درگیری کاردینال‌های کاتولیک بر سر همجنس‌گرایی

پس از یک هفته بحث و گفت‌وگو بر سر مسأله خانواده و روابط جنسی همجنس با همجنس، واتیکان موضع مثبت خود را در مورد پذیرش همجنس‌گرایان کاتولیک تغییر داد.

اکنون که در هفته سوم ماه اکتبر ۲۰۱۴ هستیم، پاپ فرانسیس رهبری شورای کلیسایی را به عهده دارد که در آن دویست اسقف اعظم کاتولیک از مناطق مختلف جهان درباره خانواده در دنیای کنونی و گوناگونی‌های زندگی خانوادگی بحث و گفت‌وگو می‌کنند. این گردهمایی با عنوان «شورای کلیسایی در زمینه چالش‌های تبلیغ مسیحیت و مسأله خانواده» در روز ۱۹ اکتبر پایان می‌یابد.

شرکت‌کنندگان در این شورای کلیسایی تاکنون درباره طلاق، پیشرفت‌های علم پزشکی در مهیاکردن انواع لقاح‌های مصنوعی، کاندوم، جلوگیری از بارداری، مسأله رحم‌های اجاره‌ای و همچنین روابط خانوادگی بین دو همجنس صحبت کرده‌اند. در این میان، واتیکان برای اولین بار موضع مثبتی در مقابل همجنس‌گرایی گرفته که تبدیل به جنجالی در خود کلیسای کاتولیک شده است.

کلیسای کاتولیک و تکلیف نامشخص همجنس‌گرایی

روز دوشنبه ۱۳ اکتبر در نشست خبری‌ای که در رم برگزار شد، پیش‌نویس اولیه گزارش نشست اسقفان اعظم کاتولیک در «شورای کلیسایی در زمینه چالش‌های تبلیغ مسیحیت و مسأله خانواده» به خبرنگاران ارائه شد. شورای کلیسایی در این پیش‌نویس برای اولین بار از کلمه «شرکا» برای همجنس‌گرایان استفاده کرده و کلمه «گناهکاران» نیز از ادبیات این کلیسا در رابطه با همجنس‌گرایان حذف شده بود. در این پیش‌نویس اولیه واتیکان اظهار داشت که افراد همجنس‌گرا «استعدادها» و «موهبت‌هایی» برای بخشیدن به «جامعه مسیحی» دارند.

اما پس از اینکه تعدادی از اسقفان اعظم به‌ویژه از ایالات متحده آمریکا و کشورهای آفریقایی به متن پیش‌نویس اولیه اعتراض کردند، واتیکان در روز پنجشنبه ۱۶ نوامبر مواضع روز دوشنبه خود را تغییر داد. همچنین متن پیش‌نویس گزارش شورای اسقف‌ها در دو زبان انگلیسی و ایتالیایی باهم تفاوت‌های بنیادین داشت و متن انگلیسی با زبانی محافظه‌کارانه‌تر در مورد همجنسگرایی صحبت می‌کرد.

نسخه جدید، دیگر حرفی از «پذیرش»، «برادری»، «خوش‌آمدگویی» برای «شرکای» همجنس‌گرا نمی‌زند (که همه در نسخه روز دوشنبه وجود داشتند) و تنها تحت سرفصلی با عنوان «دسترسی افراد همجنس‌گرا» صحبت از «مشارکت» در امور دینی و «حمایت ارزشمند» آن‌ها می‌کند.

اسقف اعظم برونو فورته پیش‌نویس اول شورا را برای خبرنگاران می‌خواند:

اهمیت تاریخی شورای کلیسایی اکتبر ۲۰۱۴ چیست؟

این اولین بار در تاریخ کلیسای کاتولیک است که تعداد قابل‌توجهی از اسقف‌ها برای انطباق بیشتر احکام کلیسای کاتولیک برای پذیرش افراد همجنس‌گرا در جوامع امروزی، تلاش می‌کنند.

طی تاریخ، کلیسای کاتولیک نقش به سزای در تعیین احکام مذهبی و حتی قوانین جرم‌انگاری روابط جنسی همجنس با همجنس در ساختار حقوقی کشورهای مدرن داشته است. لواط، تحت عنوان کنشی «غیرطبیعی» در بیشتر قوانین کشورهای مدرن با فرهنگ غالب کاتولیک در بدو به وجود آمدن این کشورها جرم‌انگاری شده بود. تأکید به آفرینش زن و مرد توسط خداوند و طبیعی و ازلی بودن تمایل این دو جنس به هم برای تشکیل خانواده، محور اصلی نگاه کاتولیک به روابط جنسی در ساختار خانواده است.

