«سبز، بنفش، نارنجی»؛ گفت‌و گو با سیمین بهبهانی

انتشارات نگاه به تازگی گفت‌و‌گوی مهدی مظفری ساوجی با سیمین بهبهانی، شاعر غزلسرای سرشناس ایران را با عنوان «سبز و بنفش و نارنجی» منتشر کرده است.

مهدی مظفری ساوجی در مقدمه این کتاب درباره انگیزه‌اش از گفت‌و‌گو با سیمین بهبهانی می‌نویسد: «می‌خواستم ببینم زنی که آدم با او در شعرش اینقدر احساس آشنایی و نزدیکی می‌کند، چه زندگی و روزگاری را از سر گذرانده است و چقدر به شعرش شبیه است.»

در فصل نخست این کتاب، سیمین بهبهانی درباره غزل فارسی و تحولات آن در طول تاریخ و اشعار سیاسی و اجتماعی در تاریخ معاصر ایران سخن گفته است؛ در فصل «زبان و فرهنگ عامه» به چگونگی راه یافتن زبان کوچه و بازار به شعر فارسی می‌پردازد و سپس در فصل «زن» نظرش را درباره دگرگونی نگاه شاعران به مسأله زن در طول تاریخ ادبیات ایران بیان می‌کند.

«روشنفکری و دموکراسی» در ادبیات معاصر ایران یکی دیگر از مباحث این کتاب است.

مهدی مظفری ساوجی در مقدمه این کتاب ابتدا سابقه‌ای به دست می‌دهد از آشنایی‌اش با سیمین بهبهانی و اشعار او و سپس، برخی از اشعار خاطره‌انگیزی را نقل می‌کند که از او بر سر زبان‌ها جاری است. برای مثال درباره «گردن‌آویز» از سروده‌های شناخته‌شده سیمین بهبهانی درباره اعدامیان تابستان ۶۷ می‌نویسد: «این شعر حال و هوای غریبی دارد و هر بار که به یادم آمده بی‌مناسبت نبوده است. [...] حال و حکایت روزگاری است که ما در آن سال‌ها از سر گذرانده‌ایم:

آشفته‌حال و سودایی، اندوهگین و افسرده
چادر به سر نپوشیده، رخ با حجاب نسپرده

پروای گیر و بندش نه، وز گزمگان گزندش نه
فکر «بپوش و پنهان کن» خاطر از او نیازرده

چشمش دو دانۀ انگور از خوشه‌ها جدا مانده
دست زمانه صد خُم خون از این دو دانه افشرده

دیوانه، پاک دیوانه، با خلق ‌و خویش بیگانه
گیرم برد جهان را آب، او خوابش از جهان برده

بی‌اختیار و بی‌مقصد، با باد رفته این خاشاک
خاموش و مات و سرگردان، بی‌گور مانده این مرده»

پیش از انقلاب از سیمین بهبهانی مجموعه‌های «جای پا»، «مرمر» و «چلچراغ» در حال و هوای عاشقانه منتشر شد. پس از انقلاب اما او غزل‌هایی در وزن‌های بی‌سابقه با موضوعات اجتماعی سرود: «خطی ز سرعت و آتش»، «دشت ارژن»، «کاغذین جامه» و همچنین «کولی و عشق» تنها نمونه‌ای از مجموعه غزلیات این شاعر سرشناس پس از انقلاب است.

سیمین بهبهانی در گفت‌وگو با صدرالدین الهی درباره ابداع وزن‌های تازه در قالب غزل گفته است: «من برای وزن‌هایم کاری نمی‌کنم جز آنکه آن را با محتوا متولد می‌کنم مثل آدمی که خصایلش باید با وضع جسمی‌اش همخوان باشد.» (ایران‌شناسی، بهار ۷۶)

سیمین بهبهانی از مدافعان آزادی بیان و عضو هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران در دوره نخست فعالیتش پس از انقلاب بهمن ۵۷ بود.

او تاکنون دو بار نامزد نوبل ادبی شده و در شهریور ماه ۹۲ نیز جایزه «یانوش پانونیوش» از سوی انجمن قلم مجارستان به او اهداء شد.