حل بحران عراق در گروی رفتن مالکی است

جلسه پارلمان جدید عراق یک بار دیگر به تعویق افتاد تا نشان دهد فرآیند سیاسی برای غلبه بر بحران این کشور، تحت تأثیر رویاروئی در میدان جنگ و اصرار مالکی برای باقی ماندن در پست نخست‌وزیری همچنان در گام اول است.

کردها برای اینکه متهم نشوند روند تشکیل دولت جدید را با مانع مواجه کرده‌اند، نخستین گروهی بودند که از معرفی نامزد خود برای تصدی پست ریاست جمهوری سخن گفتند.

همه احزاب و تشکل‌های کًردی به مسعود بارزانی اختیار داده‌اند که به نمایندگی آنها نامزد پست ریاست جمهوری عراق را معرفی کند. قرار است رئیس دولت خودگردان اقلیم کردستان میان برهم صالح و نجم‌الدین کریم، استاندار فعلی کرکوک یکی را بعنوان نامزد مقام ریاست جمهوری عراق معرفی کند.

این رویکرد در میان کردها که به احتمال زیاد برهم صالح را معرفی خواهند کرد، به این معنا است که نامزد آنها آماده است و مانعی بر سر تشکیل جلسه پارلمان عراق نخواهد بود.

در آن سو، سیاستمداران سنی عراق نیز اعلام کردند بر سر معرفی نامزد مقام ریاست پارلمان به توافق نظر نزدیک می‌شوند و این موضوع مانعی بر سر تشکیل دولت جدید عراق نخواهد بود. در اردوگاه سنی‌ها توافق نظر بر سر جایگزین کردن سلیم جبوری به جای اسامه نجیفی در مقام ریاست پارلمان شکل گرفته است، اما این جایگزینی براساس توافقی به دست آمد که با ائتلاف شیعیان انجام شد.

در اردوگاه شیعیان و به ویژه حزب نوری مالکی، اصرار زیادی بر برکناری اسامه نجیفی از ریاست پارلمان صورت گرفت و سنی‌ها قبول کردند در صورتی که شیعیان شخص دیگری را به جای مالکی برای تصدی مقام نخست وزیری معرفی کنند، سلیم جبوری را به جای اسامه نجیفی معرفی کنند.

اکنون با اصرار مالکی برای ماندن در مقام نخست وزیری، این توافق زیر سؤال رفته است و سنی‌ها نوری مالکی را مسئول شکست تلاش‌ها برای برگزاری جلسه پارلمان و تعیین رؤسای سه قوه و تشکیل دولت جدید می‌دانند. کًردها نیز با سیاستمداران سنی همصدا شده و نخست وزیر فعلی عراق را مسئول بن‌بست کنونی معرفی می‌کنند.

وضعیت جبهه‌ها

اکنون نزدیک به یک ماه است که نیروهای مخالف نخست وزیر بخش وسیعی از خاک عراق را در تصرف خود دارند اما ارتش نوری مالکی نه فقط نتوانسته چیزی را از دست آنها خارج کند بلکه دامنه درگیری به منطقه ابوغریب در حومه غربی بغداد رسیده است و ماشین‌های انفجاری در عرض 24 ساعت دو بار منطقه کاظمین در قلب بغداد را مورد هدف حملات انتحاری خود قرار دادند.

در این میان برای حمله به بغداد، نیروهای مخالف روی سه محور فشارهای سنگینی بر ارتش مالکی وارد ساختند. محور اول منطقه ابراهیم بن علی است که در حد فاصل میان فلوجه و بغداد قرار گرفته است. این منطقه در روزهای اخیر شاهد نبرد خونینی بود و یکی از ژنرال‌های مالکی بنام سرلشکر نجم سودانی در این جبهه کشته شد. اگر این منطقه به دست مخالفان سقوط کند، دیگر مانع نظامی تا رسیدن به بغداد بر سر راه آنها نخواهد بود.

محور دوم منطقه ابوغریب و روستاهای اطراف آن است که مخالفان تلاش می‌کنند با تصرف آن، مناطق پیرامون فرودگاه بغداد را به کنترل خود درآورند. محور سوم، شمال استان المثنی عراق است که مخالفان از طرف بیابان‌های غرب عراق به آن حمله می‌کنند. اهمیت این منطقه که در جنوب شرقی کربلا واقع شده در این است که توپخانه اصلی نیروهای مالکی در آن قرار دارد.

