اسرائیل و شکاف در هیات حاکمه آمریکا

کنگره آمریکا ۲۲۵ میلیون دلار کمک مالی برای تقویت و تجهیز بیشتر سپر موشکی اسرائیل موسوم به "گنبد آهنین" تصویب کرد. دو حزب جمهوری‌خواه و دمکرات در این خصوص هم نظر بوده و مشابه گذشته وحدت خود را در حمایت از اسرائیل به نمایش گذاشتند. قانونگذاران آمریکایی با برخوردی یکجانبه، حماس را سرزنش کردند و بر همکاری آمریکا برای جلوگیری از به خطر افتادن جان شهروندان اسرائیلی تاکید ورزیدند.

البته بر سر چگونگی اعطای کمک مالی فوق و خدمات فنی اختلافاتی وجود دارد. مجلس نمایندگان خواهان قرار دادن این مبلغ در سرفصلی جداگانه است اما سنا می‌خواهد آن را در قالب طرح مربوط به امنیت مرز ها ادغام نماید. جمهوری‌خواهان با این رویکرد دمکرات ها موافق نیستند.

نمایندگان کنگره آمریکا در حالی بی‌اعتنایی خود را نسبت به حفظ جان مردم بی‌پناه غزه نشان دادند که تهدید نتانیاهو مبنی بر طولانی شدن حملات نظامی غیر قابل تفکیک، ابعاد فاجعه انسانی در غزه را با  افزایشی کم سابقه روبرو کرده است. تا کنون بیش از ۱۴۴۰ نفر از جمعیت ساکن غزه جان باخته‌اند که اکثریت آنها غیر نظامی هستند. تلفات انسانی اسرائیل نزدیک به ۶۰ نفر است. حجم زیاد آوارگان و تخریب خانه‌ها و زیر ساخت‌های رفاهی، دیگر مشکل بزرگ فلسطینی‌ها است.

تلاش‌های جان کری برای ایجاد آتش‌بس تا کنون ناموفق بوده است. دولت اوباما عملیات نظامی اسرائیل را در قالب دفاع مشروع توجیه می‌کند اما در عین حال خواهان آتش‌بس است. جان کری با رد تلویحی پیشنهاد مشروط‌سازی آتش‌بس هم با اسرائیل و هم با حماس زاویه گرفته است. وی درخواست اسرائیل برای مشروط شدن توقف حملات نظامی به خلع سلاح غزه را نپذیرفت. اما رفع محاصره گذرگاه‌ها را به انجام آتش‌بس و گفتگو های بعدی برای صلح موکول کرد.

دولت اوباما به نسبت دولت‌های قبلی فاصله بیشتری با دولت اسرائیل گرفته اما همچنین بر حفظ اتحاد استراتژیک و تداوم کمک نظامی تاکید دارد. در این میان اختلاف نظر جدی بین اوباما و نتانیاهو بر سر چگونگی تنظیم سیاست‌ها وجود دارد. روابط بین این دو، در طول سال‌های گذشته تیره بوده است.

شبکه تلویزیونی یک اسرائیل و الجزیره فاش ساختند که اوباما نتانیاهو را تحت فشار قرار داده است تا به صورت یک طرفه اعلام آتش‌بس کند. شبکه یک مدعی است اوباما در بخشی از تماس تلفنی به نتانیاهو گفته است: «بار دیگر تکرار می‌کنم من از اسرائیل توقع دارم که یکجانبه آتش‌بس کند. تصاویر ویرانگری‌ها در غزه، کشورهای جهان را از موضع اسرائیل دور می‌کند.»

صحت این ادعا معلوم نیست اما رصد وقایع نشان می‌دهد دولت اوباما می‌خواهد منازعه نظامی در غزه هر چه زودتر به پایان برسد ولی جانبداری آمریکا و غرب از اسرائیل اجازه نمی‌دهد که طرف اعتماد فلسطینی‌ها واقع شوند. از سوی دیگر آنها نفوذی بر حماس ندارند که آن را گروهی تروریست می‌خوانند. حماس نیز منافعی در تشدید درگیری دارد.

البته آهنگ اعتراضات دولت اوباما به موازات گسترش حملات اسرائیل نسبت به عملکرد دولت اسرائیل افزایش تدریجی داشته است. تندترین آن اظهارات، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بعد از شلیک راکت به مدرسه وابسته به سازمان ملل در فلسطین بود. او این اقدام را غیر قابل قبول خواند.

