هدف نزدیکی ریاض به مسکو: تغییر سپهر سیاسی خاورمیانه

 در حالی که برای ۴ سال گذشته روابط مسکو- ریاض رو به سردی گذاشته بود، سفر شاهزاده محمد، وزیر دفاع و جانشین ولیعهد سعودی در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۵ به مسکو، گام بلندی برای بهبود مناسبات دو کشور تلقی می‌گردد. یوری اوشاکف معاون رئیس جمهوری روسیه این دیدار را برای دو کشور بسیار حائز اهمیت توصیف کرد و آن را موجب  افزایش "بی‌سابقه" سطح روابط دو کشور دانست.

از جمله گام‌های بلندی که در این دیدار برداشته شد، توافق اصولی برای ساخت ۱۶ نیروگاه اتمی توسط روس‌ها برای عربستان است. از یاد نباید برد که روسیه تاکنون بیش از ۱۵ سال از تکمیل تنها نیروگاه اتمی ایران در بوشهر طفره رفته است.

از دیگر پیشنهادهای اغواکننده سعودی‌ها در این دیدار عبارت است از فعال‌سازی کمیسیون مشترک همکاری‌های نظامی و هوا- فضا، توافق در عرصه سرمایه‌گذاری در زمینه مسکن، انرژی، کشاورزی و اعزام ۵۰۰ دانشجو برای تحصیلات تکمیلی به روسیه. قابل پیش‌بینی است که این حجم از توافقات، ارقام نجومی دلارهای نفتی را به جیب روسیه سرازیر خواهد کرد.

درِ باغِ سبز به مسکو، دهن کجی به غرب

در شرائط تحریم‌هایی که از سوی مجموعه کشورهای غربی بر مسکو به خاطر بحران اوکراین تحمیل شده، پروژه‌های پولساز عربستان برای روسیه به شدت اغواکننده و وسوسه‌برانگیز است.

سرازیر شدن این سرمایه هنگفت اولا از فشار تحریم‌های غرب بر مسکو می‌کاهد و ثانیا در شرایطی که غرب به دنبال انزوای روسیه است، نه تنها درِ باغِ سبزی به مسکوست که همچنین دهن کجی به کشورهای غربی تلقی می‌شود که می‌دانند

تحریم‌های غرب را بر مسکو کم اثر یا بی اثر می‌کند. هم عربستان و هم کشورهای غربی به خوبی واقفند که کمک ریاض به مسکو برای خروج از انزوا، پوتین را در اهداف توسعه طلبانه‌اش جسورتر می‌سازد.

از یاد نباید برد که رابطه گرم مسکو با ریاض صرفا رابطه با عربستان نیست. کشورهای اقماری عرب که اینک در غیاب مصر و عراق، گرد عربستان حلقه زده‌اند نیز در ردیف دیگر مشتریان مسکو تلقی می‌شوند. ژنرال سیسی رییس جمهور مصر، با وام دریافتی از عربستان، طی سفری به مسکو موافقت روسیه را برای فروش ۳ میلیارد دلار سلاح پیشرفته به مصر به دست آورد. این رابطه گرم با مسکو می‌تواند به الگویی برای تک تک دوستان عرب و حلقه پیرامونی عربستان نیز باشد که سیل میلیاردها میلیارد دلار را به جیب مسکو سرازیر خواهد کرد. اما، چرا روسیه؟

چرا روسیه؟

این پرسش از آن رو قابل تأمل است که روابط ریاض و مسکو در ۴ سال گذشته رو به سردی گذاشته بود و از سوی دیگر  ریاض به دلیل روابط گرمش با مجموعه کشورهای غربی می‌تواند اجرای هر یک از این پروژه‌های کلان را به یک یا چند کشور غربی پیشنهاد دهد. بنابراین، سر ریز کردن این همه پول هنگفت به جیب روسیه ناشی از کدام متغیر در معادلاتی است که ریاض بر آن اندیشه می‌کند؟

صرف‌نظر از توسعه مناسبات دوجانبه، آنچه سفر وزیر دفاع سعودی را پراهمیت ساخته، اهداف بلند پروازانه ولی پنهان این سفر است که می تواند سپهر سیاسی خاورمیانه را تحت تاثیر خود قرار دهد. از جمله اهداف این سفر، آماده سازی دیدار قریب‌الوقوع پادشاه عربستان از مسکو و متقابلا دیدار پوتین از ریاض است.

در حالی که ملک سلمان، پادشاه عربستان، (و سه تن دیگر از رهبران شورای همکاری خلیج فارس) از قبول دعوت باراک اوباما برای ملاقات در کمپ دیوید، امتناع کرده بود، قبول دعوت پوتین برای دیدار از مسکو، از نظر سمبلیک نشان گرم شدن روابط ریاض با مسکو و سرد شدن روابط با واشنگتن تلقی می‌شود.

دیر زمانی است که ریاض دیگر واشنگتن را همسو با امنیت و منافع خود نمی‌بیند. حمله امریکا به عراق که منجر به قوت گرفتن شیعیان در این کشور شده، مماشات واشنگتن با رژیم اسد و خودداری از حمله به او، بارقه‌های توافق هسته‌ای امریکا با تهران و... همه و همه دلایلی است که ریاض را نسبت به واشنگتن بدبین کرده است. بی دلیل نبود چهار تن از رهبران شورای همکاری خلیج فارس از قبول دعوت اوباما در کمپ دیوید شانه خالی کردند.

از سوی دیگر، ریاض به خوبی دریافته که بقا اسد در قدرت مستظهر به حمایت مسکوست. این روسیه بوده که تاکنون از صدور حتی یک قطعنامه تنبیهی علیه دمشق در شورای امنیت ممانعت کرده است. همچنان که این مسکوست که جانب تهران را در پاره‌ای مسائل می‌گیرد.

حال که ریاض روابط خود با واشنگتن را به گرمی گذشته نمی‌بیند، چرا نباید با سر ریز کردن دلارهای نفتی به پشت سنگر تهران و دمشق شبیخون بزند تا بلکه حمایت مسکو از این دو را بکاهد. کاسته شدن حمایت مسکو از تهران و دمشق همان و آغاز تغییرات مطلوب عربستان در سپهر سیاسی خاورمیانه همان.

حال که ریاض شاهد است روسیه در تکمیل بوشهر بیش از ۱۵ سال و در تحویل سیستم دفاع موشکی (اس-۳۰۰) بیش از ۵ سال تعلل کرده، گمان دارد با نزدیک شدن به مسکو بتواند روسیه را از تهران و دمشق دور سازد.

به این ترتیب، ریاض با چرخش نسبی به سوی مسکو، هم ناخرسندی خود از امریکا را نشان داده و هم برای گسستن اضلاع مثلث تهران- دمشق- مسکو برنامه‌ریزی کرده است.