در سال‌های ۱۹۷۰ همراه با شکل‌گیری جنبش‌های حق‌خواهی همجنس‌گرایان، دوجنس‌گرایان و تراجنسیتی‌ها، کلیسای کاتولیک بار دیگر در مورد روابط جنسی همجنس با همجنس اعلام موضع کرد.

در شورایی که در سال ۱۹۷۵ با عنوان «گردهمایی مقدس برای دکترین ایمان» (به اختصار: شورای دکترین ایمان) برگزار شد، سندی تهیه شد که در این سند کلیسای کاتولیک مواضع خود را در مورد مسئله «اخلاق و روابط جنسی» مشخص کرد.

در این سند صراحتاً دو نوع همجنس‌گرا از هم تمایز پیدا می‌کردند: کسانی که دچار اختلال بیولوژیک جنسی‌اند و کسانی که به دلیل آموزش‌های تمایل به رابطه جنسی با همجنس دارند. تفکیک بین همجنس‌گرای ذاتی و آموزشی اما موضع کلیسای کاتولیک را در قبال گناه یعنی رابطه جنسی با همجنس، تغییر نداد. در هر دو مورد کسی که روابط جنسی با همجنس ایجاد می‌کرد، گناهکار بوده و ازلحاظ اخلاقی نیز بی‌اخلاق محسوب می‌شد. این سند در سال ۱۹۸۶ مورد بازبینی قرار گرفت و کلیسای کاتولیک باز تأیید کرد که پذیرش اینکه کسی می‌تواند از لحاظ ذاتی جنسیت و گرایش جنسی نرمال نداشته باشد به مفهوم پذیرش همجنس‌گرایان نیست.

ولی حالا چرا؟

دلیل اینکه کلیسای کاتولیک شمشیرهای دیرینه خود را پایین آورده و اکنون صحبت از پذیرش افراد همجنس‌گراست، چیست؟

پیروزی‌های جنبش‌های همجنس‌گرایان، دوجنس‌گرایان و تراجنسیتی‌ها در سراسر جهان و به ویژه در همراه کردن سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، فرهنگ جدیدی را بر جهان حاکم کرده است. پذیرش گوناگونی‌های مردم در انتخاب‌های جنسی‌شان و به رسمیت شناختن حقوق دگرباشان جنسی از اهداف کشورهای دموکراتیک، سازمان‌های حقوق بشری و سازمان ملل متحد شده است.

واتیکان نیز نمی‌تواند به این تغییرات عمومی فرهنگی بی‌توجه باشد.

در جنگ کاردینال‌های کاتولیک بر سر مسأله همجنس‌گرایی، قطب اروپایی و آمریکایی باهم درگیر شده‌اند. بیشترین حامیان موضع مثبت کلیسا در قبال همجنس‌گرایان در میان کاردینال‌های اروپایی، کانادایی و استرالیایی هستند. محافظه‌کاران مخالف پذیرش همجنس‌گرایان از ایالات متحده آمریکا و آفریقاند.

یکی از پیشروترین متخصصان الهیات مسیحی برونو فورته، اسقف اعظم کلسیای تاریخی واستو در شهر کیاتی ایتالیا به عنوان مغز متفکر پشت ایجاد تغییر پارادایمی در نگرش کاتولیک‌ها به مسأله همجنس‌گرایی شناخته شده است.

برونو فورته که این روزها هدف حملات اسقف‌های محافظه‌کار به ویژه از ایالات متحده آمریکا و آفریقا قرار گفته است، به دستور پاپ فرانسیس به عنوان دبیر ویژه «مجمع عمومی شورای کلیسایی در زمینه چالش‌های تبلیغ مسیحیت و مسأله خانواده» (همین شورای جنجالی فعلی) منصوب شده است. او سخنران ویژه‌ای است که خلاصه گفت‌وگوهای این شورا را با خبرنگاران در میان گذاشته است. پس از صحبت‌های او با خبرنگاران بسیاری از اسقف‌ها مدعی شده‌اند که بورنو فورته مواضع شخصی‌اش را به شورا تحمیل کرده است.