از این رو اگر چه کلیت هیات حاکمه آمریکا بیشتر با اسرائیل همراهی دارد و در حاشیه نیز توجهی به وضعیت فلسطینی‌ها می‌کند، اما نمی‌توان منکر تنوع نظر در درون دولت آمریکا شد. رسانه‌های اسرائیلی به شدت به اوباما و جان کری حمله کرده و اقدامات میانحی‌گرانه آنها برای آتش‌بس را بر ضد منافع اسرائیل قلمداد می‌کنند.

جمهوری‌خواهان منتقد سیاست اوباما، مخالف فشار به دولت اسرائیل برای آتش‌بس هستند. سناتور مک کونل رئیس فراکسیون اقلیت در سنا اوباما را سرزنش کرد که تکیه اصلی‌اش را بر جلب رضایت اسرائیل برای آتش‌بس قرار داده است. در حالی که به نظر او باید دولت آمریکا از رویکردی پشتیبانی کند که با نابودی توان موشکی حماس ، امنیت اسرائیل را تضمین نماید.

اکثریت مجلس نمایندگان که تحت کنترل جمهوری‌خواهان است و بخش مهمی از دمکرات‌ها از چنین رویکردی دفاع می‌کنند و خود را متعهد می‌دانند تا به حمایت از اسرائیل پرداخته و در حوزه‌های نظامی، مالی و سیاسی به آن کمک کنند.

این برخورد تبعیض‌آمیز یکی از موانع شکل‌گیری صلح خاور میانه است و همچنین باعث شده تا اسرائیل در برخوردهای بی‌رحمانه با فلسطینی‌ها و عدم تجدیدنظر در حملات بدون تفکیک و مجازات جمعی محکم بایستد.

این برخورد همچنین به آمریکاستیزی در جهان اسلام و افکار عمومی عرب دامن زده و عملا رویکردهای حمایتی آمریکا برای رشد صلح و دمکراسی را تحت شعاع قرار داده است.

شکاف بین کنگره و دولت اوباما اگر به سمت حمایت از دولت اسرائیل و فاصله بیشتر با فلسطینی‌ها میل نماید، آنگاه منافع و ملاحظات امنیتی آمریکا در خاورمیانه با تهدیدهای بیشتری در میان‌مدت و دراز مدت مواجه خواهد شد.

اوباما و گرایش‌های میانه‌رو در آمریکا فرصت زیادی ندارند. موفقیت راهی که اوباما در تعامل با جهان اسلام گشود، نیازمند برخوردی محکم برای جلوگیری از اعمال مغایر با موازین حقوق بشری و قوانین بین‌المللی دولت اسرائیل است.

در این صورت امکان موفقیت در برخورد با حکومت‌های خودکامه و جریان‌های ستیزه‌جو مهیا می‌شود. البته دولت اوباما با توجه به دفاع مطلق کنگره آمریکا کار دشواری در اعمال سیاست متوازن دارد. اما بدون چنین سیاستی بعید به نظر می‌رسد تغییری در بن‌بست صلح خاورمیانه پدید آید. اعتراض صریح دولت آمریکا به اقدامات دولت اسرائیل، در شکل‌دهی فاجعه انسانی در غزه نقطه شروع خوبی است.

البته ممانعت حماس از آتش‌بس و تشویق جمهوری اسلامی به تداوم درگیری‌های نظامی و تسری ناآرامی‌های غزه به کرانه باختری، به نوبه خود تقویت‌کننده گروه‌های دست‌راستی و تندرو در عرصه سیاسی آمریکا نیز هست. کنگره آمریکا علاوه بر اقدامات حمایتی از اسرائیل و برخورد با حماس، مجازات حکومت ایران را در مقطع فعلی ضروری می‌داند. این عامل در صورتی که رهبر ایران به تحریک خشونت ادامه دهد، به ضرر مذاکرات هسته‌ای عمل خواهد کرد.

در مجموع به نظر می‌رسد به موازات تشدید درگیری‌ها ، مدافعان سیاست خارجی تهاجمی در آمریکا نیز موقعیت بهتری در عرصه سیاسی آمریکا پیدا می‌کنند.