سنت‌ هند و بوسه‌های گریزناپذیر

بوسه، به خصوص نوع عاشقانه آن، یکی از مهم‌ترین و شاید خصوصی‌ترین اتفاق‌ها در روابط انسانی باشد. این اهمیت و در عین حال حرمت، خاصیت دوگانه‌ای به عمل بوسیدن داده که بازنمایی آن در هنر را دشوار ساخته است.

نمایش چنین بخش‌هایی از زندگی بیش از هر چیز تابع باید‌ها و نبایدهایی است که جامعه به صورت عرف یا قانون به هنرمند تحمیل می‌کند. در سینمایی همچون سینمای هند که به ملودرام‌های عاشقانه‌اش مشهور است، نمایش بوسه گریزناپذیر به نظر می‌‌رسد. اما واقعیت این‌ است که سنت‌های قوی این جامعه تاکنون در خاموش کردن آتش بوسه‌های عاشقانه موفق عمل کرده است.

بوسه‌های پیش از استقلال

صنعت بزرگی همچون سینمای هند، با وجود آمار بالای تولید سالانه حدود یک هزار فیلم به زبان‌های مختلف، به سنت‌های جامعه خود تا حد زیادی وفادار مانده است. بحث‌هایی که در سال‌های اولیه پیدایش سینما در این کشور درباره بوسیدن در فیلم‌ها مطرح بوده همچنان تا امروز ادامه دارد. از یکسو جامعه سنتی با نمایش چنین تصاویری در سینما مخالف است و از سوی دیگر، اگر صفی طولانی در مقابل سینماهای این کشور دیدید، حتما باید وجود صحنه‌های عاشقانه را به عنوان یکی از احتمال‌های علاقه مردم به آن فیلم در نظر بگیرید.

محدودیت‌های جامعه سنتی هند به هیات سانسور این کشور کشیده شده و بر هنرمندان سینمای نیز تأثیرگذاشته است. با این حال این محدودیت‌ها مانع از آن نشده که بوسه روی پرده سینماهای هند نمایان شود.

نگاهی به سابقه بوسه در تاریخ سینمای هند نشان می‌‌دهد که از پیدایش سینما در این کشور (۱۹۱۳) تا زمان استقلال هند (۱۹۴۷)، فیلم‌های هندی به مراتب آزادانه‌تر از سال‌های پس از استقلال بوسه را نمایش می‌‌داده‌اند.

پس از استقلال، نمایش احساسات جنسی در فیلم‌ها ناپسند تلقی شد و قانون سینماتوگراف سال ۱۹۵۲ نیز بر خارج از عرف بودن این تصاویر صحه گذاشت.

نخستین بوسه‌ای که سینمای هند شاهد آن بوده، در فیلم «پرتاب تاس» اتفاق افتاد. این فیلم در سال ۱۹۲۹ ساخته شد و در آن سیتا دوی (۱۹۱۲–۱۹۸۳)، چارو روی (۱۹۷۱-۱۸۹۰) را بوسید. داستان این فیلم بر اساس ماهابهاراتا (یکی از دو حماسه سانسکریت دوران باستان) است که در آن دو شاه برای رسیدن به عشق دختر یک زاهد تارک دنیا با یکدیگر رقابت می‌‌کنند. خلاف آنچه انتظار می‌‌رود، بازیگران زن آن زمان به اندازه بازیگران دهه‌های ۶۰ و ۷۰ نگران بازی در صحنه‌های عاشقانه نبودند.

اما شاید از آنجا که فیلم‌های صامت طرفدار چندانی ندارند، بوسه‌ای که در سینمای هند به عنوان نخستین شناخته می‌‌شود، بوسه پرحرارت چهار دقیقه‌ای دویکا رانی (۱۹۹۴-۱۹۰۸) با عشق واقعی زندگی‌اش، یعنی شوهرش هیمانشو رای (۱۹۴۰-۱۸۹۲) بود. این بوسه در سال ۱۹۳۳ در فیلم کارما (Karma) به نمایش درآمد. گفته می‌‌شود که هنوز هیچ بوسه‌ای در سینمای هند از نظر طولانی بودن رکورد این نخستین بوسه را نشکسته است و دویکا یکی از شجاع‌ترین زنان سینمای هند به شمار می‌‌رود.

محو بوسه‌ها در جنبش استقلال

این آغاز بی‌محابا موجب شد که خیلی زود نمایش بوسه بر پرده سینما به تابو تبدیل شده و کنار گذاشته شود. نگرش‌های تندروانه در دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ بر سینمای هند غالب شد و اجازه بازتاب یافتن هیچ بوسه‌ای را در سینما نداد. جامعه آرمانی پس از استقلال هند و ایجاد هیات سانسور نیز بر حذف بوسه‌ها تأثیر گذاشت. کار به جایی رسید که در دهه ۱۹۶۰ برای نشان دادن هر نوع نزدیکی میان بازیگران تنها از نماد‌ها استفاده می‌‌شد؛ پرواز دو پرنده با یکدیگر، تکان دادن گل‌ها و یا خاموش کردن چراغ‌ها و ....

