نابودی گنجینه‌های طبیعی سیاهکوه

پارک ملی سیاهکوه به عنوان تنها پارک ملی استان یزد زیستگاه گونه های نادر جانوری و گیاهی است، اما این گونه‌های نادر به دلیل بی توجهی مسئولان استانی و کشوری محیط زیست و منابع طبیعی در معرض تهدید قرار گرفته اند.

در این منطقه ۱۲۰ هزار هکتار اراضی محافظت نشده و ۸۰ هزار هکتار اراضی در قالب پارک ملی حفات شده قرار دارد. اما فقط ۴ محیط بان زحمتکش و کوشا مسئولیت حفاظت این مساحت وسیع را به دوش می‌کشند.

بر اساس مصوبه شماره ۲۹۳ شورای عالی محیط زیست به تاریخ ۱۲ / ۱۱ / ۱۳۸۶، هشتاد هزار هکتار از زمین‌های این منطقه به «پارک ملی» تبدیل شد .

پارک ملی یعنی منطقه ای که شامل یک یا چند اکوسیستم است که توسط انسان چندان صدمه ای ندیده و یا کاملا سالم مانده و صورت طبیعی خود را حفظ نموده است و هر نوع استفاده و دست درازی از طرف بشر که باعث تغییر و یا بر هم زدن تعادل اکولوژیک در این مناطق شود غیر مجاز است. این فعالیت‌های غیر مجاز عبارتند ازاستخراج معدن، شکار، احداث ساختمان مسکونی، تعلیف و چرای دام، و همچنین استخراج آب‌های زیر زمینی.

پارک ملی سیاهکوه در محدوده بین استان‌های یزد و اصفهان واقع شده یعنی حدود نیمی از آن در استان اصفهان و نیم دیگر آن در استان یزد است، اما تمام پارک تحت مدیریت محیط زیست استان یزد و بالاخص شهر اردکان قرار دارد. اما  در امر حفاظت از این پارک ملی هیچ‌گونه همکاری بین ادارات اصفهان و یزد صورت نمی گیرد.

بر خلاف قوانین پارک ملی ۱۲ سال است که معدن استخراج خاک در وسط پارک بهره برداری می‌شود. این معدن که فلدسپات و آهن دارد با پوکه های باریت و فلوسپات و آهن و کائولن که از زیر زمین به روی زمین پارک ملی آورده می‌شود و با تردد متعدد کامیون‌ها فضای پارک را شدیدا آلوده و تخریب می کند.

علی رغم اینکه مواد زیرزمینی این معدن مرغوب نیست و استخراج آن چندان صرفه اقتصادی نیز ندارد اما همچنان سال‌هاست با پراکندن خاک و آهن زیاد در محیط پارک باعث بر هم خوردن تعادل طبیعی زیستگاه و اکوسیستم پارک شده که کاملا بر خلاف قوانین پارک ملی است.

از دیگر برکات این پارک ملی در منطقه «سبزه چاه» وجود یک دامدارای است که از این منطقه جهت تعلیف حیواناتش که عمدتا شتر هستند استفاده می‌کند. این خان با نفوذ آن‌قدر از حفاظت دام هایش مطمئن است که حتی زحمت گرفتن ساربان را هم بخود نداده هر از چند وقت هم با ده‌ها خودرو بدون کسب اجازه از محیط زیست اردکان وارد پارک شده و به بهانه سرکشی به بنایی که بالای تنها منبع آب دائمی پارک ملی سیاهکوه با آن همه جمعیت و تنوع گونه های جانوری ایجاد کرده می‌رود.

با آن‌که بخش عمده‌ای از این پارک در استان اصفهان است اما اداره کل محیط زیست استان اصفهان  حتا نیم نگاهی هم به پارک ملی سیاهکوه نمی کند. با این‌حال اداره منابع طبیعی اصفهان و شهرستان نائین به این خان با نفوذ و دام هایش  اجازه داده است که در پارک ملی سیاهکوه چرا کنند.

سازمان حفاظت محیط زیست که ادعای حفاظت از گونه روبه انقراض یوزپلنگ را دارد با این‌که در سال ۸۶ و ۸۸ و ۹۰  تصویر یوزپلنگ ماده به همراه ۳ توله اش در این پارک ملی ثبت شد اما هیچ توجه قابلی به این پارک ملی بکر ندارد.

