چه کسی چشم بر آتش جنگل‌ها بسته، دولت یا مجلس؟

بهار و تابستان امسال، زبانه‌های آتش در جنگل‌ها و مراتع ایران بلند‌تر از همیشه بود. پارک ملی گلستان بارها آتش گرفت و نزدیک به هزار هکتار از آن سوخت و آسیب دید. اما این سئوال باقی ماند که چه کسی باید آتش سرکش جنگل‌های ایران را فروبنشاند؟

سازمان محیط زیست می‌گوید امکانات کافی برای خاموش کردن آتش ندارد اما مجلس می‌گوید این‌‌ها بهانه است. جنگل‌بان‌های ایران نیز معتقدند سازمان حفاظت محیط زیست به وظیفه‌اش عمل نمی‌کند.

طی دو ماه هفت آتش سوزی مهیب در پارک ملی گلستان اتفاق افتاد. برخی از این آتش‌ها از نقاطی آغاز شد که دسترسی به آن آسان نبود. خشکی و گرمی هوا و وزش باد باعث شد آتش با سرعت بیشتری گسترش بیابد.

سازمان حفاظت محیط زیست در چند مورد از استانداری درخواست بالگرد کرد تا با کمک آن بتواند به مقابله با آتش برخیزد. بالگردها هر بار یا نرسیدند یا آن قدر دیر رسیدند که هکتارها از اراضی طبیعی سوخته بود. محیط بانان عمدتا با وسایل بسیار ابتدایی مانند بیل و سطل آب به مقابله با آتش رفتند. سازمان محیط زیست ایران می‌گوید با این وضعیت نمی‌توان کار بهتری انجام داد.

به گفته احمدعلی کیخا، معاون محیط طبیعی در سازمان حفاظت محیط زیست، علیرغم آن‌که وزارت کشور به سازمان هلال احمر دستور داده که بالگردهایش را در مواقع بحران در اختیار این سازمان بگذارد، اما سازمان هلال احمر به دنبال عقد قرارداد با سازمان محیط زیست است و پیش از امضای قرارداد و دریافت پول حاضر به دادن خدمات نیست. این معاون سازمان محیط زیست به خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا گفته است اگر محیط زیست پول عقد قرارداد داشت اصلا معطل سازمان هلال احمر نمی‌ماند و یک راست سراغ بخش خصوصی می‌رفت.

سازمان حفاظت محیط زیست همچنین تعداد زیادی از آتش‌سوزی‌ها را عمدی می‌داند و می‌گوید شکارچیان برای شکار غیرقانونی مدام بخش‌هایی از پارک ملی گلستان را آتش می‌زنند تا حواس محیط بانان را به نقطه‌ای دیگر متوجه کنند.

اما «جامعه جنگلبانی ایران»، سازمان محیط زیست را به کم‌کاری وکوتاهی در قبال آتش‌سوزی‌های گسترده در منابع طبیعی متهم می‌کند. کاظم نصرتی، رییس هیئت مدیره جامعه جنگل‌بانی، به خبرگزاری مهر گفته است نبود امکانات و حرکات عمدی شکارچیان بهانه هایی است که کوتاهی مسئولان را در اطفا چنین آتش سوزی‌های گسترده ای در منطقه ای با این درجه از اهمیت توجیه نمی کند.

او در درجه اول بی تدبیری و نداشتن برنامه مدیریتی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست را دلیل تخریب روزافزون پارک ملی گلستان می‌داند.

به گفته نصرتی، اگر پارک ملی گلستان برنامه جامعی برای حفاظت داشت، تعداد محیط بانان ، جاده های دسترسی، امکانات و وظایف هر یک از دستگاه‌ها برای مواقع بحران به خوبی مشخص می شد و به محض شروع آتش سوزی «به جای چه کنم چه کنم، هر یک از ارگان‌ها به وظایف خود عمل می کردند».

او نداشتن بالگرد را هم بهانه می‌داند و می‌گوید تجربه سال‌های پیش نشان داده که این مسئولان حتا اگر بتوانند به موقع بالگرد نیز اجاره کنند از مهار به موقع آتش ناتوانند.

نصرتی معتقد است حتا اگر شکارچیان هم در آتش‌افروزی در پارک ملی گلستان نقش داشته‌ باشند، باز این سازمان محیط زیست است که باید موضوع را با جدیت بیشتری دنبال کند و خواهان پیگیری از سوی قوه قضاییه بشود.

