گردهمایی برادران کوچک اصلاح‌طلب در غیاب برادر بزرگ

علی مطهری که این روزها خود به خطری برای اصولگرایان بدل شده است، سال ۱۳۹۰ بخش‌هایی از طیف سیاسی اصلاح‌طلب را «کبریت بی‌خطر» خوانده بود. ترجمه دیگر این عبارت، شاید همان کلمه « معتدل» است که عبدالواحد موسوی لاری، وزیر کشور دولت محمد خاتمی، برای توصیفِ شرکت‌کنندگان در همایش اصلاح‌طلبان به کار برد.

سابقه این کلمه نه به دولت حسن روحانی و اعتدال، بلکه به سال‌های دورتر بر می‌گردد که برخی اصلاح‌طلبان احزابی مانند جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را تندرو می‌خواندند و خود را معتدل.

این گروه از اصلاح‌طلبان روز پنج شنبه ۲۵ دی و پس از سال‌ها، همایشی را با تابلوی رسمی اصلاح‌طلبی برگزار کردند. همایشی که درآن چهره‌های شاخص احزاب اصلی اصلاح‌طلب نظیر جبهه مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی و کارگزاران سازندگی غایب بودند و این غیبت شاید دلیلی بود برای اینکه اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی هم به این همایش نیایند و به ارسال پیام اکتفا کنند.

برگزار کننده این همایش، «شورای هماهنگی جبهه اصلاحات» بود. شورایی که درسال‌های صدارت اصلاح‌طلبان هیچ گاه از سوی احزاب اصلی اصلاح‌طلب جدی گرفته نشد. پیش از دوم خرداد ۷۶ و به قدرت رسیدن اصلاح‌طلبان، گروه‌های مشهور به چپ اسلامی با نام‌هایی چون شورای هماهنگی نیروهای خط امام گرد هم می‌آمدند. پس از آن این جمع با نام‌های شورای هماهنگی جبهه دوم خرداد و شورای هماهنگی جبهه اصلاحات شناخته می‌شد.

شورای هماهنگی جبهه اصلاحات، برخلاف نام خود همواره ناتوان از ایجاد هماهنگی بین اصلاح‌طلبان بود و آنان درهیچ انتخاباتی فهرست واحد معرفی نکردند. دعوای اصلی هم همیشه به اصطلاح رایج، هنگام وزن‌کشی پیش می‌آمد. احزاب اصلی اصلاح‌طلب، دیگر احزاب عضو این جبهه را گروه‌های تک نفره‌ای می‌خواندند که به اندازه آنان در تصمیمات این جبهه حق رای دارند و از فهرست‌های انتخاباتی سهم می‌خواهند.

حزب «برادر بزرگتر» و «نق زن‌ها»

این دعوا پس از مجلس ششم و دولت دوم محمد خاتمی به فضای عمومی هم کشید. زمانی که احزاب کوچک جبهه اصلاحات حزب جبهه مشارکت را متهم می‌کردند که سمت‌های دولتی را قبضه کرده و اصطلاح «برادر بزرگتر» را برای این حزب به کار می‌بردند. برخی از اعضای حزب جبهه مشارکت نیز گاه به این انتقادها واکنش نشان می‌دادند تا آن جا که علی شکوری‌راد یک بار برخی گروه‌های کوچک در جبهه اصلاحات را «نق زن‌ها» خواند.

حزب همبستگی از جمله احزابی بود که اختلافاتش با حزب جبهه مشارکت را علنی کرد. حزبی که درمیان اصلاح‌طلبان و رسانه‌ها به کتک‌کاری اعضایش در جلسات داخلی حزب مشهور بود و در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ اعضایش همزمان از سه کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری حمایت می کردند، در حالی که ابراهیم اصغرزاده ،دبیر کل این حزب هم کاندیدای این انتخابات بود.

