دردسرهای شبه فتوای مکارم شیرازی
آیت‌الله سیستانی از جایگاه مسئولیت سیاسی خود در مسائل عراق دخالت کرده و علیه نیروهای افراطی حکم جهاد داده اما سمت‌گیری مکارم شیرازی دخالت یک خارجی در مسائل داخلی عراق است.
علی افشاری
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی در گردهمایی بزرگ مبلغان در قم، جهاد علیه داعش را واجب اعلام کرد. موضع نامتعارف وی که تقریبا مرادف با فتوی است از جهات مختلف بر تنش‌های فرقه‌ای می‌افزاید و اساسا ضرورت نداشته است.
البته چون موضع‌گیری او در یک سخنرانی انجام شده و در پاسخ به استفتا صورت نگرفته است حالت متعارف و معمول فتوا را ندارد اما به لحاظ محتوایی به فتوا شبیه است و پیامدهای یکسانی دارد.
مخاطبان سخنرانی و حکم مکارم شیرازی، نیروهای مذهبی ایرانی هستند که ترغیب و تشجیع می‌شوند تا در صورت نزدیک شدن نیروهای داعش به اماکن متبرکه شیعیان در عراق، خود را آماده جهاد کنند. در اصل سخنان مکارم شیرازی تحریک به ورود ایران به منازعات اخیر در عراق است. البته او این را مشروط به موافقت دولت عراق کرده است.
پرچالش‌ترین و مشکل‌سازترین پیامد موضع‌گیری مکارم شیرازی، زمینه‌سازی برای دخالت شیعیان متعصب ایرانی در منازعات عراق است.
موضع‌گیری مکارم شیرازی با رویکرد آیت‌الله علی سیستانی تفاوت ماهوی دارد اگر چه از مبنای فقهی یکسانی برخوردار است. آیت‌الله سیستانی تبعه وشهروند عراق است. وی از جایگاه مسئولیت سیاسی خود در مسائل اخیر دخالت کرده و حکم به جهاد علیه نیروهای افراطی سنی داده است. اما سمت‌گیری مکارم شیرازی دخالت یک فرد خارجی در مسائل داخلی عراق را بازتاب می‌دهد.
اگر چه کمک نظامی و لجستیکی جمهوری اسلامی به دولت عراق در چارچوب مهار داعش و بازگرداندن ثبات سیاسی به عراق می‌تواند به شرط درخواست دولت عراق، امر موجهی باشد، اما اینکه یک مرجع در ایران صرفا بر اساس دلایل دینی و انگیزه‌های مذهبی، در منازعات نظامی در عراق دخالت کند، مورد متفاوتی است و از مصادیق دخالت ناموجه است.
بغرنجی این مسئله زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم مکارم شیرازی مقلدان درخوری در عراق ندارد. اگر او تنها به حمایت از احکام فتوای مراجع عراق و در راس آنها آیت‌الله سیستانی می‌پرداخت، اظهار نظرش فی‌نفسه نمی‌توانست محل اعتراض واقع شود. اما از منظر مصلحت‌سنجی سیاسی، موضع‌گیری مراجع ایران در دفاع از جهاد شیعیان در عراق، آب به آسیاب درگیریهای فرقه‌ای در این کشور می‌ریزد.
آیت‌الله سیستانی از جایگاه مسئولیت سیاسی خود در مسائل عراق دخالت کرده و حکم جهاد داده اما سمت‌گیری مکارم شیرازی دخالت یک خارجی در مسائل داخلی عراق است.
پرچالش‌ترین و مشکل‌سازترین پیامد موضع‌گیری مکارم شیرازی، زمینه‌سازی برای دخالت شیعیان متعصب ایرانی در منازعات عراق است. انگیزش مذهبی ایرانیان و دخالت آنها خارج از مناسبات و تنظیمات دیپلماتیک و سیاسی دو دولت، درگیری داخلی عراق را به سمت فعال شدن شکاف عراقی – ایرانی برده و جمعیت سنی‌های عراق را به واکنش متقابل و همراهی با داعش می‌کشاند.
