عدم «توازن جنسیتی» در جهان فناوری

هم‌زمان و همراه با نیاز به توجه بیشتر به برقراری توازن جنسیتی در وجوه مختلف اجتماعی و فرهنگی، موسسات تولیدی و تحقیقات تکنولوژی نیز فشارهای عدیده‌ای را در این زمینه احساس می‌کنند.

اغلب برآوردها حاکی از آن است که در حال حاضر، مشارکت زنان در مشاغل مرتبط با تکنولوژی و امور کامپیوتری/ اینترنتی (در جوامع پیشرفته) کمتر از سی درصد است و هر چه به سطوح بالای مدیریت و رهبری در جهان تکنولوژی نزدیک شویم، به این واقعیت بیشتر پی می‌بریم که آن میدان، همچنان و هنوز نوعی «باشگاه پیر پسران» باقی مانده است (نگاه کنید به اینجا).

این در حالی‌ست که واقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی جهان امروز، به‌ویژه در زمینه‌ نوآوری‌های تکنولوژی، تولید و کاربرد و بهره‌گیری از آن در سطح جامعه، نشانگر نیاز مبرم به حضور جدی و همه‌جانبه‌ی زنان و اقلیت‌های جنسیتی است تا بتواند به شکلی هر چه گسترده‌تر، بی‌تبعیض‌تر و نامحصورتر، هم دیدگاه‌های تمامی بخش‌های جامعه را بازتاب دهد، هم پاسخ‌گوی نیازهای آن باشد.

اما در حالی که جهان فناوری و مشاغل وابسته به آن مملو از انواع پژوهش‌ها و گزارش‌هایی‌ست که اثبات می‌کند تنوع جنسیتی و فرهنگی و قومی در مدیریت شرکت‌های فناوری موجب پیشرفت و بهره‌وری بیشتر خواهد شد، سیاست‌های عملی موجود نشانگر کم‌توجهی به این واقعیت است و تغییرات لازم در این سیاست‌ها، به‌شدت کند و بطئی است.

روز نهم ژوئیه ۲۰۱۴ گوگل گزارشی در مورد وضعیت توازن جنسیتی و قومی در میان کارکنان این موسسه‌ اینترنتی- فنآوری منتشر کرد و نتیجه گرفت که «اوضاع باید بهتر شود» ‌(گزارش کامل را اینجا بخوانید).

بر اساس گزارش گوگل ، ۴۶۱۷۰ تن از کارکنان گوگل در سراسر دنیا را زنان تشکیل می‌دهند، تنها ۱۲ درصد از کارکنان در بخش فنآوری زن هستند و این میزان، در بخش مدیریت از این هم کمتر است.

بنا به گزارش دفتر آمار کار، در ایالات متحده‌ آمریکا، زنان نیمی از نیروی کار فعال کشور را تشکیل می‌دهند، اما سهم آنان از مسئولیت‌ها و مشاغل در طراحی و تولید برنامه‌های نرم‌افزاری تنها ۲۰ درصد و در بخش طراحی و تولید محتوای شبکه‌ی اینترنتی تنها ۳۹ درصد است (برای اطلاعات دقیق‌تر از حضور سایر اقلیت‌ها در نیروهای کار آمریکا نگاه کنید به اینجا).

کارکنان سفیدپوست گوگل ۶۱ درصد کلیه‌ کارکنان این موسسه هستند در حالی که ۳۰ درصد با اصلیت آسیایی (به‌طور عمده خاور دور)، ۳ درصد با اصلیت اسپانیایی‌تبار (منظور نه کشور اسپانیا، بلکه به‌طور عمده آمریکای لاتین و مرکزی است) و تنها ۲ درصد با سیاه‌پوستان است. در سطح مدیریت کلان، اکثریت (۷۲ درصد) با سفیدپوستان است، ۲۳ درصد با آسیایی‌تبارها، و تنها ۶ درصد برای تمامی اقلیت‌های دیگر (نگاه کنید به اینجا).

در ایالات متحده، تنها ۴ درصد از طراحان و تولیدکنندگان برنامه‌های نرم‌افزاری سیاه‌پوست هستند، تنها ۵ درصد اسپانیایی‌تبار، و ۲۹ درصد آسیایی‌تبار. این میزان در میان کارکنان گوگل در بخش نرم‌افزاری، به‌ترتیب ۱ درصد، ۲ درصد، و ۳۴ درصد است.

