نابودی پنج محوطه تاریخی سوریه در جنگ

در جنگ داخلی سوریه ۲۰۰ هزار نفر کشته شده‌اند و تاکنون میلیون‌ها نفر هم آواره و بی‌خانمان شده‌اند. در پرتو این فجایع ممکن است تخریب میراث فرهنگی سوریه بی‌اهمیت جلوه کند. اما، با این‌حال تاریخ و فرهنگ این کشور هم در آستانه نابودی قرار گرفته است.

بر اساس پژوهشی که «انجمن پیشبرد علوم آمریکا» (AAAS) انجام داده است، طی سه سال جنگ داخلی در سوریه، از شش محوطه تاریخی این کشور که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌، پنج محوطه تاریخی از بین رفته‌ و یک محوطه دیگر هم آسیب دیده است. فقط مرکز شهر دمشق از آسیب‌های جنگ داخلی برکنار و محفوظ مانده. پژوهشگران از مقایسه تصاویر ماهواره‌ای پیش از جنگ داخلی سوریه با تصاویر ماهواره‌ای پس از جنگ به ابعاد ویرانگری فرهنگی در سوریه پی برده‌اند.

در این میان محوطه تاریخی در مرکز شهر حلب بیشترین آسیب‌ها را متحمل شده است. حلب یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان به شمار می‌‌آید. دوره‌های تاریخی مختلف معماری این شهر را تحت تاثیر قرار داده بودند، چنان‌که تا پیش از جنگ نشانه‌هایی از معماری دوران هیتی، رومی، بیزانسی و ایوبی را می‌شد در این شهر مشاهده کرد. طرح خیابان‌های رومی، یونانی، بقایایی از بنای کلیساهای سده ششم ميلادی، دیوارها و دروازه‌هایی از قرون وسطی، مساجدی مربوط به دوره ایوبیان و مملوکان و نیز مساجد و کاخ‌هایی از زمان عثمانیان از یک شهر چند فرهنگی نشان داشت که اکنون از بین رفته است.

از دو سال پیش تاکنون محوطه تاریخی این شهر صحنه درگیری‌های ویرانگر و خونین بین شورشیان و طرفداران بشار اسد بوده است. چندین کاروانسرای باستانی، مسجد جامع حلب و همچنین «سوق المدینه»، بازارچه تاریخی شهر کاملاً از بین رفته‌اند.

بر اساس یافته‌های «انجمن پیشبرد علوم آمریکا» (AAAS) محوطه‌های تاریخی شهر «بصری» در جنوب سوریه که پیشینه‌اش به قرن دوم پیش از میلاد مسیح می‌رسد کمتر آسیب دیده‌اند، اما محوطه تاریخی شهر کویری «تدمر» ویران شده است. در میان ستون‌های تاریخی این شهر با قدمت دو هزار سال، ارتش سنگربندی کرده و از آن‌ها استفاده نظامی می‌کند. از دژهای تاریخی در شمال غربی سوریه که پیشینه‌‌شان به جنگ‌های صلیبی می‌رسد، نیز استفاده نظامی می‌شود. «قلعه الحصن» که از مهم‌ترین قلعه‌های صلیبیون بود و همچنین قلعه صلاح‌الدین در اثر فعالیت‌های نظامی آسیب دیده‌اند.

برخی از پژوهشگران سوری برای حفاظت از باقی‌مانده میراث فرهنگی سوریه انجمنی تشکیل داده‌اند به نام «انجمن حفاظت از آثار باستانی سوریه». آن‌ها در شرایط جنگی و در حالی که جانشان در خطر است، آثار آسیب‌دیده را فهرست می‌کنند.

گوشه‌ای از ویرانگری فرهنگی در سوریه

سوق‌المدینه

بین ۶ دسامبر ۲۰۱۱ تا ۱۴ ژوئن ۲۰۱۴ سقف بازارچه قدیمی «سوق‌المدینه» آسیب دید (فلش سبز) مناره مسجد جامع که در سال ۱۰۹۰ میلادی ساخته شده، از بین رفته است. (فلش قرمز) در اطراف بناهای تاریخی دیگر به سختی آسیب دیده‌اند. (فلش زرد)

حلب

بین ۶ دسامبر ۲۰۱۱ تا ۱۴ ژوئن ۲۰۱۴ عمارت وزارت دادگستری در مرکز شهر حلب ویران شد (فلش قرمز)، مسجد چوراویجا که در قرن شانزدهم در دوره عثمانی ساخته شده، تخریب شد (فلش سبز)، هتل کارلتن سیتادل و عمارت‌های تاریخی اطراف آن نیز نابوده شده‌اند (فلش زرد). در این هتل نیروهای ارتش سوریه مستقر شده بودند. شورشیان از طریق یک تونل زیرزمینی مخفیانه وارد هتل شدند و آن را منفجر کردند.

بصری

در شهر بصری که در نزدیکی مرز اردن قرار دارد، محوطه‌های باستانی از دوران رومی‌ها و بیزانس وسال‌های نخست امپراتوری اسلامی به جای مانده است. عمارت تئا‌تر رومی که پیشینه‌اش به قرن دوم بعد از میلاد می‌رسد از مشهور‌ترین بناهای باستانی بصری به شمار می‌آمد. بین ۲۳ فوریه ۲۰۱۱ تا ۲۹ آوریل ۲۰۱۴ از این عمارت به عنوان یک پناهگاه نظامی استفاده می‌شود. تپه‌ای که در جانب غربی این عمارت قرار داشت، کاملاً از میان برداشته شده است.