جامعه مدنی جهانی و خواست نابودی سلاح‌های اتمی

خواست جامعه مدنی جهانی برای منع استفاده و نابودی سلاح‌های اتمی هر روز در دنیا پر رنگ تر می‌شود. در این راستا گروه بین المللی صلح و زمین کنفرانسی را در روزهای ۲۴ و ۲۵ آوریل امسال در نیویورک به همراه یک راهپیمایی در روز ۲۶ ماه آوریل برگزار کرد. در راهپیمایی علاوه بر کنشگران محیط زیست و مخالفان سلاح‌های اتمی از سراسر دنیا بازماندگان ژاپنی فاجعه ناکازاکی و هیروشیما نیز حضور داشتند.

کنفرانس زمین وصلح در حاشیه آغاز اجلاس کنفرانس بازنگری پنج ساله پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی (Non-Nuclear Proliferation Treaty) مشهور به ان پی تی (NPT) برگزارشد.

کنفرانس بین المللی صلح و زمین برای جهانی عاری از سلاح‌های اتمی از سوی سازمان‌های غیردولتی برپا گشت. آنها تلاش دارند که با بالا بردن سطح آگاهی عمومی و استفاده از رسانه ها، مردم را متوجه خطر یک جنگ اتمی عمومی کنند و به این وسیله بر دولتها برای توقف و نابودی سلاح‌های اتمی فشار بیاورند.

۲۴ گروه و سازمان از سراسر جهان کمیته هماهنگی کنفرانس صلح و زمین و ۳۰ گروه دیگر کمیته مشورتی این کنفرانس را برعهده داشتند. در ساماندهی این کنفرانس گروه‌های مدنی و غیر دولتی از کشورهای آمریکا، اروپا، خاورمیانه و آسیا شرکت کردند.

گروه بین المللی صلح و زمین از جامعه مدنی همه کشورهای جهان خواسته است که در روزهایی که همزمان با برگزاری کنفرانس بازنگری پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی در نیویورک است درپایتخت کشورهای خود به خیابان بیایند و خواستار انتقال پول از بخش نظامی به محیط زیست، برای جلوگیری از نابرابری اقتصادی جهان و نابودی همه سلاح‌های اتمی شوند.

پنج محور کنفرانس بین المللی صلح و زمین

این کنفرانس بر روی پنج محور تمرکز داشت: توقف استفاده از سلاح‌های اتمی، انتقال پول از هزینه‌های نظامی برای جلوگیری از جنگ در جهت استفاده از آن برای نیازهای اساسی انسان ها، تغییر آب و هوا و محیط زیست عادلانه، عصر نوین تنش و نظامی گری و بالاخره نژادپرستی و نظامی‌گری.

گروه بین المللی صلح و زمین استدلال می‌کند، پنج سال از کنفرانس بازنگری ۲۰۱۰ گذشته است، هنوز ۱۶۰۰۰ اسلحه اتمی در جهان باقی مانده، ۱۰ هزارعدد آنها در در خدمت ارتش است و ۱۸۰۰ عدد آنها در وضعیت اخطار. کشورهای دارای سلاح‌های اتمی سالانه ۱۰۰ بیلیون دلار خرج تسلیحات اتمی و مدرنیزه کردن آن می‌کنند. این درحالی است که فاصله اقشار فقیر و ثروتنمد در دنیا هر روز بیشتر می‌گردد. درسال ۲۰۱۳، رقم ۱، ۷۵ تریلیون دلار خرج ارتش و نظامی گری شده است، یعنی بیش از درآمد سالیانه یک سوم مردم فقیر دنیا. بنابراین با وضعیت نابرابر اقتصادی جهان و خطر نیروگاه‌هایی مثل فوکوشیما، ازبین بردن کلیه تسلیحات اتمی و انتقال این هزینه به محیط زیست مهمترین خواست آنان است.