در دهه ۱۹۷۰، راج کاپور (۱۹۸۸-۱۹۲۴) با فیلم بابی (Bobby-۱۹۷۳) تغییر دیگری در سینمای بالیوود ایجاد کرد و دیگر بار روند بوسه را در سینما تغییر داد. فیلم بابی داستان قدیمی‌عشق فقیر و غنی میان دو نوجوان بود که روایت جدیدی از این موضوع کلیشه‌ای محسوب می‌‌شد. رفتار دیمپل کاپادیا (متولد ۱۹۵۷) به عنوان بازیگر نوجوان در آن فیلم ساختارشکنانه بود و صحنه بوسه او و ریشی کاپور متولد ۱۹۵۲ (بازیگر نقش مقابل و پسر کارگردان)، یکی از معدود بوسه‌های آن دوران به حساب می‌آید.

در دهه بعد هم بوسه‌های متعددی روی پرده سینما ظاهر شدند. حتی فیلم ساغر (۱۹۸۵-Sagar) که درباره شاعری خجول و عشق فرازمینی یکی از خوانندگان به اوست، جسارت نمایش صحنه بوسه را به خود داد. با این حال، بوسه فیلم راجا هندوستانی (۱۹۹۶) بود که حرارت بوسه‌های عاشقانه را به سینمای هند بازگرداند. در آن فیلم، بوسه پرحرارت میان امیر خان و کاریسما کاپور بسیاری را شوکه کرد و انتقادهای زیادی برانگیخت اما‌‌ همان بوسه موجب شد که نمایش بوسه بر پرده سینما عادی‌تر شود. آن زمان هنوز بازیگران زیادی نبودند که جرات بوسیدن در مقابل دوربین را داشته باشند.

راهیابی بوسه‌ها به نیمی ‌از فیلم‌های هندی

در سال‌های اخیر، عمران‌هاشمی‌ (متولد ۱۹۷۹) و مالیکا شروات (متولد ۱۹۷۶)، با فیلم قتل (Murder-۲۰۰۴) تحول دیگری در بوسه‌های روی پرده سینمای هند بوجود آوردند. این فیلم همه تابوهای تماشاگران را درباره بوسه طولانی شکست. موفقیت این فیلم در گیشه نشان می‌‌داد که مردم دیگر به افکار سنتی خود درباره نمایش بوسه در سینما پایبند نیستند. عمران‌هاشمی ‌همچنان به بوسه‌های پرحرارت خود در مقابل دوربین ادامه می‌‌دهد.

در قرن بیست و یکم، افراط گرایان هندی عقاید خود را تعدیل کرده‌اند و فیلم‌های خانوادگی می‌‌توانند با وجود داشتن یک صحنه بوسه دل مخاطبان را به دست بیاورند. دیگر بوسه در فیلم بی‌آبرویی محسوب نمی‌‌شود، البته این باز هم بستگی به نحوه بوسه و زمینه وقوع آن دارد. حالا کارگردان‌های هندی هم می‌‌توانند از بوسه به عنوان تاکتیکی برای جذب مخاطب استفاده کنند.

در سال‌های اخیر، بوسه‌های بسیاری بین هریتیک و آشواریا، هریتیک و کاترینا، دیپیکا و رانبیر، آلیا و وارون، آلیا و آرجون، پارینیتری و آرجون رد و بدل شده اما هنوز تماشای بوسه برای تماشاگران هندی عادی نشده است. هر چند این غیرعادی بودن، همچون گذشته منجر به حذف بوسه از فیلم‌ها نشده، بلکه توانسته به افزایش آنها بینجامد.

نسل جدید بازیگران هندی عوامل بازدارنده کمتری برای بوسیدن در مقابل دوربین دارد. شوبارا گوپتا، منتقد فیلم می‌‌گوید: «امروزه شاید نیمی‌ از فیلم‌های هندی صحنه بوسه عاشقانه داشته باشند. حتی بوسه‌ها به فیلم‌های خانوادگی هم راه یافته‌اند.»

با این حال هنوز بازیگرانی هستند که از بوسه اجتناب می‌‌کنند. همچون اودیتا گوسوام که می‌‌گوید: «من تعهد کرده‌ام که در هیچ‌یک از فیلم‌هایم صحنه بوسه نباشد چون از خانواده‌ای سنتی هستم و ارزش‌هایم اجازه این کار را نمی‌‌دهد.»

شاید نکوهیده بودن بوسه در فرهنگ هند ریشه در این اعتقاد ساختگی دارد که تمایلات جنسی گناه محسوب می‌‌شود. اما اگر چنین است، مجسمه‌های کاماسوترا از کجا آمده‌اند؟ لباس‌ها و رقص‌های سکسی چطور؟ شیو ویشواناتان، جامعه‌شناس هندی درباره کشورش می‌‌گوید: «ما تنها کشوری هستیم که پلیس بدن داریم اما پلیس اندیشه نه!»

منابع:

Hindustan Times

Times of India