اعضای این حزب، حزب‌های بزرگتر را متهم می‌کردند که سهم آنان از غنایم دوم خرداد را نداده و همواره تحقیرشان کرده‌اند. زمانی نشریه همشهری ماه با مدیریت محمد عطریانفر و سردبیری محمد قوچانی آنان را «حزب شهرستانی» خواند. اعضای این حزب این عبارت را توهین به خود خواندند اما گردانندگان نشریه توضیح دادند که منظورشان از عبارات شهرستانی ،ترکیب اعضای حزب همبستگی است که همه چهره های شاخص آن، نمایندگان برخی از شهرستان‌های ایران در مجلس بودند.

فرصت خودنمایی برای احزاب کوچک

«منحله» اعلام شدن احزابی نظیر جبهه مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی از سوی مسئولان دولت احمدی‌نژاد پس از حوادث سال ۸۸ و همچنین هجمه‌های فراوان اصولگرایان به حزب کارگزاران سازندگی، فرصتی به احزاب کوچکتر اصلاح‌طلب داده تا خودنمایی کنند.

احزاب بزرگتر هم شاید از این وضعیت چندان ناراضی نباشند، چرا که طرح دوباره نام اصلاح‌طلبان، برخی از حصارهای امنیتی برای این احزاب را برخواهد چید. اما همایش روز پنج‌شنبه شورای هماهنگی جبهه اصلاحات، حتی در گرد هم آوردن اعضای حزب‌های قدیمی‌تر اصلاح‌طلبان مانند مجمع روحانیون مبارز ناکام ماند. از این جمع تنها عبدالواحد موسوی لاری میهمان این همایش بود؛ وزیر کشور دولت خاتمی که برخی از اصلاح‌طلبان مانند مهدی کروبی، او را یکی از مقصران به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد می‌دانند و مدیریت او دربرگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۴ را زیر سئوال می‌برند.

سید هادی خامنه‌ای، دبیر کل مجمع نیروهای خط امام را می‌توان شاخص‌ترین چهره از میان شخصیت‌های باسابقه اصلاح‌طلبان خواند که دراین همایش سخنرانی کرد. گروهی از اصلاح‌طلبان اما به شوخی مجمع نیروهای خط امام را «مجمع نیروهای خط سید هادی» می‌خوانند تا شاید ثابت کنند که این حزب به جز هادی خامنه‌ای چهره شاخص دیگری ندارد.

دیگر سخنران همایش اصلاح‌طلبان، رسول منتجب‌نیا، قائم‌مقام دبیر کل حزب اعتماد ملی بود .قائممقامی که پس از راهپیمایی ۲۵ بهمن سال ۸۹ از اقدامات مهدی کروبی،دبیر کل این حزب ابراز برائت کرد و البته این روزها خواستار رفع حصر اوست.

با این تفاسیر شاید همایش روز پنج‌شنبه اصلاح‌طلبان به نگرانی‌های اصولگرایان و نهادهای امنیتی نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی دامن نزند، اما نگرانی آنان از این همایش از سنخ همان عبارت «رحم اجاره‌ای اصلاح‌طلبان » است که روزنامه کیهان درباره دولت حسن روحانی به کار برده است.

آنان می‌ترسند که احزابی مانند حزب مشارکت در رحم این اصلاح‌طلبان پرورش پیدا کنند و همزمان با انتخاباتی دیگر پا به عرصه سیاست بگذارند. چه اینکه این روزها تشکیل حزبی به نام «امید ایرانیان» متشکل از رده‌های درجه دو یا درجه سه حزب جبهه مشارکت هم اصولگرایان را نگران کرده است.

اصولگرایان تجربه‌های پیشین را نیز پیش رو دارند که احزاب اصلی اصلاح‌طلب قبل و بعد از انتخابات‌های مهم شکل گرفته‌اند. از این رو آنان نگرانند که انتخابات مجلس دهم فرصتی برای بازگشت پرقدرت اصلاح‌طلبان در قالب نام‌های جدید باشد.

به هر تقدیر برخی اصلاح‌طلبان امیدوارند در این روزها که هیچ غنیمتی برای تصاحب نمانده، شورای هماهنگی جبهه اصلاحات، برای یک بار هم که شده به نام خود نزدیک شود و اصلاح‌طلبان را برای انتخابات مجلس دهم هماهنگ کند. رویایی که البته هنوز نشانه ‌ای پررنگی برای تبدیل شدن آن به واقعیت وجود ندارد.