواهیم کرد و میراثی به جای خواهیم گذاشت که برزیل همواره با غرور به آن خواهد نگریست.»

اکنون در آستانه افتتاح بازی‌ها همه‌جا صحبت از موج خشونت شدید در شهر‌های بزرگ، تظاهرات اعتراضی، قربانیان فراوان بی‌مبالاتی در ساختمان استادیوم‌ها و تأسیسات لازم، ته‌کشیدن اعتبارات مربوطه و در خطر بودن شروع به‌موقع بازی‌ها است. ظاهراً تنها علاقه دیوانه‌وار به فوتبال برای پیاده کردن چنین پروژه عظیمی کافی نبوده است.

در کشوری که اگرچه ۵۰ درصد مردم جزو طبقه متوسط به حساب می‌آیند،اما  ده تا ۱۵ درصد آنان زیر خط فقر زندگی می‌کنند، لذا بسیاری می‌پرسند که آیا می‌توان مخارج سنگین مصرف‌شده (تقریبا ۱۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو) را با توجه به نیازهای مردم این کشور توجیه کرد؟

برزیل تقریباً ۷۵ درصد کل تولید ناخالص ملی آمریکای جنوبی را تولید می‌کند، بخش صنعتی آن از فرانسه بزرگ‌تر است و چهارپنجم جمعیت آن در شهرها زندگی می‌کنند، اما این کشور در مقابل مسائل عظیم اجتماعی قرار دارد و تقسیم نامتعادل درآمد یکی از بزرگ‌ترین مسائل آن است. سیستم آموزشی که از دبستان تا دانشگاه حدود ۹۰ درصد آن در دست بخش خصوصی است، نمی‌تواند مدعی امکانات برابر برای همه باشد.

سیستم بهداشت و رسیدگی به بیماران در این کشور برای یک جامعه مدرن شرم‌آور است. اگرچه بهداشت دولتی برای همه مجانی است، ولی امکانات بسیار کم است و به هر پزشک ۶۳۳ مریض می‌رسد و فقط ۸۷ درصد جمعیت از آب آشامیدنی تمیز بهره‌مند می‌شود. بیمارستان‌ها اکثرا نیاز به تعمیر و تکمیل دارند. در برزیل عمر متوسط انسان‌ها ۶۶ سال است (در آلمان۸۰) و حدود ۳/۷ درصد نوزادان می‌میرند (در آلمان ۳/۷ در هزار).

اکثر مردم دوران پیری را بدون دریافت «حقوق بازنشستگی به درد ‌بخور» سپری می‌کنند، چرا که بسیاری به بازنشستگی زودرس می‌روند (مگر در ارتش که حقوق بازنشستگی ۷۰ درصد ‌آخرین حقوق را شامل می‌شود). پس‌انداز مردم عموماً کم است و نرخ افزایش جمعیت رو به کاهش می‌رود.

بنابراین تعجبی نیست که برزیلی‌ها خواهان حکومتی کاراتر، سیستم حزبی موفق‌تر و نیز سیستم بودجه‌ای شفاف‌تر باشند، اما بیشتر از همه آنها خواهان کمک‌های عمومی دولتی، عدالت اجتماعی و کاهش ارتشأ در جامعه هستند.

نفوذ باندهای مواد مخدر در فاولاها

مشکل دیگر این است که محله‌های فقیرنشین ریودوژانیرو و شهرهای بزرگ که به نام فاولا نامیده می‌شوند، به طور سنتی پایگاه باندهای مواد مخدرهستند و از آنجا تمام کارهای غیرقانونی در شهر سازماندهی می‌شود و همیشه ساکنان منطقه قربانی رقابت‌های مسلحانه باندها می‌شوند.

در سال ۲۰۰۶ دولت سعی کرد با تشدید حضور پلیس در فاولاها از خشونت روزمره جلوگیری و باندها را تحت‌ کنترل بگیرد، ولی به خاطر کمبود بودجه و پلیس و نیز نبود کار اجتماعی لازم، امکانات آموزشی وعدم اشتغال، دولت مجبور شد این کار را محدود کند و تنها شماری از فاولاها که در حوالی مناطق توریستی واقع هستند، همچون دونا ماریا و بابیلونیا، به خوبی تحت کنترل مؤثر قرار گرفتند.