چگونه است که یک خان با نفوذ توانسته ۱۳ سال با خیال آسوده گله های شتر خود را در این پارک ملی رها کند و حتی تنها چاه آب دائم این پارک را نیز به سود خود قفل بزند و سازمان حفاظت محیط زیست با آن همه توان قانونی عریض و طویل از عهده خریدن این تنها چاه آب منطقه بر نیامده و هنوز ادعای حفاظت از تنها باقیمانده یوزپلنگ در منطقه را دارد؟

کنار تنها چاه آب دائم منطقه آبشخوری قرار دارد که می بایست دارای شیب کافی برای استفاده انواع جانوران منطقه اعم از پرنده و پساندار باشد. اما این آبشخور نیز طوری دستکاری شده که فقط شتر می‌تواند از آن استفاده کند و گودالش غرقاب پرندگان پارک ملی شده است.

شتر در هر بار آب نوشیدن حدود ۲۰۰ لیتر آب را یک جا می نوشد. این منطقه که متوسط بارندگی سالانه‌اش ۴۸ میلی لیتر است از ماه خرداد به بعد با افزایش دما با بحران آب روبرو می شود و اداره کل حفاظت محیط زیست یزد برای رفع مشکل کم آبی با ایجاد آبخوان و آب انبار کنار دره‌های سیاه کوه به دنبال جمع آوری آب‌های جاری منطقه است که تنها زمان بارش بالای فصلی با گنجایش ۱۰۰ متر مکعب پر می شود تا به صورت قطره قطره وارد آبشخور نشود تا جانوران تشنه خود را سیراب کنند اما با وجود گله های رها شده شتر امیدی برای باقی ماندن آب در فصل گرما برای سایر جانوران نیست.

حجم هر آب انبار صد و بیست هزار متر مکعب آب است و تانکر اداره یزد دوازده هزار متر مکعب گنجایش دارد یعنی این تانکر برای پر کردن این آب انبار ۱۰ بار باید بیاید تا این آب انبار پر شود یعنی ۱۱۰۰ کیلومتر برود و بیاید.

کمبود بودجه کافی برای توجه به این پارک ملی به شدت مشهود است. در منطقه «کوه قاسم وزیر» چاه آبی قرار دارد که شیفتگان طبیعت آن را به پارک ملی هدیه کرده اند. آب انبار این چاه نیاز به تعمیر دارد. در منطقه «چهل تغار»، آب انبار «قیر مجید» نیز مدتهاست بدون تعمیر و بی مصرف مانده است.

تملیک چاه های آب های موجود در منطقه و گرفتن آن‌ها از چنگ دامداران محلی، تعمیر آب انبارهای «قاسم وزیر» و «قیر مجید» در منطقه «چهل تغار»، احداث آب بند در دره های مشرف به پاسگاه و تعمیر تلمبه بادی چاه آب شور در منطقه رودخانه «چهل تغار» از اقدامات لازم برای برطرف کردن نیاز آبی جانوران پارک در تابستان امسال است که ظاهرا به دلیل کمبود مالی اداره محیط زیست یزد این تعمیرات به تعویق افتاده است.

منطقه پارک ملی سیاه کوه یکی از زیستگاه‌های مناسب یوزپلنگ ایرانی است. امنیت حاکم بر منطقه ظرف چند سال گذشته نیز باعث احیای جمعیت علفخوران ( جبیر، قوچ، میش) و موجب گرایش مجدد این گونه‌های نادر به عرصه های دشتی و تپه ماهور شده است. به غیر از این جانوران ۱۹ گونه جانور دیگر در این منطقه شناسائی شده که از این تعداد ۸ گونه به عنوان الویت های حفاظتی مطرح هستند. از آن جمله می‌توان به کاراکال یا گربه سیاه‌گوش و شاه روباه اشاره کرد. همچنین ۱۱ گونه پرنده نیز در این پارک دارای ارزش حفاظتی هستند از جمله عقاب شاهی، بالابان، شاهین و هوبره که در معرض خطر انقراض قرار دارند.

* مهندس نرگس روحانی، ارزیاب محیط زیست انجمن حمایت از حیوانات ایران