آموزش رهایی است

نسل جدید دگرباشان ایرانی، بتدریج راه را به سود خود باز کرده‌اند. در ابتدا، آنها در وضعیت مطلق تاریکی قرار داشتند: تحت فشار حکومت، جامعه و خانواده. فضای بسته سال‌های بعد از جنگ ایران و عراق، فضایی نبود که بتوان از دلِ آن رهایی به ارمغان آورد.

هرچند در همین سال‌ها، فن‌آوری‌های نوین توانستند راه خود را به خانه‌های ایرانی‌ها باز کنند. مهم‌ترین آنها هم اینترنت بود، در آخرین سال‌های دولت هاشمی رفسنجانی وارد دانشگاه‌های ایران شد و از آن زمان تاکنون، تبدیل به یکی از مهم‌ترین ابزارهای بانیِ تغییر در ایران بوده است.

دگرباشان جنسی، بیشترین سود را از همین ابزار ساده برده‌اند. ابزاری که در گذشته، از دلِ آن می‌شد بدون شناسایی شدن و بدون اینکه مشکلی پیش بیاید، خود را بیان بکنی. وبلاگ‌ها، صفحه‌های دوست‌یابی و بعدها صفحه‌های شبکه‌های اجتماعی، همه کمکی بودند به اینکه دگرباشان جنسی متوجه شوند تنها نیستند و در کنار همدیگر، اقلیت‌هایی گسترده در داخل کشور هستند.

بااین‌وجود، بخشی از دگرباشان جنسی، دست به یک انتخاب مهم زدند: باید اول به خود و بعد به دیگران آموخت. از همان اولین روزهای ورود اینترنت به ایران تاکنون، بخش آموزش دادن برای اقلیت‌های جنسی ایرانی مهم بوده است. چون اول باید خودت را بشناسی و بتوانی خودت را بیان بکنی، بعد دیگران را از تاریکی بیرون بکشی و به روشنایی هدایت کنی. در فضایی آموزشی، چون آموزش رهایی است.

دریچه‌های توانا

از سال ۱۳۸۹ تاکنون «توانا» برنامه‌ای رایگان برای آموزش مدنی و ظرفیت‌سازی جامعه مدنی ایران بوده است و به نقش شهروندی فعال و ترویج مدیریت مدنی مشغول بوده است. این موسسه اینترنتی، فعالیت‌های خود را در قالب جزوه‌ها، مقاله‌ها و دیگر مطالب آموزشی منتشر می‌کند.

یکی از مهم‌ترین تولیدات «توانا» هم وبینارهایش است. کلاس‌های درس مبتنی بر فضای اینترنتی. بخشی از این کلاس‌ها، به شکل ارائه توسط استاد و در حضور دانشجویان هستند. بخشی دیگر هم مانند «مطالعه‌ای بر دگرباشان جنسی»، بر صرف ارائه کلاس‌ها استوار است.

در پنج جلسه، هوداد طلوعی مطالب و مسائل مرتبط به دگرباشان جنسی ایرانی را مطرح و بحث می‌کند. او روان‌شناس است، در تهران درس خوانده است و مطالعات‌اش از سال‌های زندگی در ایران تاکنون، معطوف به مسائل مرتبط به دگرباشان جنسی بوده است.

فضای کلاس‌های درس او ساده است: نشسته است و صحبت می‌کند. دوربین تصویر او را ضبط کرده است و بعد از تدوین و تصحیح، از طریق وب‌سایت «توانا» در اختیار ببینندگان خود قرار گرفته است. فایل‌ها رایگان عرضه شده‌اند و احتیاج به ثبت‌نام برای استفاده از آنها نیست، در نتیجه هویت تماشاگر هرگز آشکار نمی‌شود.

پنج درس

جلسه اول، هویت جنسیتی: در این درس ۴۹  دقیقه‌ای، پس از تعریف هویت و خصوصیات آن و مفاهیم خودانگاره و طرحواره، نگاهی به انواع هویت انداخته می‌شود و سپس هویت جنسیتی از آن میان به تفصیل بررسی می‌شود. همچنین با توضیح نقش‌های جنسیتی و تأثیر تفکر ذات‌گرایانه بر شکل‌گیری طرح‌واره‌ها، تعریفی از اختلال هویت جنسی و مشکلاتی که افراد تراجنسی و تراجنسیتی در جامعه با آن روبرو هستند، ارائه می‌گردد.

جلسه دوم، هویت جنسی: در این جلسه تعریفی از هویت جنسی و همجنس‌گرایی ارائه می‌شود. سپس، عوامل مؤثر بر گرایش جنسی اعم از طبعیت و تربیت و دگرجنس‌گرایی و باورهای اشتباهی که در رابطه با همجنس‌گرایی در جامعه وجود دارد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

جلسه سوم، آشکارسازی: در این جلسه به آشکارسازی و تأثیر سرکوب اجتماعی بر عدم آشکارسازی و بیان جنسیتی پرداخته می‌شود. بیان جنسیتی تعریف می‌شود و تأثیر مکانیسم‌های اجتماعی تحمیل دستورات و اثری که بر بیان جنسیتی دارند، به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، با برشمردن فواید آشکارسازی موفق و خطراتی که یک آشکارسازی ناموفق به همراه دارد، در پایان راهکارهایی برای آشکارسازی موفق ارائه می‌شود.

جلسه چهارم، متخصصان و مسایل دگرباشان جنسی در ایران: در این جلسه، آگاهی متخصصان و مشاوران نسبت به مسائل دگرباشان بررسی می‌شود. ضمن اشاره به موانع موجود بر سر راه متخصص‌ها و مشاورهای ایرانی، بر مرزهایی تأکید می‌شود که این افراد باید در برخورد با مراجع‌های همجنس‌گرای خود، رعایت کنند.

جلسه پنجم، حقوق دگرباشان جنسی در ایران: در این جلسه، با تبیین اهمیت حقوق جنسی و حقوق باروری، این حقوق مورد تعریف قرار می‌گیرد. همچنین حقوق اولیه‌ی دگرباشان جنسی در مواد مرتبط اسناد بین‌المللی نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نقض حقوق این گروه در ایران در تعارض با این اسناد بررسی می‌شود.

یک گام دیگر به جلو

کلاس‌های درس هوداد طلوعی یک گام دیگر به جلو برای دگرباشان جنسی ایرانی محسوب می‌شود. استفاده‌ای دیگر از فضای موجود اینترنتی برای آموزش و رسیدن به رهایی. با توجه به این اصل که درس‌های ارائه شده در این مجموعه، فقط برای آموزش به دگرباشان جنسی نیستند. بلکه هدف، تمامی افراد جامعه ایرانی است.

نباید فراموش کرد که جامعه نیازمند آگاهی یافتن بیشتر در مسائل مرتبط به جنس و جنسیت است. فقط دگرباشان جنسی ایران نیستند که از شرایط موجود کشور رنج می‌برند. درحقیقت، تک به تک ایرانی‌ها، از فقر آموزشی موجود آزرده‌خاطر هستند و برای رسیدن به زندگی بهتر، نیازمند فایل‌هایی این چنینی هستند.