جلوگیری از مصرف قلیان؛ حذف آسیب‌های اجتماعی با زور

در پی درخواست بیش از چهار هزار ‏پزشک و فعال حوزه سلامت از رئیس‌ دولت یازدهم برای جلوگیری از مصرف بیش‌ از حد قلیان، کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران گفت بهتر است که پزشکان روی «دادن آگاهی‌ به جامعه متمرکز» شوند، چرا که «از میان برداشتن آسیب‌های اجتماعی» تنها با «حذف برخی ظواهر آن» امکان پذیر نیست.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، کوروش محمدی با انتقاد از درخواست گروهی از پزشکان برای مهار مصرف قلیان و تاکید بر اینکه «با کاغذ و طومار» نمی‌توان آسیب‌های اجتماعی را کاهش داد، گفت: «برخورد انتظامی با قلیان، جوانان را به سمت مصرف مواد مخدر جدیدتری سوق خواهد داد. بنابراین باید همدلانه وارد عمل شویم و قبل از هر اقدامی نیازسنجی کنیم.»

این کارشناس مسائل اجتماعی تاکید کرد که «موارد بسیاری هستند که به سلامتی‌ آسیب می‌رسانند» و این دلیل نمی‌شود برای از میان برداشتن آنها «برنامه‌های ضربتی» طراحی کنیم: «هرچند قلیان و پاتوق‌هایی که امروز تحت عنوان قهوه‌خانه‌ها دایر شده‌اند، پدیده‌های خوبی نیستند، ولی همین پاتوق‌ها به محلی برای سرریز مطالبات بخشی از جامع نسل جوان تبدیل شده‌اند.»

محمدی به تاریخچه قلیان و ریشه آن در نسل‌های پیشین اشاره کرد و گفت: «باید با مسائلی که ریشه تاریخی در باورها و خرده‌فرهنگ‌های بومی مردم دارند محتاطانه برخورد کرد.»

وی با اشاره به اینکه در برخی اوقات جامعه نتوانسته به بخشی از نیازهای جوانان‌ پاسخ دهد، گفت: «اگر همین مکان‌ها هم برچیده شوند، آیا این احتمال وجود ندارد که اینها در اماکن دیگری و با مواد مخدری چون شیشه بخواهند به دنبال رفع نیازهای خود باشند؟»

به عقیده رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران، «نمی‌توان همه معضل‌ها و آسیب‌های اجتماعی را با زور و اجبار حل کرد... خانواده‌ها برنامه‌های مشخصی برای اوقات فراغت فرزندان‌شان ندارند و به نیازهای روحی آن‌ها پاسخ نمی‌دهند. آن‌ها نیازمند مکان‌هایی هستند که هیجان‌های اضافه خود را تخلیه کنند.»

این مدرس دانشگاه و کارشناس اجتماعی در ادامه به ضرورت افزایش بهانه‌های شادی در جامعه پرداخت و گفت: «هر جامعه‌ای در متن خودش نیازمند نشاط و پویایی است و هر جامعه‌ای که نشاط و پویایی در آن بالا باشد، حجم آسیب‌هایش پایین خواهد آمد. در حال حاضر نشاط در حد لازم در جامعه ما وجود ندارد و این مسئله جوانان را به سمت افسردگی و انزوا می‌کشاند.»

«کاهش شادی و امید در جامعه»، «بالا رفتن سن ازدواج»، «افزایش نرخ بیکاری»، «گرانی مواد غذایی»، «کالاشدگی تحصیل و آموزش»، «هزینه‌ ورزش»، «عدم امنیت اجتماعی و سیاسی»، «محیط زیست ناسالم» و «نبود آزادی‌های فردی» ازجمله دلایل گرایش جوانان به مواد مخدر و تسکین‌دهنده است.

محمدی با اشاره به این مشکلات گفت: «اگر این چهار هزار پزشک که این طومار را امضا کرده‌اند هر کدام ده ساعت وقت بگذارند می‌توانند چهل هزار ساعت کارگاه آموزشی برای جوانان ما ترتیب دهند و مهارت‌های مقابله با استرس را به آن‌ها بیاموزند.»

پزشکان نویسنده نامه به حسن روحانی خواستار اجرای کامل «قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات» مصوب سال ۱۳۸۵ و آیین‌نامه اجرایی آن مصوب سال ۱۳۸۶ ‏شده‌اند.

در سال ۱۳۷۷، سازمان جهانی بهداشت «کنوانسیون کنترل دخانیات» را تدوین کرد و  ایران در سال ۱۳۸۴به این کنوانسیون پیوست.

یک سال پس از آن، بیش از ۲۱۰ نماینده در مجلس، «قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات» را در ۲۰ ماده تصویب کردند. ماده هفت آیین‌نامه اجرایی این قانون می‌گوید که کشیدن قلیان در اماکن عمومی از جمله ‏قهوه‌خانه‌ها با صراحت ممنوع شده است

صنف قهوه‌خانه‌ها پس از ابلاغ این قانون، با اجرایی شدن آن به شدت مخالفت کرد تا جایی که دولت وقت، قهوه‌خانه‌ها را از فهرست اماکن عمومی خارج‌ کرد. به این ترتیب بود که عرضه قلیان در این مکان‌ها ادامه پیدا کرد.

در پی این اقدام، جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، با استناد به قانون به دیوان عدالت اداری شکایت کرد. مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت و درمان دولت دهم نیز بر این شکایت اصرار کرد و در نهایت دیوان عدالت اداری رای به ممنوعیت عرضه قلیان در قهوه‌خانه‌ها داد. از آن زمان تا به امروز اما کسی ندیده که قلیان در قهوه‌خانه‌ها و رستوران‌های سنتی، کمیاب شود.

عده‌ای دلیل اجرایی نشدن این قانون را نفوذ سودجویانی می‌دانند که دست‌اندرکار وارد‌ات توتون و تنباکو و توزیع‌کننده آن هستند.

سود اقتصادی کلان حاصل از تجارت تنباکو، باعث شده که دولت ایران هیچ گاه عزم جدی برای ممنوعیت قلیان نداشته باشد و با واردکنندگان و عرضه کنندگان برخورد نکند.