انتشار گزارش گوگل تصادفی نیست. این موسسه و موسسات مشابه فناوری و اینترنتی اخیرا توسط جیسون جکسون، از موسسان یک سازمان مدافع تنوع اجتماعی به‌ نام Rainbow Push Coalition برای انتشار آمار واقعی از چگونگی وضعیت تنوع و توازن جنسیتی، فرهنگی، نژادی و قومیتی در میان کارکنان‌شان تحت فشار قرار گرفته‌اند. گوگل در کنار گزارش مربوطه، توضیحی نیز منتشر کرد که در بخشی از آن اعتراف شده است: «اکنون دریافته‌ایم که اشتباه می‌کردیم، و وقت آن رسیده که در مورد این مسئله (شمار کارکنان بر اساس تنوع جنسیتی و نژادی) صادق باشیم؛ گوگل در زمینه‌ تنوع (کارکنانش) آنجایی نیست که می‌خواهد باشد، و مطرح کردن چنین چالش‌هایی اگر برای بحث روشن و سرراست درباره‌ی آن- با تکیه بر واقعیات- آماده نباشیم، دشوار است.»

این «دشواری» که توضیح کوتاه گوگل به آن اشاره می‌کند نیز زمینه‌های ملموسی دارد. در نیمه‌های مارس گذشته، اکثریتی از کارکنان و برنامه‌نویسان موسسه‌ی «موزیلا» (که موتور جستجوی اینترنتی «فایرفاکس» معروف‌ترین بخش آن است) تنها چند روز پس از اعلام نام مدیر اجرایی تازه‌ آن موسسه توسط هیئت مدیره، خواستار استعفای وی شدند و تعدادی از اعضای هیئت مدیره نیز برای نشان دادن اعتراض خود، رسما از مسئولیت‌های خود کناره‌گیری کردند. علت این اعتراض، آن بود که ادوارد ایک، مدیر اجرایی جدید، چندی پیش در یک کمپین انتخاباتی با اهدای ۱۰۰۰ دلار از مخالفان ازدواج همجنسگرایان در کالیفرنیا حمایت مالی کرده بود (نگاه کنید به اینجا).

ادوارد ایک از قدیمی‌ترین همکاران موسسه‌ موزیلا به‌شمار می‌رود و پیش از آن که به عنوان مدیر اجرایی انتخاب شود، مدیر امور فن‌آوری آن موسسه بود. حمایت مالی مورد بحث، در سال ۲۰۰۸ انجام گرفته و با ذکر نام وی در کنار «موزیلا» ثبت شده بود، اما انتشار و افشای آن در ۲۰۱۲ بحث‌های داغی را در «موزیلا» دامن زد.

ادوارد ایک در وبلاگ شخصی خود از آن که «موجب رنج» شده باشد ابراز تاسف کرد و قول داد «به برابری» در موزیلا پایبند بماند و «موزیلا» را محلی توصیف کرد که در آن «از همگان، بی‌توجه به گرایش و هویت جنسی، سن، نژاد، قومیت، وضعیت مالی یا مذهب، حمایت می‌شود». با این همه، نه این توضیحات و نه ابراز تاسف او کارگر واقع نشد و فشارهای داخلی، سرانجام به کناره‌گیری او از آن سمت انجامید.

این مورد و موارد مشابهی که در سطوح مختلف نمایانگر توجه بیشتر زنان و اقلیت‌های جنسیتی، نژادی و قومی به عدم توازن و نابرابری‌های موجود در صحنه‌ی موسسات بزرگ فن‌آوری در سطح جهانی است، بازیگران این عرصه را واداشته است که هم با صراحت بیشتری به کمبودها و کم‌کاری‌های موجود اقرار کنند، هم قول دهند که گام‌های عملی موثرتری در این زمینه برخواهند داشت. از جمله راه‌هایی که برای تغییر این وضعیت پیشناد می‌شود، عبارت است از:

‫-‬ در نظرگرفتن بورسیه‌های تحصیلی ویژه برای زنان و اقلیت‌ها در زمینه‌ی فنآوری؛

‫-‬ تنظیم اهداف و برنامه‌های ویژه برای استخدام زنان و اقلیت‌ها در بخش‌های فنی، برنامه‌ریزی و مدیریت؛

‫-‬ توجه دقیق به مواضع سرمایه‌گذاران و مدیران اجرایی در این زمینه و پیگیری و پرسش و درخواست گزارش از آنان یا درخواست دلیل موجه برای عدم پیشرفت سیاست‌هاشان در این زمینه؛ ‫

-‬ همراهی و درگیر شدن «فعالانه» (نمونه‌ی موفق این همراهی، اعتراض کارکنان و داوطلبان «موزیلا» است که ضمن کشاندن موضوع به رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نظیر «تویتر» و شبکه‌ وسیع وبلاگ‌ها، از مسئولیت‌های خود نیز کناره‌گیری کردند.)