فاش‌گویی مشاور لاریجانی از ناگفته‌های دخالت در سوریه

سخنان حسین شیخ‌الاسلام مشاور بين‌الملل رئيس مجلس ایران، ابعاد تازه‌ای از دخالت حکومت در جنگ داخلی سوریه را فاش می‌‌کند. او در مصاحبه با نشریه "رمز عبور" ناگفته‌هایی از نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در بحران سوریه و نامه محرمانه رهبری را آشکار ساخته است.

حرف‌های شیخ‌الاسلام تاییدکننده نقش مخرب حکومت در تعمیق فاجعه انسانی در سوریه و کمک به بقاء بشار اسد است. پیش از این نیز مستندات معتبری در خصوص حضور نیرو های حکومت در سوریه و درگیری با مخالفان سوری منتشر شده بود اما گفته‌های شیخ‌الاسلام، جزییات جدیدی از چگونگی این دخالت را روشن می‌کند و آشکار می‌سازد که در غیاب حمایت یاد شده، بشار اسد امکان حفظ قدرت را نداشته است.

حفظ حکومت سوریه که کانال ارتباطی بین ایران و حزب‌الله لبنان است، برای جمهوری اسلامی اهمیت استراتژیک داشت. از این رو وقتی بلوک ترکیه، قطر و عربستان سعودی در منطقه، و غرب در سطح جهانی به منظور حمایت از سقوط بشار اسد شکل گرفت، حکومت ایران کوشید هر طور شده موقعیت خود در آرایش قوای منطقه‌ای و اهرم فشارش بر غرب را حفظ کند و با کمک روسیه و چین و تا حدی دولت عراق شرایط را تغییر دهد.

قاسم سلیمانی در راس سپاه قدس، برنامه‌ریزی و فرماندهی حرکت حمایتی ایران را در دست گرفت. در سطح منازعات میدانی از نیرو های حزب‌الله لبنان استفاده شد و نیرو های وابسته به سپاه به گفته مقامات ایرانی، در آموزش و مشاوره فعال بودند. اما مداخله مستقیم ایران در منازعه خونین سوریه تا آنجا بود که تعدادی از نیرو های سپاه کشته شدند.

شیخ‌الاسلام از دانشجویان تسخیرکننده سفارت آمریکا بود که بعدها به وزارت خارجه رفت و متصدی سمت‌های مهمی شد. مصاحبه تفصیلی او در مورد اوضاع سوریه، قبل از انتخابات ریاست جمهوری این کشور انجام شده و دلیل این گفت‌وگو و انتشار آن پس از مدتی تاخیر معلوم نیست. نشریه «رمز عبور» به صورت ماهنامه منتشر می‌شود و انتخابات ریاست جمهوری سوریه نیز در اوایل ماه ژوئن برگزار شد، شاید این به نوعی توضیح دهنده فاصله زمانی مصاحبه و انتشار آن باشد. گرایش نشریه یاد شده، اصول‌گرایی افراطی است اما سئوال‌های مصاحبه حالتی چالشی دارند. شیخ‌السلام سابقه همکاری با نیروهای امنیتی و نظامی داشته، اما در حال حاضر ارتباط نزدیک و خاصی با آنها ندارد. مگر این که در پروژه سوریه حکومت حضور داشته و از دست‌اندرکاران بوده باشد.

در عین حال انتشار مصاحبه یادشده در شرایطی که داعش و جبهه النصره موفقیت‌هایی در سوریه داشته‌اند و حکومت نیز بعد از پیروزی بشار اسد، سکوت پیشه کرده است، جای تعجب بیشتری دارد. می‌توان گمانه‌زنی کرد که مقامات حکومتی خواسته‌اند نقش خود در محافظت از بشار اسد را یادآوری کرده باشند. اگر چه حرف‌های شیخ الاسلام نیز می‌تواند موضعی غیر هماهنگ و منفرد باشد.

فرازهای مهم مصاحبه شیخ السلام را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی کرد:

● «بشار اسد نسبت به پدرش خیلی دموکراتیک‌تر عمل کرد. جالب است بدانید تا قبل از بشار، روزنامه غیردولتی در سوریه نبود و بشار اجازه داد نشریه غیردولتی در سوریه متولد شود. بشار اجازه داد که مخالفین تشکیلات داشته باشند و همین تشکیلات «تنسیق» ۴۰ نفری بودند که با قدرت بشار متشکل شدند و با دولت هم مخالفت کردند و اولین مجله غیردولتی هم برای همین‌ها بود. اما باید پذیرفت که سرعت تغییراتی که بشار می‌آورد اصلاً پاسخگوی تحولات نبود.»

