حق دسترسی به اینترنت

«هرکسی حق دسترسی و استفاده از اینترنت را دارد». این جمله‌ای است که بر اساس آن مفاد معاهده «پویای اصول و حقوق اینترنت» بنا شده است.

معاهده‌ای که در راستای حقوق بشر در اینترنت و ریشه‌های راهبری و سیستم اینترنت در استانداردهای حقوق بشر تهیه شده است. این اتحادیه در کنفرانس راهبری اینترنت در اسلام‌آباد پاکستان و در سال ۲۰۰۸ شکل گرفت.

معاهده مذکور بر اساس نظر بیش از ۳۲۰ عضو فعال از بخش‌های دولتی، سازمان‌های نیمه‌دولتی، بخش خصوصی، سازمان‌های جامعه مدنی، محققان، اساتید دانشگاه و گروه‌های فنی تهیه شده است. این معاهده ۲۱ماده‌ای به ده حق در فضای اینترنت اشاره دارد. این ده حق عبارت‌اند از «حق گستردگی و برابری استفاده از اینترنت»، «حق رعایت حقوق بشر و عدالت اجتماعی»، «حق دسترسی به اینترنت»، «حق آزادی بیان و اجتماع در اینترنت»، «حق حفظ حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات در اینترنت»، «حق حیات، آزادی و امنیت اینترنت»، «حق تنوع فرهنگی و زبانی»، «حق برابری شبکه»، «حق دسترسی به استانداردها و قوانین»، و «حق راهبری اینترنت».

در بخش یکم این معاهده به مسئله «حق دسترسی به اینترنت» پرداخته شده است که سعی می‌کنم با شرح و بسط آن، به توضیح این حق بپردازم.

این معاهده معتقد است که «دسترسی و استفاده از اینترنت به‌صورت فزاینده‌ای برای بهره بی‌قیدوشرط از حقوق بشر شامل حق آزادی بیان، حق آموزش، حق تجمع مسالمت‌آمیز و اجتماع، حق مشارکت در امور سیاسی کشور، حق کار و حق آسایش و اسکان ضروری است». در این بند (بند یکم از این معاهده ۲۱بندی)، حق دسترسی و استفاده از اینترنت از طریق بندهایی از اعلامیه جهانی حقوق بشر منتج شده است. ابتدای این بند به توضیح اینکه این حق چه مرزهایی دارد می‌پردازد:

«حق دسترسی و استفاده از اینترنت باید همه حقوق را تضمین کند و نباید [به‌واسطه آن] حقی را محدود کند مگر آن‌هایی که به‌حکم قانون منع شده‌اند». سپس شرح می‌دهد که چه قانونی مد نظرش است و می‌گوید: «قانونی که در یک جامعه مردم‌سالار برای حفظ امنیت ملی، نظم عمومی، سلامت عمومی، اخلاقیات، حقوق و آزادی‌های دیگران لازم است. این حقوق بر پایه حقوق دیگر شناخته‌شده در این معاهده استوار است».

بر اساس تقسیم‌بندی‌های این بند از معاهده حق دسترسی و استفاده از اینترنت شامل موارد زیر است:

کیفیت خدمات

در توضیح این مورد آمده است که «کیفیت خدمات به مردمانی که محق دسترسی‌اند بایستی در راستای قابلیت‌های تکنولوژیک باشد».

کیفیت خدمات (Quality of service یا به‌طور مخفف QoS) به معنی کارایی کلی شبکه مخابراتی و ارتباطی است. در واقع این استاندارد نخستین بار توسط اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) تعریف شد که دربرگیرنده دسته‌هایی چون زمان پاسخ، افت، اکو، فرکانس پاسخ، قطعی و محدوده سیگنال تا «نویز» است.

آزادی انتخاب سیستم و نرم‌افزار مورد استفاده

در توضیح این مورد آمده است که «دسترسی دربرگیرنده آزادی انتخاب استفاده از سیستم، اپلیکیش و نرم‌افزار است. برای تسهیل این مسئله و هم‌چنین نگهداری اتصال و نوآوری بایستی زیرساخت‌های ارتباطی و پروتکل‌ها سازگار باشند و استانداردها بایستی باز باشند.

هرکسی باید امکان خلاقیت در محتوا، اپلیکیشن‌ها و خدمات را بدون نیاز به گرفتن مجوز و طی کردم مراحل اعتبارسنجی داشته باشد».

تضمین مشارکت دیجیتال

در توضیح این مورد آمده است که «مشارکت دیجیتال مستلزم آن است که همه مردم دسترسی به و استفاده کارآمد از گستره رسانه‌های دیجیتال، بسترها و ابزارهای ارتباطی برای مدیریت و پردازش اطلاعات را داشته باشند.

برای پایان دادن به این مسئله بایستی تسهیلات و خدمات خودمدیریتی و گروه‌محور در دسترس همگان باشند. باید نقاط دسترسی عمومی (public Internet access points) به اینترنت مانند مراکز مخابرات، کتاب‌خانه‌ها، مراکز اجتماع، درمانگاه‌ها و مدارس در دسترس باشد. دسترسی به اینترنت از طریق تلفن همراه نیز بایستی تضمین شود».

بی‌طرفی و برابری شبکه

در توضیح این بخش آمده است که «اینترنت یک مالکیت جهانی (global commons) دارد [کسی مالک یا متولی اینترنت نیست]. معماری آن بایستی حفظ شود و برای آنکه حاملی برای گردش آزاد، باز، برابر و بدون تبعیض اطلاعات، ارتباطات و فرهنگ باشد تبلیغ شود. نباید امتیاز برای یا مانعی برابر هیچ بخشی یا محتوایی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی وجود داشته باشد. این مسئله نباید مانع تبعیض مثبت برای ترویج برابری و گوناگونی از طریق اینترنت شود».

در واقع بی‌طرفی شبکه یا به تعبیری بی‌طرفی اینترنت یک اصل است که ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی و دولت‌ها بر اساس آن باید به یک شکل با اطلاعات روی اینترنت برخورد کنند. نباید تبعیض و شارژ متفاوتی در قبال کاربر، محتوا، تارنما، بستر اینترنتی، برنامه، ابزار الحاقی (افزونه‌ها) یا نوع ارتباط اعمال شود. به‌طور خلاصه می‌توان مفهوم بی‌طرفی در اینترنت را این‌گونه عنوان کرد که «باید با همه [اشکال مختلف] ترافیک اینترنت به‌صورت مساوی [و بدون تبعیض] برخورد کرد».

این واژه نخستین بار توسط پرفسور Tim Wu از دانشگاه کلمبیا به‌عنوان الحاقی‌های به مفهوم Common Carrier تبیین شد.

منبع: منشور حقوق انسانی و اصول اینترنت