بازگشایی سفارت بریتانیا و بن‌بست پرداخت تاوان

در حمله به سفارت بریتانیا در تهران اشیایی مفقود یا تخریب شده‌اند که تابلویی از فتحعلی‌شاه یکی از آنهاست. معاون وزیر خارجه ایران می‌گوید در این ماجرا، بحث «خسارت» مطرح است نه «غرامت».

یک هفته پس از اعلام بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران، گوشه‌های تازه‌ای از برخی شروط این بازگشایی روشن شده است. ویلیام هیگ، وزیر خارجه بریتانیا روز سه‌شنبه ۱۷ ژوئن گفته بود که گشایش سفارتخانه کشورش در تهران مستلزم برخی «ملاحظات اجرایی» و مشروط به تامین امنیت کارکنان و کار عادی و بدون مانع آنهاست.

هیگ در آن زمان چیزی در باره ملاحظات اجرایی نگفت اما به نظر می‌رسید بخشی از این اشاره، به هزینه تخریب اموال متعلق به سفارت بریتانیا بازمی‌گردد.

روز سه‌شنبه (۲۴ ژوئن/۳ تیر) یک سخنگوی دولت بریتانیا اعلام کرد که بهبود مناسبات با ایران نیازمند حل مسئله غرامت برای جبران آسیب‌های وارده به سفارت است. این سخنگو گفت برآورد دقیق میزان آسیب به آثار هنری سفارت باید توسط متخصصان صورت گیرد: «ما این ارزیابی را هرچه زودتر انجام خواهیم داد و کاردار غیردائم ما در حال گفت‌وگو با همتای ایرانی خود در این زمینه است.»

مجید تخت‌روانچی، معاون آمریکا و اروپای وزارت خارجه ایران، در واکنش به این سخنان عنوان کرده که بحثی تحت عنوان غرامت مطرح نیست بلکه بحث بر سر خسارت است.

تخت‌روانچی در گفتگو با خبرگزاری «نسیم» افزوده است: «هنوز در این مورد با طرف مقابل نه صحبتی صورت گرفته و نه پرداختی انجام شده است.» او تاکید کرده که اگر موضوع از سرگیری روابط ایران و انگلیس به مرحله عملی برسد، در زمان خودش به این مسئله نیز پرداخته می‌شود.

«تخریب شش اثر هنری»

به نوشته روزنامه «دیلی تلگراف» چاپ لندن، در حمله سه سال پیش به سفارت بریتانیا، تعدادی تابلو در میان اشیای تخریب شده یا مفقود شده وجود دارند که تنها یک نقاشی از فتحعلی شاه، یک میلیون پوند ارزش داشته است. به ادعای این روزنامه، «شش اثر هنری در زیر و رو شدن سفارت از بین رفته‌اند که پرتره دومین شاه قاجار یکی از آنهاست.»

تابلوی یاد شده یک متر طول و نیم متر عرض دارد و اوایل سده نوزدهم میلادی از سوی فتحعلی شاه به سفیر وقت انگلستان در تهران اهدا شده بود.

روزنامه «دیلی تلگراف» پیش از این نیز گزارش داده بود که تابلوهای نقاشی، فرش، مبلمان، جواهرات، دستگاه‌های الکترونیکی و چند خودروی اداری از جمله اموال ارزشمند آسیب دیده در یورش «دانشجویان بسیجی» به سفارت بریتانیا بوده‌اند. این روزنامه نوشته بود که میزان خسارت‌ها متجاوز از یک میلیون پوند می‌شود.

تخت روانچی پیش‌تر و در اردیبهشت گفته بود که تهران موضوع پرداخت خسارت را بررسی می‌کند اما عذرخواهی بابت «آن حادثه» منتفی است؛ زیرا بریتانیا هم عذرخواهی‌های زیادی به ایران بدهکار است.

تخت‌روانچی در مصاحبه با «نسیم» دوباره به تاریخچه "تلخ" روابط دو کشور اشاره کرده و گفته است: «ما این تاریخچه تلخ را بارها به صورت علنی و خصوصی مطرح کرده ونظراتمان را گفته‌ایم.»

وزیر خارجه بریتانیا در ۱۷ ژوئن و در بیانیه خود گفته بود که برای بازگشایی سفارت کشورش لازم است دو نگرانی مهم در زمینه اطمینان از امنیت کارکنان سفارت و انجام بدون مانع وظایف آنها برطرف شوند.

تخت‌روانچی در این باره که آیا ایران تضمینی به طرف بریتانیایی داده یا خیر، گفته است: «مقرراتی بین‌المللی بر روابط کشورها حاکم است و آن هم کنوانسیون وین در خصوص اماکن دیپلماتیک است و ما به عنوان یک کشور عضو این کنوانسیون متعهد به حفاظت از اماکن دیپلماتیک هستیم.»

به نظر می‌رسد بار حقوقی و سیاسی واژه‌های "غرامت" و "ضمانت" در حدود تحمل مقامات ایرانی نباشد اما توضیحات تخت‌روانچی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران قصد دارد با دور زدن این واژه‌ها، هم تاوان مالی را بپردازد و هم حراست از حریم شغلی کارکنان سفارت را تضمین کند.