● دیدگاه
بحران عراق؛ گرفتاری ایران در اردوگاه مالکی
ایران در آستانه ورود به جنگی دیگر در کنار جبهه سوریه است. تضاد منافع گروه‌های حاکم ایران مانع از آن است که جمهوری اسلامی سیاست تازه‌ای در عراق پیش بگیرد.
حسن هاشمیان
بحران جدید عراق و گسترش قیام مسلحانه مخالفان نوری مالکی می‌رود تا موضوع برکناری نخست‌وزیر فعلی کشور را به‌عنوان تنها گزینه ممکن مطرح کند. این بحران فشار سختی بر سیاست جمهوری اسلامی در منطقه خواهد آورد و جبهه‌های جنگ ایران و مخالفانش را به شکل عملی گسترش می‌دهد.
جنگ سوریه تاکنون هزینه‌های کلانی را برای حاکمیت ایران به همراه داشته و بعید است دولت ایران بتواند یک جنگ دیگر در عراق را مدیریت کند. اما واقعیت آن است که ایران در آستانه ورود به جنگی دیگر در کنار جبهه سوریه است و رئیس جمهور عملگرای جدید قادر نیست جناح تندروی حاکم در ایران را قانع سازد از ورود به جبهه عراق پرهیز کند.
سخنان اخیر علی خامنه‌ای درباره عراق نشان می‌دهد که وی از سیاست فرماندهان سپاه برای حفظ نوری مالکی به شدت حمایت می‌کند و عقب‌نشینی در این قضیه را به عنوان عقب‌گرد در بقیه جبهه‌ها می‌داند.
ضعف مدیریت و سازماندهی، قدرت کوبنده مخالفان و نگاه امریکا و کشورهای منطقه به راه‌حل سیاسی، موجب می‌شود که داوطلبان شیعه برای دفاع از مالکی استقامت چندانی نشان ندهند.
از سوی دیگر وضعیت حاد عراق گزینه‌ای جز عقب‌نشینی در برابر خامنه‌ای قرار نمی‌دهد. ایران تمام تلاش‌های خود را به کار برد تا نوری مالکی را پیروز میدان نشان دهد، اما پیشروی مخالفان هم چنان ادامه دارد و بعد از پاکسازی مناطق سنی‌نشین و افتادن پالایشگاه بیجی و سد حدیثه به دست نیروهای مخالف، نبرد بغداد فرا می‌رسد و این احتمال وجود دارد که جنگ در بغداد هزینه هنگفتی روی دست حکومت ایران بگذارد.
فتوای مراجع شیعه و گسیل کمک‌های نظامی و لجستیکی برای نوری مالکی، تاکنون نتوانسته وضعیت وی را بهبود بخشد. بخشی از داوطلبان شیعه بعد از گرفتن ۶۵۰ دلار حق داوطلبی، از پیوستن به جبهه‌های نبرد سرباز زده‌اند و موجی از آشفتگی و بی‌برنامگی را در اردوگاه مالکی حاکم کردند.
آنها اگرچه به ظاهر به فتوای جهاد علی سیستانی لبیک گفته‌اند، اما عواملی چون ضعف مدیریت و سازماندهی، قدرت کوبنده مخالفان و نگاه امریکا و کشورهای منطقه به راه‌حل سیاسی، موجب می‌شود که این جوانان برای دفاع از مالکی استقامت نشان ندهند.
جان کری وزیر خارجه آمریکا در سفر خود به بغداد و دیدار با نخست وزیر عراق، آنچه را که مالکی دوست نداشت بشنود، به وی گفت. در این دیدار که از سوی خبرگزاری آسوشیتدپرس «غیردوستانه» توصیف شده، نماینده سیاست خارجی آمریکا از نوری مالکی خواست که استعفا دهد اما او در واکنشی بریده از واقعیت، از امریکا تقاضا کرد که از نخست‌وزیری‌اش برای سومین مرتبه حمایت کند. مالکی هم‌چنین خواستار آن شده که جنگنده‌های آمریکایی برای متوقف کردن پیشروی مخالفان به سوی بغداد، حملات هوائی بر ضد شورشیان انجام دهند.