آمریکا با ده هزار سلاح اتمی عضو پیمان ان پی تی و اسراییل با داشتن تخمینی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ سلاح اتمی عضو پیمان نیستند. یکی از گروه‌های کمیته هماهنگی کنفرانس، شورای جهانی صلح است. بهمن آزاد، نماینده شورای جهانی صلح در سازمان ملل متحد می‌گوید:

”چرا در مورد منطقه پرتنش خاورمیانه کار ریشه‌ای نکنیم؟ شورای جهانی صلح خواهان اجرای فوری مصوبه سازمان ملل در مورد اعلام خاورمیانه بعنوان منطقه آزاد از تسلیحات اتمی است. این یکی از مصوبات مجمع عمومی سازمان ملل در چند دهه گذشته است که هربار با مخالفت اسراییل و کارشکنی آمریکا روبرو گشته است. کنفرانس بازنگری ان پی تی سال ۲۰۱۰ تصویب کرده بود که برای حرکت در جهت اعلام منطقهٔ خاورمیانه به‌عنوان یک منطقهٔ عاری از سلاح‌های هسته‌ای (که مصوبهٔ مجمع عمومی سازمان ملل است)، یک کنفرانس ویژه در دسامبر سال ۲۰۱۲ در هلسینکی (فنلاند) با شرکت همهٔ کشورهای ذینفع منطقه و جهان تشکیل شود. اما دولت آمریکا با وجود پذیرش قبلی بعنوان یکی از سازمان‌دهندگان این کنفرانس، کمی قبل از مهلت برگزاری آن، به دلیل خودداری اسراییل از شرکت در کنفرانس، اجرای آن را به صورت یک‌ جانبه متوقف کرد.

شورای جهانی صلح خواهان انجام کامل پیمان ان پی تی، به‌ویژه برگزاری فوری کنفرانس هلسینکی در مورد خاورمیانه است. شورا خواهان خروج کامل یا نابودی همه سلاح‌های هسته‌ای موجود در منطقه است. این تنها راه دستیابی به صلح پایدار در خاورمیانه و جلوگیری از جنگ است، موضوعی که نه تنها برای مردم ایران و خاورمیانه بلکه برای آمریکایی‌ها نیز صلح به ارمغان می‌آورد."

کنفرانس بازنگری "پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی"

کنفرانس پنج ساله بازنگری پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی (Non-Nuclear Proliferation Treaty) بین ۲۷ آوریل تا ۲۲ ماه مه ۲۰۱۵در نیویورک برگزار می‌شود. کنفرانس پیمان ان پی تی هر ۵ سال یکبار برپا می‌گردد تا اجرای اهداف را بررسی و نظارت کند. اما کمیته هماهنگی برای برگزاری کنفرانس صلح و زمین هیچ پیشرفت اساسی را در راه اهداف این پیمان پیش بینی نمی‌کند.

کمیته‌های آماده سازی برای کنفرانس ۲۰۱۵ خواستار آنند که ابعاد پیامدهای انسانی سلاح‌های هسته‌ای کانون مرکزی و برجسته بازنگری این دوره کنفرانس باشد، زیرا این موضوع دریچه‌ای است به پیامدهای اتفاقی یا عمدی فاجعه‌های انسانی که نتیجه ریسک نگهداری سلاح‌های اتمی است و کشورهای دارای سلاح‌های هسته‌ای نمی‌توانند تنها به موضوع نابودی سلاح‌های هسته‌ای بیاندیشند و به ابعاد انسانی فاجعه بار آن بی توجه باشند.

امسال ۷۰ مین سالگرد انفجار بمب اتمی بر دو شهر هیروشیما و ناکازاکی ژاپن است. سازمان‌های غیر دولتی خواستار عمل فوری دولت‌های دارای بمب اتم برای عاری کردن جهان از تسلیحات اتمی هستند.

پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی امروز ۱۸۸ کشور عضو دارد. کشورهایی که امروز دارای بمب اتمی هستند، عبارتند از آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه، اسرائیل، هند، پاکستان و کره شمالی. اسراییل، هند و پاکستان عضو پیمان نیستند و کره شمالی از پیمان خارج شده است.

ایران در پیش از انقلاب ۵۷ از همان ابتدا در سال ۱۹۶۸ جزو اولین کشورهایی بود که به پیمان ان پی تی پیوست.

مضمون پیمان "منع گسترش سلاح‌های اتمی"

پیمان یازده ماده دارد که مهمترین آن‌ها به شرح زیر است:

ماده اول پیمان بر عدم انتقال تسلیحات هسته‌ای توسط همپیمانان دارای این گونه تسلیحات به دیگر کشورها تاکید دارد.

در ماده دوم دولت‌های همپیمان متعهد می‌شوند که دست به ساخت یا خرید تسلیحات اتمی نزنند.