«محیط زیست درخواست بودجه و امکانات نکرده است»

مجلس نیز چندان از سازمان حفاظت محیط زیست راضی نیست. نمایندگان می‌گویند نهادهای دولتی با یکدیگر همکاری نمی‌کنند و چشم بر آتش گلستان بسته‌‌اند.

کمال الدین پیرموذن، عضو کمیسیون محیط زیست در مجلس، می‌گوید به زودی کم‌کاری‌‌های مسئولان دولتی در مورد آتش‌سوزی در جنگل‌‌ها توسط مجلس بررسی می‌شود.

این نماینده مجلس نیز به خبرگزاری مهر گفته است اگر سازمان محیط زیست با کمبود امکانات رو به روست باید مسئولان دولت درخواست خود برای بودجه و امکانات بیشتر را در قالب لایحه به مجلس ارائه دهند تا با فوریت اعتبار لازم برای اطفای حریق جنگل ها تامین شود.

به گفته پیر موذن تا از طرف سازمان‌های مسئول و دولت درخواستی نباشد، مجلس خود به خود نمی‌تواند در این مورد طرحی ارائه کند.

«جلسات بیهوده رییس محیط زیست دوای درد گلستان نیست»

کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی می‌گویند به جز شکارچیان غیر مجاز، عبور یک جاده ترانزیت از میان پارک ملی گلستان نیز عملا کنترل آن را غیر ممکن کرده است.

این کارشناسان با اشاره به این‌که منشاء بسیاری از آتش‌سوزی‌ها، آتش افروختن توسط مسافران و گردشگران است معتقدند تا زمانی که یک جاده ترانزیت از میان منطقه‌ای حفاظت شده عبور می‌کند، امکان بروز چنین حوادثی هر روز وجود دارد.

حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و فعال محیط زیست، معتقد است نخست، جاده باید به بیرون پارک منتقل شود، دوم سازمان محیط زیست در فصل گرما و فصل هایی که مسافر زیاد است از سازمان های مردم نهاد دعوت کند تا نیروهای همیار محیط بان در منطقه مستقر شوند تا بتوانند به محیط‌بانان حاضر در منطقه کمک کنند. او می‌گوید طرحی که برای انتقال این جاده به بیرون از پارک توسط وزارت راه تهیه شده بود، توسط سازمان محیط زیست در دولت احمدی‌نژاد مورد توجه قرار نگرفت و از دستور خارج شد.

این استاد دانشگاه معتقد است راه حل حفاظت پایدار از پارک ملی گلستان مشارکت دادن جوامع محلی در طرح مدیریت پارک و دعوت از آن‌ها برای به عهده گرفتن مسئولیت است.

آخانی می‌گوید سازمان حفاظت محیط زیست در دولت حسن روحانی نیز به این طرح هرگز روی خوش نشان نداده است و از جوامع و مردم محلی در حفاظت از این دخیره کم‌نظیر اکولوژیک بهره‌ای نبرده است.

او به خبرگزاری «ایسکانیوز» می‌گوید معصومه ابتکار تیم «محیط طبیعی» بسیار ضعیفی دارد و خود او نیز بیشتر به دنبال برگزاری «جلسات بی اثر و همایش‌های نمایشی» است و مسائل پارک ملی گلستان را از نزدیک تعقیب نمی‌کند.

جواد سلیاری، مدیر جدید پارک ملی گلستان، اما همچنان معتقد است اگر امکانات بیشتری باشد، می‌توان با آتش مقابله کرد. او به روزنامه «شرق» گفته است طبق استانداردهای جهانی برای حفاظت مدام از ۹۲ هزار هکتار مساحت این پارک به حداقل ۲۳۰ تا ۲۴۰ نفر محیط بان نیاز است، در حالی که این پارک ملی تنها ۵۰ نفر پرسنل دارد، که ۱۰ نفر آن‌ها نیز فقط کار اداری انجام می‌دهند، و ۴۰ نفر باقی مانده نیز شیفت‌ها را باید بین خود تقسیم کنند، یعنی در هر لحظه تنها ۲۰ نفر برای حفاظت از قدیمی‌ترین پارک ملی ایران در اختیار است.

اکنون سازمان حفاظت محیط زیست وعده داده است تا ۶ ماه آینده «یگان اختصاصی اطفای حریق» را راه‌اندازی کند. منتقدان می‌گویند این سازمان چرا تاکنون به یکی از اصلی‌ترین وظایف خود نیندیشیده است.