برای آمریکا بسیار مهم است که حملات هوایی به مواضع داعش، تلفات جانی برای شهروندان عراقی به بار نیاورد و به ایستادن امریکا در کنار شیعیان بر ضد سنی‌ها تعبیر نشود.
اما برای امریکا بسیار مهم خواهد بود که این حملات تلفات جانی برای شهروندان عراقی به بار نیاورد و به ایستادن امریکا در کنار شیعیان بر ضد سنی‌ها تعبیر نشود. برای این منظور باید تغییرات سیاسی عمده‌ای در تشکیل دولت جدید صورت گیرد. از نظر امریکا همراه شدن گروه‌ها و شخصیت‌های سیاسی سنی با دولت جدید می‌تواند حمله به شورشیان را آسان کند، زیرا وجود آنها در کنار نیروهای امریکائی به تلقی جنگ امریکا علیه سنی‌ها پایان خواهد داد.
این برداشت به احزاب سیاسی سنی کمک می‌کند تا بیشتر بر کناره‌گیری مالکی اصرار کنند و ایالات متحده و کشورهای منطقه به غیر از ایران، این گزینه را تنها راه‌حل ممکن می‌دانند. اما ایران راه‌حل سیاسی را که منتهی به برکناری نوری مالکی می‌شود، قبول ندارد.
اهمیت نوری مالکی برای ایران کمتر از اهمیت بشار اسد نیست و در چنین شرایط سخت، راه‌حل سیاسی از دید حلقه نزدیک به علی خامنه‌ای در تهران، به مثابه خارج کردن عراق از گردونه ایران تعبیر می‌شود که می‌تواند آغاز شکست سیاست منطقه‌ای ایران را رقم زند.
جمهوری اسلامی تاکنون تمام وسائل ممکن را در اختیار مالکی قرار داده، اما بر سر مسائلی چون احیای وحدت شیعیان بر سر نخست وزیری او و تغییر در وضعیت جبهه شکست خورده است. این شکست‌ها و عدم توانائی خروج از باتلاق عراق می‌تواند گرفتاری‌های زیادی برای حاکمان ایران ایجاد کند.
این گرفتاری‌ها نه فقط موجب می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور، جمهوری اسلامی هم عراق و هم سوریه را از دست بدهد، بلکه ممکن است انعکاس این زورآزمائی جدید به داخل ایران کشیده شود و سر از خیابان‌های تهران دربیاورد.
تضاد منافع میان گروه‌های حاکم در ایران مانع از آن است که جمهوری اسلامی سیاست تازه‌ای در عراق پیش بگیرد. راه‌حل امنیتی - نظامی خامنه‌ای، سناریوی سوریه را یک بار دیگر در عراق تکرار خواهد کرد.
دولت روحانی از پیامدهای چنین رویکردی در سیاست منطقه‌ای خامنه‌ای آگاهی دارد و تلاش کرده بر سر مفاهیم مبارزه با تروریسم و پرونده هسته‌ای گشایشی با دولت‌های غربی و به ویژه آمریکا ایجاد کند. حسن روحانی معتقد است بدون همکاری با آمریکا، ایران نمی‌تواند منافع خود را در منطقه تأمین کند اما این همکاری با منافع گروه‌های تندرو در داخل ایران در تضاد است.
هر گونه گشایش در روابط ایران و غرب مستلزم بهبود وضعیت حقوق بشر، بهبود اقتصادی و پرهیز از سیاست‌های تندروانه در منطقه است و این می‌تواند جناح خامنه‌ای – نظامی حاکم را با چالشی جدی مواجه کند. تضاد منافع میان گروه‌های حاکم در ایران مانع از آن می‌شود که جمهوری اسلامی سیاستی متفاوت از آنچه اکنون در عراق اتخاذ کرده، پیش بگیرد.
اگرچه در روزهای اخیر صداهای دیگری از ایران شنیده شد که خواهان تشکیل یک دولت فراگیر در عراق بود و فردی مثل رفسنجانی مستقیما به این موضوع اشاره کرد، اما احتمال دارد که خامنه‌ای همچنان سیاست فعلی خود را در عراق ادامه دهد و بر راه حل امنیتی- نظامی تأکید کند.