جان سمیتون، از بنیان‌گذاران گروه محافظه‌کار «صدای خانواده» یکی از منتقدین فورته است. سمیتون پس از صحبتی‌های فورته با خبرنگاران در روز ۱۴ اکتبر سند اولیه شورا را «یکی از بدترین اسناد رسمی پیش‌نویس شده در تاریخ کلیسا» خواند.

کاردینال ریموند برک، از اسقفان محافظه‌کار ایالات متحده، اندیشه‌های لیبرال‌ها درون کلیسا را محکوم کرد. او فورته و کمیته شورا را متهم به مونتاژ کردن پیش‌نویس اولیه کرد و گفت بر سر مسأله همجنس‌گرایی اتفاق نظر وجود ندارد و بیانات فورته موضع کلیسا نیست. کاردینال ویلفرد فاکس ناپیر از آفریقای جنوبی نیز از دیگر مخالفان موضع مثبت دیگر کاردینال‌ها در قبال همجنس‌گرایی است.

کاردینال راینهارد مارکس از آلمان اما در مخالفت با محافظه‌کاران صحبت کرده است و پیش‌نویس آمده شده را سندی صادق در نشان دادن نحوه توسعه بحث به سر همجنس‌گرایی می‌داند.

قرار بر این است که پس از پایان این شورای کلیسایی، گزارشی از مواضع اسقف‌های اعظم منتشر شود. این اولین و آخرین شورای کلیسایی بر سر مسأله خانواده نیست و این جلسات قرار است در سال آتی ادامه پیدا کنند.

پاپ «خلاف»؛ نقش پاپ فرانسیس چیست؟

برونه فورته تنها ستاره حرکت‌های پیشرو در زمینه به رسمیت شناختن حقوق انسانی در کلیسای کاتولیک نیست. حمایت‌های پاپ فرانسیس از برونه فورته و منصوب کردن او به سمت دبیری شورای کلیسایی در امور خانواده، در پیشرفت اندیشه الهیات رهایی‌بخش در کلیسای کاتولیک تأثیر داشته است.

از همان ابتدا که پاپ فرانسیس در مقام رهبری کاتولیک‌های جهان انتخاب شد، مسأله پذیرش دینداران در انواع گوناگونی‌های هویتی و فرهنگی را مطرح کرد. برای پاپ فرانسیس منزلت انسانی همیشه اولویت داشته است.

فرانسیس از لحظه‌ای که پاپ شده است موجب دردسر سخنگوی رسمی واتیکان شده که مدام ناچار است با زبان بی‌زبانی به خبرنگاران تاکید کند که مواضع شخصی پاپ، لزوماً مواضع رسمی کلیسای کاتولیک نیست.

در ژوئیه سال ۲۰۱۴ در پاسخ به سؤال خبرنگاران در مورد همجنس‌گرایان او پاسخ داد: «اگر کسی همجنس‌گرا است و به دنبال خداوند می‌گردد و نیت خیر دارد، من که هستم که او را قضاوت کنم؟ «این یک تغییر زبانی فاحش در ادبیات کلیسای کاتولیک در مورد همجنس گرایی بود و با اینکه این سخنان موضع شخصی پاپ مطرح شد، گروه‌های دگرباش جنسی کاتولیک از این جملات بسیار استقبال کردند.

پاپ فرانسیس از منتقدان جدی نیولیبرالیسم در جهان امروزی است؛ او بیشتر تأکید بر اصول فلسفه اخلاق کاتولیک در مبارزه با فقر، بی‌عدالتی، انباشت سرمایه، به‌حاشیه‌راندن انسان‌ها و حفظ نکردن کرامت انسانی دارد و معتقد است درگیری بیش‌ از حد کلیسا با زندگی شخصی افراد و مسأله سکس لازم نیست. او از حامیان الهیات رهایی‌بخش در بازنگری الهیات کاتولیک است. در دنیای او ازدواج، طلاق، روابط انسانی، روابط جنسی، کاندوم، سکس، اچ‌آی‌وی، مفهوم‌های نیستند که نیازمند دخالت روحانیون برای تصمیم‌گیری باشند.

«من که هستم که قضاوت کنم؟» بیانیه قدرتمندی است از رهبر کاتولیک‌های جهان که پیش از اینکه به این سمت منصوب شوند به عنوان کاردینالی مشهور بود که بر پای بیماران مبتلا به ایدز بوسه زده بود.