ویرانگری فرهنگی «داعش» در موصل

شبه‌نظامیان گروه «کشور اسلامی عراق و شام» (داعش) در هفته‌های گذشته مناطق وسیعی از عراق را تصرف کرده‌اند. آن‌ها در مناطقی که در حال حاضر در دست دارند قوانین سختگیرانه‌ای بر اساس شریعت اسلامی (شریعت) اعمال کرده‌اند. ابوبکر البغدادی، رهبر این گروه ۹ تیر ماه ۹۳ اعلام خلافت کرد. اکنون بیم آن می‌رود که میراث فرهنگی عراق به دست آنان نابود شود. از هم‌اکنون می‌توان در مناطق اشغال‌شده، نشانه‌هایی از ویرانگری فرهنگی داعش را مشاهده کرد.

پس از آنکه در ۲۰ خرداد ماه سال جاری نیروهای «داعش» شهر موصل و استان نینوا را اشغال کردند، در نخستین اقداماتشان برخی از نمادهای فرهنگی این شهر را از بین بردند.

تخریب تندیس دو شاعر

مجسمه ابی تمام (۷۷۷-۸۴۵ م) از شاعران برجسته ادبیات عرب در دوران خلافت معتصم عباسی یکی از این نمادهای فرهنگی در شهر موصل بود که به دست پیکارجویان داعش نابود شد.

ابی تمام، از شاعران مهم جهان عرب در قرون وسطی است. او که در شهر «جاسم» در سوریه متولد شده بود، سال‌های پایانی عمرش را در موصل گذراند. پیش از این گروه سلفی «جبهة النصرة» که با «داعش» هم رقابت دارد، در خرداد ماه سال ۹۲ مجسمه ابی تمام در شهر «جاسم» در سوریه را به آتش کشید و سپس باقی‌مانده آن را منفجر کرد. ظاهراً این دو گروه تکفیری بر سر نابودی نمادهای فرهنگی نیز با هم رقابت دارند.

پیکارجویان «داعش» پس از فتح موصل، تندیس عثمان الموصولی (۱۸۵۴–۱۹۲۳)، شاعر و ترانه‌سرای نامدار عراقی را با جرثقیل از جا کنده و نابود کردند.

تخریب نمادهای مذهبی

این گروه همچنین میثاق دوستی با مسیحیان را زیر پا گذاشتند و به کلیسای کلدانیه در منطقه الشفاء در شهر موصل هجوم بردند، ابتدا ساعت کلیسا و سپس مجسمه مریم را شکستند.

ستیزه‌جویان داعش، تحت تأثیر آموزه‌های وهابیت، نمادهای فرهنگی، عمارت‌های باستانی، زیارتگاه‌ها و آثار هنری را نماد شرک تلقی می‌کنند و نابودی این نمادها را وظیفه شرعی‌ خود می‌پندارند.

آرامگاه عزالدین، مورخ برجسته عرب در موصل هم به دست ستیزه‌جویان داعش ویران شده است.

عزالدین تحت تأثیر تاریخ طبری، نوشته محمد طبری، تاریخدان برجسته ایرانی شرح کاملی از وقایع صدر اسلام در دوران پیامبر و همچنین وقایع جنگ‌های صلیبی را در کتاب «الکامل فی‌التاریخ» آورده است. واژه «جنگ صلیبی» که بعدها بارها مورد استفاده منتقدان و تاریخ‌نویسان مسلمان قرار گرفته، از ابداعات اوست. بسیاری از وقایعی که امروز در عراق و سوریه اتفاق می‌افتد، شباهت حیرت‌انگیزی به رویدادهای جنگ صلیبی دارد که وصف آن در «الکامل فی التاریخ» عزالدین آمده است.

گور یونس پیامبر

گور یونس پیامبر هم در شهر موصل قرار دارد. بسیاری از فعالان میراث فرهنگی عراق از این واهمه دارند که پیکارجویان «داعش» این گور را نیز نابود کرده باشند.