راه‌حل امنیتی – نظامی خامنه‌ای، سناریوی سوریه را یک بار دیگر در عراق تکرار خواهد کرد و بر گرفتاری‌های ایران در منطقه خواهد افزود. اما آنچه که خامنه‌ای و سرداران نظامی وی نمی‌خواهند بفهمند این است که علی‌رغم تمام شعارهای ولی فقیه درباره وحدت جهان اسلام و با وجود تمام دستگاه‌های تبلیغاتی ایران در جهان عرب که می‌کوشند جمهوری اسلامی را محور مقاومت و یاور مظلومان و ستم‌دیدگان منطقه نشان دهند، فروپاشی برق‌آسای نیروهای مالکی در مناطق سنی‌نشین عراق پیام مهمی برای حاکمان ایران دارد.
سیاست سرکوب خونین مردم در سوریه چنان خشم و نفرتی علیه آنان برانگیخته که حوادث اخیر عراق درآمدی بر آن است و می‌توان انتظار داشت که بخش بزرگ این نفرت و ضدیت با جمهوری اسلامی و سیاست‌های آن، بیش از پیش بروز کند.
نظرها
بهنام
حتی همین الان هم برای رفتن مالکی دیر شده و باید بدون فوت وقت بیشتر مالکی را برکنار کنند و با تشکیل یک دولت ائتلافی و فراگیر ، جلو تجزیه بیشتر عراق گرفته شود . خوشبختانه بشار اسد جنایتکار و مالکی کهفریب جمهوری اسلامی را خوردند ، به زودی به زباله دان تاریخ خواهند پیوست .
ابوذر
من فکر میکنم باید زاویه دید رو کمی گسترده تر کرد . دراینکه حاکمیت در داخل ایران مشکلات فراوانی چه از لحاظ اقتصادی و چه حقوق بشر داره بحثی نیست ..ولی در سوریه حمایت ایران از بشار حداقل به لحاظ پرفورمنس نتیجه‌ای بهتر از منویات عربستان و جناح ترکیه داشته . ماحصل برنامه ایران ....حرکت به سمت ثباته ( حداقل در سوریه) .و این از چشم آمریکا واروپا دور نمونده فراموش نکنید که سوریه یه حکومت توتالیتر ولی سکولاره پ همین ظرفیت خاصی در سوریه ایجاد کرده که اجازه نفوذ چندانی به گروههایی از قبیل داعش نمیده. چریک های سنی تند رو الان که درسوریه نسبتا سرخورده شده‌ن با تغیر فلش سیاست عربستان به سمت عراق سرازیر شده و سودایی که توسوریه رنگ واقعیت نگرفترو اونجا دنبال میکنن . اگر فکر میکنید کنار گذاشتن مالکی تو این موقعیت همه چیز رو حل میکنه در اشتباهید ...جناح عربستان به کمتر از کل عراق راضی نیست . الان هم قطعا اون چیزی که اونا دنبالش هستند ، ازبین بردن نفوذ ایرانه . مالکی بهانه‌س . البته شخص مالکی ضعفهای زیادی داره .ولی اینهمه اصرار به رفتن اون سو ظن ایران رو برانگیخته . ومن بعید میدونم جناح مخالف حتی با نخست وزیری یه شیعه‌ی میانه رو هم موافقت کنه. ایرا ن ناچاره که برای حداقلی کردن درخواستهای طرف مقابل سر هر خاکریز مقاومت زیادی بکنه و صحنه رو به راحتی واگذار نکنه .
بهزاد
وضعیت ایران در عراق حاصل سیاست خارجی ایدئولوژیک جمهوری اسلامی است که در آن منافع ملی جایی ندارد . این گیجی و بهم ریختگی و ندانم کاری هنوز از نتایج سحر است و جمهوری اسلامی باید منتظر صبح دولتی باشد که از باتلاق خون و خونریزی های وحشیانه ایدئولوژیک در پیوند با منافع عظیم سیاسی-اقتصادی غرب و متحدش اسراییل سر برآورد که همانا خاورمیانه ویران و برهوت اما سرشار از منابع بی دردسر و ارزان انرژی است.