در چنین فاولاهایی به هر هزار نفر ساکنان منطقه، حدود ۶۰-۷۰ پلیس می‌رسد، در حالی‌که در بقیه محلات این رقم فقط ۱۵ نفر است. با توجه به عدم اطمینانی که بین ساکنان و پلیس حاکم است، به نظر می‌آید که تلاش دولت بیشتر بر آن است که توریست‌ها را از شر تبهکاران دور نگهدارد. در چنین وضعیتی صحبت از کنترل کامل بی‌معنی خواهد بود. همین چند هفته پیش بود که در اثر قتل یک خواننده سیاهپوست ساکن فاولای پاوائور در ریودوژانیرو که مادرش پلیس را به کشتن او متهم کرده بود، مردم به خیابان‌ها ریختند و مناطق مرفه‌نشین مثل کوباکاپانا را مورد حمله قرار دادند و ماشین‌ها را به آتش کشیدند. پلیس برای مقابله کل منطقه را محاصره و مسدود کرد.

همچنین در اواخر ماه آوریل در شهر سالوادور باهیا اهالی از اعتصاب پلیس استفاده کردند و دست به غارت و خشونت زدند و تنها با فرستادن ۵۰۰۰ سرباز دولت توانست پس از کشته شدن ۵۲ نفر آرامش را به شهر بازگرداند. در همان زمان در شهر سائوپولو دستهای از هواداران یک باند مواد مخدر که پلیس رهبرشان را کشته بود، به ترمینال اتوبوس‌های شهری حمله کردند و حدود ۳۰ اتوبوس را به آتش کشیدند.

اکنون دولت سعی می‌کند در حین جام جهانی با حفاظت از مرزها کار باندهای مواد مخدر را بیشتر کنترل کند، اما با توجه به اینکه برزیل ۱۷۰۰ کیلومتر مرز با ده کشور همسایه دارد، این کار بسیار مشکل خواهد بود. در این عملیات که به نام «آگاتا ۸» نامگذاری شده قرار است که ۳۰ هزار سرباز علیه قاچاق انسان، مواد مخدر و اسلحه عمل کنند. با تمام همسایگان در این مورد هماهنگی انجام شده است، ولی چون نیمی از مرزهای برزیل آبی- جنگلی هستند لذا در این عملیات همچنین نیروی دریایی با هلی‌کوپترها و ناوهای جنگلی خود شرکت دارد. پلیس هم از عملیات که عرض ۱۵۰ کیلومتر را در بر می‌گیرد حمایت می‌کند. البته در تمام مدت به‌علاوه کمک‌های پزشکی برای ساکنان مناطق محروم در نظر گرفته شده است.

مدیریت ضعیف پروژه‌های ساختمانی

پروژه‌های سنگین در نظر گرفته شده در بسیاری نقاط لنگ می‌زنند، مثلا به نظر می‌رسد که ساختمان چهار فرودگاه، ازجمله سائوپولو احتمالا به موقع تمام نمی‌شود. شرکت‌های هواپیمایی اخطار کرده‌اند که با این ترتیب فوتبال‌دوستان شاید نتوانند به موقع به محل مسابقات برسند.

به‌علاوه ساختمان چهار استادیوم هم هنوز به اتمام نرسیده است. استادیوم شهر سائوپولو که محل برگزاری بازی افتتاحیه بین برزیل و کرواسی است، هنوز یکی از تریبون‌هایش در حال ساختمان است و احتمالاً باید از دو تریبون اضافی صرف نظر کند. همچنین به گفته جروم والکه دبیرکل فیفا، بخصوص در استادیوم‌های دوناس در شهر ناتال، نونته‌نوا در شهر سالوادور و استادیوم بایرا ریو در شهر آلگره کمبودهایی وجود دارد (ناتال محل برگزاری دومین مسابقه بین مکزیک و کامرون است و در سالوادور هم قرار است چند ساعت بعد اسپانیا با هلند روبه‌رو شود و شهر آلگره هم در ۱۵ ژوئن قرار است محل برگزاری بازی فرانسه و هندوراس باشد).

بسیاری علت این بی‌نظمی‌ها را رسوخ رشوه‌گیری در برزیل می‌دانند و می‌گویند که برگزاری جام جهانی هم از طرف فیفا و هم از طرف کشورهای برگزارکننده به صورت یک نان‌دانی درآمده است. همین چهار سال پیش بود که انتخاب قطر برای میزبانی جام جهانی ۲۰۲۲ صدای همه را علیه رشوه‌خواری در فیفا درآورد.