در واقع آنچه امروز در صحنه سیاسی عراق در جریان است، فقط رویارویی گروه تروریستی و اولترا افراطی دولت اسلامی عراق و شامات ( داعش) نیست، بلکه تقابل اکثریت سنی‌های عراق با دولت تنگ‌نظر و شیعه‌گرای مالکی است. داعش بر موج این تقابل سوار شده است.
اعلام تلویحی فتوای جهاد از سوی مکارم شیرازی این خطر را نیز در بر دارد که شیعیان افراطی ایران را به اقدامات تند علیه سنی‌ها در داخل و خارج از مرزهای ایران وا دارد.
طرح فرا زمان و مکانی جهاد
آنچه در این میان بر پیچیدگی مسئله افزوده است، طرح دوباره جهاد در شرایط کنونی منطقه است. در دو دهه اخیر گرایش‌های سلفی تندرو و بنیادگرای سنی که شاخص‌ترین آنها گروه القاعده بود، مفهوم جهاد را پررنگ ساخته و با طرح آن اقدامات تروریستی و ستیزه‌جویانه خود در منطقه را گسترش بخشیدند.
در حال حاضر یکی از عوامل جذب جوانات مذهبی به این گروه‌ها تاکید بر جهاد به عنوان یک اصل فرا زمانی و مکانی اسلام است. در واقع با تاکید بر جهاد، خارج از سیاق و شرایط آن و صرفا تاکید بر جنبه شکلی و فرمال آن، ماشین کشتاری راه انداخته‌اند که ضمن سلب امنیت در مطنقه تاکنون جان هزارها انسان را گرفته است. آنها نیز مفتیانی دارند که به راحتی حکم جهاد صادر کرده و هر کس را خارج از فرقه و مرام آنها باشد، سزاوار کشته شدن میدانند.
اعلام تلویحی فتوای جهاد از سوی مکارم شیرازی این خطر را نیز در بر دارد که شیعیان افراطی ایران را به اقدامات تند علیه سنی‌ها در داخل و خارج از مرزهای ایران وا دارد.
مفتیان سلفی‌های تندرو نیز مشابه مکارم شیرازی با قدیس‌سازی از کسانی که جان‌شان را برای ارتکاب جهاد از دست میدهند، منبع نیرومندی برای جذب جوانان سطحی‌اندیش علاقمند به اسلام فراهم ساخته‌اند.
اقدام مراجع شیعه در استفاده مشابه از جهاد به نوعی بازی کردن در همان زمینی است که رهبران القاعده و مفتیان سلفی‌های افراطی سال‌هاست مهیا ساخته‌اند. وقتی اصل جهاد در زمانه حاضر به رسمیت شناخته شود و نابهنگامی و عدم تطبیق آن با زیست کنونی پذیرفته نگردد آنگاه جهاد هر چه بیشتر به منبعی برای گسترش خشونت در خاور میانه و کشورهای اسلامی تبدیل می‌شود.
موضع‌گیری مکارم شیرازی از جایگاه فردی خارجی که حق نقش‌آفرینی سیاسی در عراق ندارد، باعث می‌شود عمق استراتژی جهاد و استفاده از آن در جنگ قدرت افزایش یافته و مشروعیت بیشتری پیدا کند.
دیگر ایراد موضع‌گیری مکارم شیرازی چون اکثر قریب به اتفاق فقها و مراجع، عمل در قالب امت و نادیده گرفتن الگوی دولت – ملت به عنوان پارادایم مسلط حکمرانی زمانه است. آنها با ذهنیت پیشامدرنی هنوز فکر می‌کنند کشورهای اسلامی مشابه دوران خلیفه گری در چارچوب واحد جغرافیایی واحد و همگنی به نام جهان اسلام هستند و می‌توانند با عبور از مرزها، حاکمیت ملی کشورها را نادیده بگیرند.