چنانچه مخالفان بتوانند در این سه محور کاملا موفق عمل کنند، سقوط بغداد حتمی خواهد بود. خبرهای رسیده از میدان جنگ در روزهای اخیر حکایت از آن دارد که آنها اندک موفقیت‌هائی به دست آوردند.

پایگاه هوائی سبایکر

این پایگاه در ۱۲ کیلومتری غرب تکریت واقع است و اهمیت نظامی فوق العاده‌ای دارد. تصرف این پایگاه توسط نیروهای مالکی می‌تواند راه‌های حمله به تکریت را برای آنها هموار کند و جهت‌گیری به سوی موصل را آسان سازد. در روزهای نخست نبرد این پایگاه به راحتی به دست نیروهای مالکی افتاد اما بعد از آن چند بار دست به دست گشت و هم اکنون نبرد بر سر تصرف آن ادامه دارد.

اهمیت این پایگاه برای مخالفان نیز کمتر از اهمیت آن برای مالکی نیست؛ زیرا مخالفان با تصرف پایگاه سبایکر می‌توانند نیروهای مالکی را تا سامرا عقب برانند و جبهه تکریت و موصل را کاملا برای خود امن کنند.

در حال حاضر نیروی هوائی مالکی نمی‌تواند از این پایگاه استفاده کند و بخش مهمی از این نیرو بیرون از میدان قرار گرفته‌اند. این پایگاه هم می‌تواند فضای موصل و تکریت را برای ارتش مالکی تأمین کند و هم فرصتی برای مالکی فراهم سازد تا کردها را در شهر کرکوک مورد تهدید احتمالی قرار دهد. با سقوط این پایگاه، عملا تمام این تهدیدها از بین می رود.

در آن سوی قضیه، نوری مالکی با بسیج تمام قوای خود و گسیل لشکرهای ویژه شیعه مستقر در کربلا به جبهه تکریت، و به رغم حمایت فتوای مرجعیت شیعه و کمک همه جانبه سپاه پاسداران، نتوانسته یک گام به جلو برود. این شکست‌ها می‌تواند جایگاه وی را نه فقط در سرتاسر عراق ضعیف کند، بلکه او را در رویاروئی با احزاب رقیب شیعه در اردوگاه شیعیان نیز بی‌دفاع سازد. بعد از این شکست‌ها، گروه «صدری»‌ها اعلام کردند که حاضرند با هر فردی که حزب مالکی به غیر از خود او معرفی کند، همکاری کنند.

گروه عمار حکیم اعلام کرده که بر سر معرفی نامزدهای خود یعنی عادل عبدالمهدی و احمد چلبی جدی است. شکست در جبهه‌ها از یک سو و فشار سنگین سیاسی بر مالکی از سوی دیگر، شانس وی برای تصدی مقام نخست وزیری را بسیار ضعیف کرده است. اما آنچه که بیش از هر چیز دیگر می‌تواند نوری مالکی را نگران کند و او را مجبور به وداع با کرسی نخست وزیری کند، چرخش سیاست جمهوری اسلامی نسبت به وی است.

ایران و «شیروانی داغ»

در روزهای اخیر اخباری مبنی بر اعزام هیأت ایرانی به عربستان سعودی منتشر شد. تلویزیون العربیه فاش ساخت که یک هیأت سیاسی برای مذاکره بر سر آینده عراق به ریاض رفته است.

اگر ایران بخواهد همچنان در کنار نوری مالکی باقی بماند، تمام شکست‌های مالکی به حساب این کشور نوشته خواهد شد. از این رو سیاست خارجی ایران در عراق را می‌توان به قرار گرفتن روی «شیروانی داغ» تشبیه کرد.

دولت روحانی اکنون تلاش می‌کند راه‌های کم هزینه پرش از این «شیروانی داغ» را بیابد. احتمال می‌رود مخالفان دولت در داخل ایران دیدگاهی متفاوت داشته باشند و با رهیافت حسن روحانی مخالفت کنند، اما وضعیت نوری مالکی از نظر بین‌المللی ، منطقه‌ای و داخلی بسیار وخیم است و او باید برود؛ حتی اگر عده‌ای در داخل ایران مایل باشند او را به هر قیمت بر سر قدرت نگاه دارند.