لزبین پیشامدرن

کتاب لزبین پیشامدرن (The Lesbian Premodern)، مجموعه مقالاتی پیرامون حوزه‌های مطالعات لزبین و نظریه کوییر است. نویسندگان این کتاب که در زمینه مطالعات قرون وسطی و اوایل دوره مدرن متخصص هستند تلاش می‌کنند تا از مرزبندی‌های سنتی فراتر روند و روش‌شناسی جدیدی را برای نگارش تاریخ لزبین‌ها، جغرافیا، نقد ادبی و نظریه‌های مربوط به لزبین‌ها ارائه دهند.

هدف نویسندگان  نقد و بررسی نظریه، تاریخ و ادبیات معاصر مربوط به لزبین‌ها است و این کار را با فعالیت‌های نظری، تجربی و متنی درباره هویت و میل زنان به همجنس در رابطه با فرهنگ‌های پیشامدرن به انجام می‌رسانند.

اما شاید در ابتدا عنوان این کتاب بحث‌برانگیز، تحریک‌آمیز، غیر تاریخی و تکراری به نظر آید زیرا در نگاه نخستین، اصطلاح «لزبین» عمدتاً ذات گرایانه، به لحاظ تاریخی زائد و محدود تلقی می‌شود. یکی از پاسخ‌هایی که به این اظهارنظر می‌توان داد، این است که مفهوم دگرجنسگرایی به همان میزان غیرتاریخی است، به‌ویژه وقتی‌که برای عصر پیشامدرن به‌کار برده می‌شود و اینکه هنجارمندی دگرجنسگرا باید مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

اما یکی از پرسش‌های محوری این کتاب عبارت است از اینکه: چه وقت استفاده از اصطلاح «لزبین»، بیانِ تاریخی می‌یابد؟ هدف پژوهشی نویسندگان ردیابی تاریخی عشق، سکس و میل در میان زنان به زنان  و برداشت آنها در بافت‌های تاریخی قبل از دوره روشنگری است.

پرسش بالا مهم است زیرا ما کاملاً با اتهام غیر تاریخی بودن مفهوم «لزبین» آشنا هستیم؛ یعنی این اتهام که «لزبین ها» وجود نداشتند. والری روی تأکید می‌کند که «اتهام غیر تاریخی بودن بدون وقفه تکرار می‌شود، زیرا هیچ‌کس مبری از آن نیست» [۱]. او توضیح می‌دهد که این وضعیت به سبب این است که «هیچ تاریخی‌گرایی حقیقتاً تاریخی وجود ندارد. تاریخی‌گرایی همواره تا حدی ضد تاریخی یا نسبتاً غیر تاریخی است» [۲].

همچنین نویسندگان با برخی از مباحث نظری مشابه در رابطه با سکسوالیته، طبقه، قومیت، تفاوت و حاشیه‌شدگی سروکار دارند. آنها همزمان تلاش می‌کنند تا سکسوالیته‌های پیشامدرن را به نحو تاریخی مستند سازند و نتایج این پژوهش‌ها و پیامدهای آنها را برای فعالیت‌ها در دوره‌های بعد به کار برند و نوآوری‌های نظری و روش‌شناختی را میسر سازند.

این کتاب به سه قسمت اصلی تقسیم می‌شود. دو قسمت اول یعنی «نظریه‌ها و تاریخ نگاری‌ها» و «تاریخ‌ها و متون» تا حدی گزیده هستند از این جهت که چکیده‌ای از نظریه‌های تاثیرگذارترین پژوهشگران را در زمینه مطالعات کوییر و لزبین پیشامدرن بیان می‌کنند. این محققان غالباً با توجه به اطلاعات و مواد جدید، نظریه‌ها و روش شناسی‌های خود را اصلاح می‌کنند. این دو بخش همچنین خوانندگان را با پژوهش‌ها و تحلیل‌های مهم اما کمتر شناخته در این حوزه آشنا می‌سازند. در بخش سوم یعنی «مواجهه با لزبین پیشامدرن»، محققان دوره‌های اخیر درباره این اثر و فعالیت‌های مربوط به دوره قرون وسطی و اوایل دوره مدرن بحث می‌کنند.

