جشنواره فیلم‌ ونیز، از «قصه‌ها» تا «سیمای سکوت»

هفتاد و یکمین دوره جشنواره‌ فیلم ونیز در حالی به پایان خود در روز ۶ سپتامبر نزدیک می‌شود که هفت سینماگر ایرانی و ایرانی‌تبار با نمایش آثار خود در آن شرکت داشته‌اند.

منتقدان و دوستداران سینما فیلم‌های جشنواره را همچنان تا معرفی برنده شیر طلایی دنبال می‌کنند و این بار حضور فیلم‌سازان ایرانی در بخش‌های مختلف جشنواره نسبت به گذشته پررنگ‌تر بوده است.

از ایران، فیلم اجتماعی «قصه‌ها»، ساخته رخشان بنی‌اعتماد، به زندگی دشوار سال‌های اخیر در جامعه می‌پردازد. این فیلم بعد از اکران در ونیز قرار است با دعوت‌های صورت گرفته در چند جشنواره بین‌المللی دیگر از جمله در آلمان، بریتانیا و کانادا نیز به نمایش درآید.

قصه‌ها، تنها فیلم ایرانی بخش مسابقه جشنواره، اثری با دستمایه نقد اجتماعی و روایتگر خشونت خانگی، بیکاری و اعتیاد و تصویری از جامعه امروز ایرانی است. بنی‌اعتماد در دوران هشت ساله ریاست جمهوری محمود احمدی‌‌نژاد، برای اعتراض، ساخت فیلم‌های بلند را متوقف و به فیلم‌های مستند یا کوتاه، بسنده کرده بود.

در این میان امیر نادری، فیلم‌ساز ایرانی‌تبار مقیم آمریکا نیز در جشنواره ونیز مستند «آرتور پن» را عرضه کرده است. آرتور هیلر پن، کارگردان شاخص سینمای کلاسیک آمریکا، با فیلم‌هایی چون «بانی و کلاید» در پایان دهه ۱۹۶۰ و «بزرگ‌مرد کوچک» شناخته شده است.

فیلم «۹۹ خانه»، ساخته رامین بَحرانی، دیگر فیلمساز ایرانی‌تبار آمریکایی با فیلمنامه‌ای از خود وی، امیر نادری و بهاره عظیمی از دیگر فیلم‌های جشنواره بود که بعضاَ با واکنش‌های مثبتی روبه‌رو شد. در این فیلم شبه‌هالیوودی یک مشاور املاک، کارگری را همراه با مادر و فرزند وی وادار به ترک خانه مسکونی‌شان می‌کند. شخصیت اصلی فیلم باید میان انتقام و گذشت تصمیم بگیرد. او در تلاش است تا خانه‌اش را از این مشاور املاک پس بگیرد و با او به توافق برسد: روایتی از رویارویی اخلاق و حرص.

«رئیس جمهور» تازه‌ترین ساخته محسن مخملباف نیز یک فیلم کمدی‌ محصول آلمان، انگلیس، فرانسه و گرجستان بود که در جشنواره به نمایش درآمده است.

بهمن قبادی، کارگردان نام‌آشنا نیز با فیلم «کلماتی با خدایان» در جشنواره ونیز حضور داشته که به رابطه خدا و انسان می‌پردازد.

سایه کشتارهای تاریخی بر جشنواره ونیز

سال ۲۰۱۵ صدمین سالگرد کشتار تاریخی ارامنه در دوران امپراتوری ترک‌های عثمانی است. در همین حال و هوا، در روز پنجم جشنواره ونیز فیلم «برش» فاتح آکین، کارگردان ترک‌تبار ساکن آلمان به نمایش درآمد و با انتقادهایی نیز روبه‌رو شد.

بعضی از منتقدان و دوستداران سینما پیش‌تر گمان می‌کردند او در فیلم تازه خود به شکلی جدی‌تر و با سویه‌های سیاسی به موضوع کشتار ارامنه در جریان جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۵ بپردازد. این ملودرام ماجرای مردی ارمنی را در دوران تعقیب و آزار ارامنه در امپراتوری ترک‌های عثمانی روایت می‌کند که در طی آن بر پایه بعضی منابع تاریخی، بیش از یک میلیون تن از ارامنه کشته و بسیاری نیز مجبور به کوچ شدند.

شخصیت اصلی فیلم که از کشتار ارامنه در روستای خود جان سالم به در برده، به امید زنده بودن دختران خود به جست‌وجوی آن‌ها به شهرهای گوناگون می‌رود. این فیلم یکی از آثاری است که برای دریافت شیر طلایی جشنواره ونیز با یکدیگر رقابت می‌کنند.