● «آقای قاسم سلیمانی از طرف رهبری برای اسد در همان ابتدای درگیری‌ها پیام بردند که کشتار نباید صورت بگیرد و اصلاحات باید صورت بپذیرد. موضع علنی ما گفت‌وگوی سوری ـ سوری بدون دخالت خارجی بود. از سوی دیگر سپاه قدس با اسد مستقیم کار کرده بود و شناخت داشت. گاه ما نمی‌توانستیم به موقع موشک به حزب‌الله برسانیم. اسد از انبار خود موشک می‌داد.»

● «حزب‌الله لبنان وقتی تحلیل کرد که تکفیری‌ها می‌خواهند جنگ را طایفه‌ای کنند و حرم حضرت زینب(س) از جمله جاهایی است که اگر دستشان برسد آن را نابود خواهند کرد و با موقعیت حرم حضرت زینب(س) نزد شیعیان و سابقه تعدی و تجاوز به مقبره سایر بزرگان همچون حجربن عدی این احتمال هم جدی بود و رهبری حزب‌الله و رهبری شیعیان در عراق متوجه شدند برای اینکه جنگ شیعه و سنی نشود و تجربه سامرا تکرار نشود نیروهای حزب‌الله و شیعیان عراق برای حمایت از حرم وارد سوریه شدند و اگر نرفته بودند اتفاقات تلخ‌تری رخ می‌داد.

● «ما اجازه موفقیت توطئه سعودی امریکایی را در سوریه نمی‌دهیم، اما ما بشار را به ملت تحمیل نمی‌کنیم. انتخابات در سوریه باید شفاف و آزاد باشد. من می‌گویم با این داده‌ها البته باز هم بشار انتخاب می‌شود چون توانسته است انسجام کشورش را حفظ کند.»

● «اسد اصلاً پلیس نداشت. هر چه بود ارتش بود و با کسی اگر مشکلی پیدا می‌کرد با مسلسل به روی آن جماعت رگبار می‌بستند.»

● «یه مزیتی که ایران دارد این است که تمام فرماندهان ارشد نظامی و امنیتی‌اش ماجرای سوریه را می‌فهمند. همین آقای احمدی مقدم فرمانده سپاه ما در لبنان بود. سردار دهقان، سردار قاسم سلیمانی و. . . با منطقه آشنا هستند و می‌دانند مشکل بشار چیست. تا ۴ نفر جمع می‌شدند به جای برخورد پلیس، ارتش رگبارمسلسل می‌بست روی اینها. مذاکره با معارضین کجا بود اصلاً؟! فقط می‌خواست با زور حل کند. بخاطر اینکه مردم کشته نشوند ما رفتیم این امکانات را ایجاد کردیم. رفتیم نیروی سیاسی برای مذاکره با معارضین ایجاد کردیم اینکه بشار قبول کرده مذاکره کند خودش نکته مهمی هست.»

شیخ‌الاسلام حتی در پاسخ خبرنگار که پرسیده آیا درست است که سوریه اصلاً تجهیزات ضد شورش و حتی یک باتوم هم نداشت، اذعان کرده که «نداشتند اما الان دارند.»

فاش‌گویی‌های شیخ‌الاسلام را می‌توان در چند سر فصل دسته‌بندی کرد.

شروع خشونت از سوی اسد

شیخ‌الاسلام اعتراف می‌کند که بشار اسد به شیوه‌ای سخت افزاری و با تکیه به نیروی نظامی و راه‌اندازی حمام خون از همان ابتدا درصدد سرکوب بی‌رحمانه مخالفت‌ها بود. اعتراضات مردم سوریه با الهام از بهار عربی در ابتدا مسالمت‌آمیز بود. دخالت بشار اسد و جنگ علیه مردم معترض سوریه کار را به خشونت گسترده و جنگ داخلی کشاند که تا کنون قریب به ۱۷۰ هزار کشته در بر داشته است. شیخ‌الاسلام تصریح می‌کند که اسد اهل مذاکره نبود و هر جا اعتراضی بود ارتش را برای سرکوب می‌فرستاد.

نقش آفرینی سپاه قدس

در اصل مشاوره و نقش‌آفرینی نیروهای نظامی ایران با محوریت سپاه قدس باعث شد تا ارتش و دستگاه امنیتی سوریه که تجربه مواجه با شورش‌های شهری و درگیری‌های غیر متقارن نظامی را نداشت، از آموزش‌ها و تدابیر لازم بهره‌مند شود و بعد از رویارویی سه ساله بتواند موازنه قوا را به نفع خود تغییر دهد.

شیخ‌الاسلام روابط نزدیک فرماندهان نظامی و انتظامی ایران با حکومت سوریه را گوشزد می‌کند. واقعیتی که قبلا در اظهارات محسن رفیق‌دوست در کتاب خاطراتش و اسماعیل کوثری و محمد رضا نقدی از سرداران سپاه مورد تاکید قرار گرفته بود.