این برخورد در موضع‌گیری‌های آیت‌الله خمینی به خصوص در سالیان نخست انقلاب و دعوت مسلمانان عراق به قیام علیه حکومت‌شان نیز بارز بود. در حالی که امروز اتباع هر کشور و از جمله فقها، فقط در چارچوب مرز های آن کشور حق نقش‌آفرینی مستقیم سیاسی دارند. در داخل کشور نیز نمی‌توانند چارچوب‌های قانونی را نادیده بگیرند.
تفاوت جایگاه‌ها
دخالت فرامرزی بر اساس احکام و سنت‌های شرعی موجه و مقبول نیست. امت مسئله‌‌ای متعلق به اعصار سپری شده است.
موضع‌گیری مکارم شیرازی از جایگاه فردی خارجی که حق نقش‌آفرینی سیاسی در عراق ندارد، باعث می‌شود امر جهاد و استفاده از آن در جنگ قدرت افزایش یابد و مشروعیت بیشتری پیدا کند.
عمل در چارچوب جامعه مدنی جهانی و یا مداخله بشر دوستانه نیز قواعد و ساز و کارهای مشخص خود را دارد و نمی‌تواند در قالب تشخیص فردی و خود اتکایی یک مرجع و یا مفتی اسلامی انجام شود.
در این راستا باید تفاوت جایگاه آیت‌الله سیستانی را در نظر گرفت. او بعد از آنکه معلوم شد دولت عراق و نهادهای نظامی و امنیتی اش توانایی کنترل و مهار سلفی‌های افراطی و اقدامات خشونت‌طلبانه آنها را ندارند، وارد میدان شد تا با تهییج مذهبی، شیعیان عراق را برای تقویت دولت و جلوگیری از سیل حاکمیت داعش و سنی‌های تندرو بر پایتخت عراق سازمان بدهد. همچنین او به عنوان ریاست عالیه حوزه‌های علمیه در عراق نسبت به حفاظت از بقعه‌های متبرکه شیعیان مسئولیت دارد.
البته موضع‌گیری وی نیز در قالب فتوی جهاد خالی از تبعات منفی نیست ولی قابلیت توجیه به عنوان استثنا در برابر نفی جهاد به عنوان یک قاعده در دنیای مدرن را دارد.
واجب اعلام کردن جهاد در عراق توسط مکارم شیرازی، تعارض‌هایی با نظریه ولایت فقیه و همچنین مواضع رهبری نیز دارد. مکارم بر خلاف خامنه‌ای که منازعات خونین عراق را توطئه آمریکا به شمار آورد، بر افراطی‌گری سلفی‌ها و تکفیری‌ها انگشت گذارد.
طبق نظریه ولایت فقیه و همچنین نظرات خامنه‌ای، صدور حکم جهاد از اختیارات ولی فقیه است. صدور این فتواها از سوی مراجع دیگر اگر در چارچوب آماده سازی فضا باشد مورد قبول ولی فقیه وحامیانش قرار می‌گیرد. اما اگر به نوعی رفتاری موازی و همسطح وی باشد خوشایند نخواهد بود.
رصد کردن مواضع خامنه‌ای در خصوص تحولات اخیر عراق روشن می‌سازد که وی تمایل ندارد مداخله حکومت در چارچوب فقهی وشرعی صورت بگیرد بلکه می‌خواهد در قالب فعالیت‌های دیپلماتیک و نظامی غیرعلنی باشد و صورت‌بندی گفتمانی آن نیز تقابل با رویکرد پسا استعماری و استکباری آمریکا در پوشش منازعه شیعه و سنی باشد.
در مجموع موضع‌گیری مکارم شیرازی و صدور فتوای جهاد نه تنها ظرفیتی برای حل مشکلات عراق ندارد ، بلکه به گسترش جو خشونت وبی ثباتی در عراق دامن می زند.