اما فیلم مستند «سیمای سکوت» ساخته جاشوا اوپنهایمر، کارگردان آمریکایی ساکن دانمارک، به باور بعضی از منتقدان سینمایی از معدود فیلم‌های رضایت‌بخش جشنواره بوده است. این فیلم به کشتارهای جمعی اندونزی می‌پردازد.

فیلم نوعی تابوزدایی آشکار از اعدام‌های جمعی در اندونزی‌ست که طبق بعضی برآورد‌ها یک میلیون نفر در جریان آن‌ها کشته شدند. بنا بر روایت مستند «سیمای سکوت»، جلادان آن زمان قدرتمندان امروز هستند و در حال حاضر بستگان قربانیان محکوم به زندگی در کنار قاتلان اعضای خانواده خود هستند.

اوپنهایمر دو سال پیش نیز با فیلم خود «عمل کشتن» در مورد کشتارهای جمعی سال ۱۹۶۵ پس از کودتای نظامیان و سقوط دولت اندونزی با نمایش قاتلان آن زمان سینمادوستان را غافلگیر کرد. او اکنون در مستند جدید خود به قربانیان آن دوران و بستگان آن‌ها مجال سخن داده است.

آل پاچینو، یک ستاره با دو فیلم

فیلم «تحقیر» به کارگردانی بری لوینسون با بازی آل پاچینو، هنرپیشه نامدار سینمای آمریکا از دیگر کارهای اکران شده در روزهای اخیر بود. این فیلم اقتباسی از رمانی به همین نام از فیلیپ راث، نویسنده آمریکایی است.

آل پاچینو در فیلم نقش بازیگری سینمایی معروفی را دارد که پس از ترقی در زندگی هنری، شیفته زنی به مراتب جوان‌تر از خود می‌شود. این وضع بر زندگی هنری او تأثیری ناخوشایند می‌گذارد.

ستاره ۷۴ ساله هالیوود در فیلم «منگلهورن» به کارگردانی دیوید گوردن گرین نیز نقش ایفا کرده است. این فیلم نیز در جریان جشنواره ونیز روی پرده رفت. آل پاچینو در این فیلم نقش مردی دارای سوء پیشینه را ایفا می‌کند که می‌کوشد زندگی جدیدی را برای خود رقم بزند.

فون تریه و مصاحبه از راه دور

از دیگر اتفاق‌های جشنواره ونیز شرکت لارس فون تریه، کارگردان دانمارکی از راه دور در کنفرانسی مطبوعاتی در مورد فیلمش «معتاد به سکس ۲» (نیمفومانیاک) پس از سکوتی طولانی بود. او از سال ۲۰۱۱ به دلیل جنجالی که بر سر گفته‌هایش در جشنواره کن به وجود آمد، کمتر در نشست‌های مطبوعاتی موضع می‌گرفت. در آن سال او در کنفرانسی گفته بود که «هیتلر را درک می‌کنم» و بعد مجبور به عذرخواهی شده بود.

در فیلم تازه فون تریه، مردی رهگذر، در شبی زمستانی زنی زخمی را در خیابان پیدا می‌کند، به خانه می‌برد و بعد تصمیم می‌گیرد تا درمان زخم‌هایش او را نزد خود نگه دارد. این زن که به گفته خود معتاد به سکس بوده، ماجرای زندگی‌اش را برای برای او شرح می‌دهد.

ریاست هیئت داوران هفتاد و یکمین جشنواره ونیز را الکساندر دسپلا، آهنگساز فرانسوی و نامزد شش دوره جایزه اسکار، بر عهده دارد. در بخش مسابقه جشنواره حضور فرانسه با دست‌کم چهار فیلم مستقل قابل توجه بوده است.

شیر طلای افتخاری جشنواره در این دوره به تلما شونمیکر، تدوینگر سینمایی و فردریک وایزمن، مستندساز آمریکایی، به پاس یک عمر دستاورد هنری آن‌ها تعلق گرفت.

در مجموع، در بخش مسابقه جشنواره، ۲۰ اثر برای دریافت شیر طلایی بهترین فیلم با یکدیگر رقابت می‌کنند. این جشنواره در شهر ونیز ایتالیا برگزار می‌شود و در نوع خود در اروپا قدیمی‌ترین است.
ویدئو: نشست خبری فیلم مستند «سیمای سکوت» ساخته جاشوا اوپنهایمر، کارگردان آمریکایی ساکن دانمارک، از رضایت‌بخش‌ترین فیلم‌های جشنواره فیلم ونیز