تداوم ریاست جمهوری بشار اسد

ادعای شیخ‌الاسلام این است که حکومت خواهان دمکراسی و پذیرش انتخاب مردم سوریه بوده است. اما این ادعا با رصد کردن مواضع حکومت و مشارکت در سرکوب بی‌رحمانه و خونین مخالفان زیر سئوال رفته و سخنی خلاف واقع را بازتاب می‌دهد. انتخابات ریاست جمهوری سوریه و وقایعی که در آن گذشت به نحوی فیصله‌بخش و قانع‌کننده نشان داد که بشار اسد به دنبال راه‌حل سیاسی و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت نبود بلکه به هر قیمتی می‌خواست در قدرت بماند و در نهایت نیز هیچ امتیازی به مخالفان و حتی محافظه‌کارترین و نزدیک‌ترین بخش به حکومت نداد.

جمهوری اسلامی مدافع انتخاباتی بود که حتما بشار اسد و یا فردی از بخش مسلط قدرت از صندوق های رای بیرون بیاید. اینک دولت سوریه در همان شرایط و کیفیتی است که پیش از شروع اعتراضات داشت و تغییری در در ساختار حقیقی و حقوقی قدرت رخ نداده است.

ایستادگی بشار اسد

شیخ‌الاسلام در پاسخ سئوال " اگر ایران از اسد حمایت نمی‌کرد تا به حال اسد سقوط کرده بود"، می گوید : «نه؛ واقع امر پشتیبانی ما حیاتی بود ولی شک نکنید اسد انسان شجاعی بود و اراده کرد که ایستادگی کند و اگر او در داخل مقاومت و ایستادگی نمی‌کرد ما هر چه کمک هم می‌کردیم مؤثر واقع نمی‌شد. اول اسد تصمیم به ایستادگی گرفته و شایستگی خود را نشان داد و بعد روسیه و چین آمدند وتو کردند و گرنه آنها هم وارد صحنه نمی‌شدند.»

او در کنار حمایت ایران و روسیه و چین ، تلاش های خود بشار اسد را برجسته می‌سازد که تصمیم گرفت برای بقای خود در قدرت هیچ محدودیتی در خشونت ورزی قائل نشود. البته در غیاب حمایت و هدایت نظامی و سیاسی ایران و همچنین قفل کردن شورای امنیت سازمان ملل توسط روسیه و چین، موفقیت بشار اسد دور از انتظار بود.

اثرگذاری حزب‌‌الله لبنان

شیخ‌الاسلام تعرض گروه‌های سلفی افراطی به مقبره شخصیت‌های مورد احترام شیعه را دلیل ورورد حزب‌الله لبنان برای جلوگیری از درگیری‌های فرقه‌ای شیعه و سنی تبیین می‌کند. اما در واقع حفاظت از حرم حضرت زینب، تمهیدی برای جذب نیرو های شیعه سنتی و معتقد به داخل این کارزار بود.

در ایران برخی از جوانان سنتی که لزوما با حکومت همراه نیستند به سوریه رفتند. همچنین برخی از شیعیان افغان نیز در جنگ داخلی سوریه به نفع بشار اسد وارد شدند. شیخ‌الاسلام به وجود تونل‌های مخفی در حمص سوریه اشاره می‌کند. در حالی که این تونل‌ها در گذشته با هماهنگی خود دولت سوریه و در همکاری گسترده‌اش با اسلام‌گرایان جهادی ساخته شده بود.

اسد با میدان دادن به گروه‌های اسلام‌گرا در ابتدای درگیری‌ها به نوبه خود کوشید تا رویارویی از اعتراض علیه دیکتاتوری به رویارویی به تروریسم تبدیل شود. ورود حزب‌الله، ستیز شیعه و سنی را گسترش داد و تبعات آن ایجاد نا آرامی و انفجار های زنجیره‌ای در داخل خاک لبنان بود.

تشکیل جیش شعبی و آموزش جنگ چریکی

مشاور لاریجانی شرح می‌دهد که ارتش کلاسیک سوریه توان جنگ چریکی را نداشت و ایران با تاسیس جیش شعبی و بسیج به آنها یاد داد تا چگونه از نیرو های شبه‌نظامی برای زمین‌گیر کردن اعتراضات خیابانی و مقابله با مخالفان مسلح سوری استفاده نمایند. ولی در ادامه توضیح می‌دهد وقتی جیش شعب از پس اهداف تعریف شده بر نمی‌آید، حزب‌الله لبنان وارد شده و مسیر ارتباطی اسلام‌گرایان افراطی از داخل خاک لبنان را می‌بندد.

اعترافات شیخ الاسلام به خوبی نقش مهم جمهوری اسلامی در حفظ قدرت بشار اسد و ناکامی جنبش اعتراضی سوریه در تغییر حکومت و برکناری بشار اسد از اریکه حکمرانی را تبیین می‌کند. برنامه حکومت نیازمند موافقت بشار اسد وایستادگی وی بر حکمرانی بود ولی بدون حمایت و پشتیبانی آموزشی، نظامی، سیاسی و لجستیک آن، بشار اسد قادر به هیچ مقاومتی نبود.