از سوی دیگر، افرادی که در حوزه موضوعات و مسائل مربوط به پیشامدرن فعالیت می‌کنند، همیشه اعتراض می‌کنند که افرادی که موضوعات و مسائل دوران مدرن یا پسامدرن را بررسی می‌کند، آنها را نادیده می‌گیرند یا طرد می‌کنند. این کتاب تلاش می‌کند این وضعیت را تغییر دهد. در واقع گروهی از پژوهشگران برجسته دوره‌های اخیر، درباره فعالیت متخصصان قرون وسطی و اوایل دوره مدرن اظهارنظر می‌کنند.

اگرچه ویراستاران و برخی از نویسندگان این کتاب، به محتوای نظری تاریخ و تاریخ‌نگاری می‌پردازند، اما تعداد نسبتاً اندکی از آنها مورخ هستند. تمایز میان نظریه‌پردازی و «روش شناسی‌های سنتی» از جمله «تاریخ بازسازی»، بسیاری از پژوهش‌های بی‌نظیر در قرون وسطی را نادیده می‌گیرد. فصل‌های هلموت پوف و جودیت بنت در واقع بازسازی هستند به این معنا که از منابع کمتر شناخته شده استفاده می‌کنند تا به ما درباره زنان واقعی کمترشناخته شده اطلاع دهند.

اما برخی از مقالات کاملاً نظری هستند. از پنج فصل در نخستین بخش، «نظریه‌ها و تاریخ‌نگاری‌ها»، سه فصل از آنها حتی یک نقل قول نیز از متون پیشامدرن در برندارند و چند مورد از آنها به متون تخصصی ارجاع می‌دهند. نویسندگانی هم هستند که در جای دیگر درباره نظریه به بحث پرداخته‌اند مثلاً در رابطه با خوانش دقیق متون.

از جهات گوناگون، این کتاب بیش‌ازحد مختصر و کوتاه است. برخی از مقالات خلاصه‌ای هستند از آثاری که جای دیگر منتشر شده‌اند. فصل‌های بزرگ‌تری که در آن نویسندگان می‌توانستند به منظور روشن ساختن نظریه نمونه‌های متنی بیشتری را بگنجانند؛ مثال‌ها و نمونه‌ها برای فصل‌هایی که از تصاویر استفاده گسترده‌ای می‌کنند و بسیاری از فصل‌ها که به بررسی کشورهای خارج از اروپای غربی می‌پردازند، با نقایصی مواجه می‌شوند.

نویسندگان این انتظار را در خوانندگانی ایجاد می‌کنند که «به نظریه، تاریخ و ادبیان لزبین معاصر علاقه‌مند هستند» (ص ۱)، اما چیزی که خواننده از این کتاب یاد می‌گیرد بیشتر به متون و پیشینه و زمینه‌های پیشامدرن مربوط است تا به متون جدید. همان‌طور که لیندا کاربر بیان می‌کند: «پژوهش پیشامدرن درباره متون تخصصی در واقع نظریه را فراهم می‌کند زیرا نمونه‌های پژوهشی با توجه به‌ویژگی‌شان، زیربنای مناسبی را برای مفاهیم و واژگانی فراهم می‌کنند که از حیث روش‌شناختی برای انجام هر آن چیزی که مطالعات «لزبین» می‌نامیم، ضروری هستند». [۳]

پانویس:

۱ – Giffney Noreen et al. (2011). The Lesbian Premodern. Parlgrave Macmillan, p. 2

۲ – همان

۳ - (در این رابطه نگاه کنید به صفحه ۱۹۱: The Journal of British Studies / Volume 51 / Issue 03 / July 2012, pp 722-724)