نظرها
ارش بابا
همانطور که داعش خود را رسماً دولت اسلامی و حملاتش را جهاد فی سبیل الله مینمایاند مکارم شیرازی هم دفاع از دولت عراق را به دفاع از مزار امامان توجیه میکند .دخالت مستقیم ایران در امور داخلی دیگر کشورها امر جدیدی نیست انها از خاورمیانه تا افریقای جنوبی از کازاکستان تا فلیپین و مالزی و تالیلند در هر موردی دخالتشان را با حمایت از اتحاد مسلمین جهان توجیه می کنند.خامنه اي به مکارم اجازه فتوا دادن را داده این حربه انهاست .خیر برای مردم ایران و منطقه خامنه اي،مکارم وخلیفه های سنی ورهبران عراق و داعش هیچ فرقی با هم ندارند هر کس بر ساز جنگ جهاد بدمد مردود است
Bany
این سوال من از آقای ناصر مکارم شیرازی است که آیا خود ایشان یا اعضاء خانواده ایشان حاضر به جهاد در عراق هستند ؟ زعمل کار براید.
بهنام
با تشکر از جناب افشاری عزیز . باز هم یک فسیل مذهبی دیگر فتوایی مذهبی صادر کرد ، بدون اینکه هیچگونه عوارض و مسئولیتی را بپذیرد . البته در داخل ایران هم ، دیگر کسی کاه بار اینان نمیکند ، چه رسد به عراق . معلوم است که اطلاعاتی هم که به این فسیلهای مذهبی میدهند ، اطلاعات صحیح و درستی نیست و از درک اوضاع و شرایط بی بهره اند . نکته مهم دیگر اینکه، ملایان ایران را ترس و وحشتی عظیم فرا گرفته و به شدت از اینکه درگیریها خواه و ناخواه به ایران هم خواهد رسید ، بوحشت افتاده و میدانند اینبار دیگر این مردم ایران هستند که برای همیشه طومار ننگین روحانیت را در هم پیچیده و تمامی آنان را به زباله دان تاریخ خواهند فرستاد .
saiid
میخواهند دوباره هزاران جوان و نوجوان را به مسلخ مرگ بفرستند تا چند صباحی بیشتر بر مسند قدرت باشند!
Neda
هادی غفاری می گوید: من دین را عامل ارتجاع نمی دانم، من با استبداد نعلین به شدت مخالفترم تا با استبداد چکمه. این موضع سیاسی من است آن را پنهان هم نمی کنم. من می دانم این حرف که منتشر می شود برای من گران تمام مي شود اما به جد می گویم که استبداد نعلین و استبداد عمامه بسیار خطرناک تر از استبداد چکمه و کلاه قزاقی و رضاخانی است!
nader
دیدنیها >> شباهت های داعش عراق و جمهوری اسلامی داعش عراق میگوید شلوار جین ممنوع است جمهوری اسلامی می گوید ساپورت ممنوع است داعش عراق میگه قلیان ممنوع است، داعش ایران هم می گوید قلیان ممنوع است داعش عراق قبرستان شیعیان را تخریب می کند، جمهوری اسلامی قبرستان بهائیان را تخریب می کند داعش عراق میگوید برای تفریح در خیابان راه رفتن زن و مرد ممنوع است، جمهوری اسلامی می گوید دور هم در رستوران فوتبال نگاه کردن ممنوع است داعش عـراق می گوید نـمایندگان خـدا هستند، جمهوری اسلامی می گوید خامنه ای نماینده خداست داعش عراق شوخی شوخی در حال تشکیل دولت است، جمهوری اسلامی زرنگتر بود و خیلی وقت است حکومت شوخی تشکیل داده همچین داعش داعش می کنن که هر کی ندونه فک می کنه اینا ایران زندگی نمی کنن. عزیز من داعش ۳۵ ساله ایران رو کامل گرفته !!
علی
حالا فتوا هم بده مگه چی میشه ؟ بزارین دلش خوش باشه . این مرتیکه که مقلد نداره و کسی ادم هم حسابش نمیکنه