ماده سوم بر تعهد کشورهای فاقد سلاح‌های هسته‌ای در پذیرش تدابیر حفاظتی آژانس بین المللی انرژی اتمی برای جلوگیری از تبدیل مصارف صلح آمیز هسته‌ای به استفاده از سلاح‌های اتمی اصرار دارد.

ماده چهارم به استفاده صلح آمیز همپیمانان بدون هیچ گونه تبعیضی اشاره می‌کند.

ماده ششم بر مذاکرات بر خلع سلاح هسته‌ای با مقررات دقیق و کارآمد تاکید می‌کند.این ماده خواهان مذاکره برای توقف مسابقهٔ تسلیحاتی اتمی و امضای قرارداد برای خلع سلاح کامل اتمی از سوی همهٔ کشورهای دارای سلاح‌های اتمی است.

شرایط فعلی

بر اساس گزارش ناظر بر عملکرد پیمان ان پی تی در سال ۲۰۱۵ تنها ۲۶ اقدام عملی از ۶۴ اقدام تصویب شده بطور کامل اجرا گشته، سازمان «لیگ بین المللی زنان برای صلح و آزادی» معتقد است، عمده پیشرفت‌ها در زمینه انرژی هسته‌ای است و تا خلع سلاح اتمی فاصله‌ای ژرف وجود دارد.

بسیاری از دولت‌ها تمایل خود را برای پرکردن فاصله قانونی بین ممنوعیت و از بین بردن تسلیحات اتمی در کنفرانس دسامبر ۲۰۱۴ وین نشان دادند. اکنون پشتیبانی و حمایت گسترده از مذاکرات برای ابزارهای قانونی به منظور ممنوعیت سلاح‌های اتمی وجود دارد.

سازمان بین المللی صلیب سرخ و حلال احمر بزرگترین سازمان‌های انسان دوستانه هستند و تعداد کارکنان و داوطلبان آنها به صد میلیون نفر می‌رسد. آنان خواستار موافقتنامه‌ای جدی برای ممنوعیت و نابودی کامل استفاده از کلیه تسلیحات اتمی شده‌اند.

بازنگری بین دو دوره

برای نظارت بر عملکرد دولت‌ها در پیوند با اهداف پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی، بین کنفرانس ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ پیمان سه کنفرانس دیپلماتیک برگزار شد. این کنفرانس‌ها برای خلع سلاح و دستیابی به راه کارهایی برای از بین بردن سلاح‌های اتمی صورت گرفت. اولی در مارس ۲۰۱۳ در اسلو، با حضور ۱۲۸ کشور، دومی در فوریه ۲۰۱۴ در نایروبی با حضور۱۴۶ کشور و آخری در وین در دسامبر ۲۰۱۴ با حضور ۱۵۸ کشور برگزار شد. رشد تعداد کشورهای شرکت‌کننده در این کنفرانس‌ها نگرانی و ترس دولت‌ها و مردم کشورهای مختلف را از گسترش سلاح‌های اتمی نشان می‌دهد.

همه این کنفرانس‌ها همراه با آژانس‌های ویژه سازمان ملل، صلیب سرخ بین المللی، حلال احمر، دانشگاهیان و سازمان‌های غیر انتفاعی برگزار شده است. جامعه مدنی کشورهای مختلف همواره سعی کرده‌اند که نقش پررنگی در این میان بازی کنند و دولت‌ها را برای رسیدن به اهداف پیمان تحت فشار قرار دهند. مسول کنفرانس نایروبی پیشنهاد استانداردها و نرم‌های جدید بین المللی را ارائه داد که طبق آن سلاح‌های اتمی باید نابود شوند.

سابقه پیمان

پیمان در ابتدا در سال ۱۹۶۸ بخاطر منع گسترش سلاح‌های اتمی توسط، آمریکا و شوروی سابق و ۶۱ کشور دیگر منعقد و درسال ۱۹۷۰ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید. ابتدا به مدت ۲۵ سال اجرایی گشت و سپس از سال ۱۹۹۵ به مدت نامحدود تمدید شد.

در سال ۱۹۹۷ پروتکل الحاقی که شامل ۱۱ ماده است، بخاطر فعالیت‌های اتمی کره شمالی و فعالیت‌های مخفی عراق در بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱ موضوعیت یافت.