روزنامه «الزمان» چاپ بغداد گزارش داده است که پیکارجویان داعش امام جماعت مسجد جامع‌النبی در موصل را به قتل رسانده‌اند. گور یونس پیامبر در این مسجد قرار دارد.

آنان در بهمن ماه ۹۲ مسجد تاریخی «المنصوره» در شهر رقه سوریه را ویران کرده بودند. همچنین مجموعه‌ای ازدست‌نوشته‌ها  و نسخ خطی کتاب‌های نایاب از کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی شهر موصل را تاراج کرده و به یغما برده‌اند. در سال‌های گذشته، بخش مهمی از درآمد ستیزه‌جویان مسلمان از محل فروش آثار میراث فرهنگی تأمین می‌شده است.

تخریب آثار تاریخی در جنگ

در سال ۲۰۰۱ ملاعمر، رهبر القاعده در افغانستان دستور داد مجسمه‌های بودا در دره بامیان منفجر شود. یک کارزار گسترده جهانی برای نجات تندیس‌های بودا در دره بامیان به راه افتاد. افغانستان در آن زمان با خشکسالی و قحطی مواجه بود. ملا عمر اعلام کرد در زمانی که افغان‌ها از گرسنگی جان می‌دهند، جامعه جهانی میلیون‌ها دلار برای چند مجسمه سنگی خرج می‌کند. پول را نپذیرفت و دستور داد مجسمه‌های بودا در دره بامیان را منفجر کنند. الجزیره تصاویر تخریب مجسمه‌های بودا را پخش کرد.

اسلامگرایان مسلح آرامگاه‌های شهر تیمبوکتو را به آتش کشیدند. این آرامگاه‌ها ۵۰۰ سال قدمت داشتند. در کتابخانه این شهر بیش از ۶۰۰ هزار کتاب از با ارزش‌ترین نسخه‌های دست‌نویس با قدمت چند صد ساله نگهداری می‌شدند. این کتاب‌ها درباره دانش‌هایی همچون ستاره‌شناسی، ریاضی، کشاورزی و برخی متون مذهبی بودند. کتابخانه را آتش زدند. برخی از نسخه‌ها از بین رفتند. بسیاری به اهتمام مردم نجات پیدا کردند. اکنون اما در معرض پوسیدگی قرار دارند.

در آوریل سال ۲۰۰۳ موزه ملی بغداد غارت شد. نظامیان آمریکایی هم نتوانستند کاری انجام دهند. القاعده اعلام کرده بود باید بخش مهمی از نشانه‌های تمدن عراق مربوط به دوران پیش از اسلام از موزه برچیده یا نابود شود. ۱۵ هزار شیء باارزش، از جمله نقش برجسته‌ای طلایی و جواهرنشان به نام شیر نیمرود به غارت رفت. صدها قطعه مهر استوانه‌ای و گل‌نوشته‌هایی با خط میخی که شواهد مهمی از زندگی خانوادگی، بازرگانی و ادبیات را در تمدن‌ها و شهرهای میانرودان بیان می‌کردند در دنیای زیرزمینی قاچاق آثار باستانی ناپدید شده‌اند. قاچاق عتیقه پس از قاچاق مواد مخدر و اسلحه یکی از سودآورترین تجارت‌های غیرقانونی در دنیا و یکی از راه‌های کسب درآمد برای گروه‌های جهادی است.

بخش بزرگی از بازار تاریخی شهر حلب در یک آتش‌سوزی از بین رفت. منار نهصد ساله مسجد تاریخی حلب نیز به طور کامل ویران شد. ۳۸ مسجد تاریخی دیگر در این شهر اکثراً یا از بین رفته‌اند و یا آسیب‌های جدی دیده‌اند. دژ شهسوران (Crac des Chevaliers) که قلعه‌ای مربوط به جنگ‌های صلیبی است، به طور مستقیم گلوله‌باران شد. داعش مسجد تاریخی «المنصوره» در شهر رقه در سوریه را ویران کرد.