بازیگران بورس تهران؛ دولت و نظامیان

به گفته مسئولان سازمان بورس اوراق بهادار تهران، حداقل هفت میلیون کد سهام‌داری در این سازمان به ثبت رسیده است و چهار میلیون سهام‌دار اجازه خرید و فروش سهام خود را دارند. اما آن‌گونه که معاون نظارت بر سازمان‌های مالی بورس تهران می‌گوید: «تنها ۲۰هزار معامله‌گر فعال در بورس تهران وجود دارد که به صورت میانگین روزانه یک‌بار خرید و فروش می‌کنند.»

به روایت گزارش‌های رسمی سازمان‌های ناظر بر بورس تهران، سال گذشته ارزش سهام مبادله شده در بورس به ۵۴.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. بر‌این اساس به صورت میانگین هر یک از ۲۰ معامله‌گر فعال در تالار‌های بورس ایران سهمی معادل دو میلیارد و ۷۱۰ هزار تومان از معاملات صورت گرفته در یک‌سال گذشته دارند.

اما بازهم بنابر گزارش‌های رسمی سازمان بورس اوراق بهادار، بیش از ۲۰درصد از این داد و ستدها تنها توسط دو کارگزاری وابسته به دولت صورت گرفته است. کارگزاری صبا تامین- وابسته به صندوق سرمایه‌گذاری سازمان تامین اجتماعی - با سهم ۱۱.۲ درصدی و سرمایه‌گذاری بانک ملی با سهم ۱۰.۳ درصدی به تنهایی ۲۱.۵ درصد از معاملات صورت گرفته در بازار سهام ایران را در اختیار دارند.

همچنین گزارش‎های منتشر شده نشان می‌دهد که ۲۷ هزار میلیارد تومان از داد و ستدهای بورس توسط کارگزاری‌های وابسته به دولت و یا نهادهای مالی و بانکی انجام شده و سهم سایر کارگزاری‌ها کمتر از ۵۰ درصد بوده است. براساس اعلام مسئولان سازمان بورس، از ۱۵۷ شرکت کارگزاری بورس به ثبت رسیده، ۱۰۱شرکت در سال گذشته فعال بوده‌اند، اما ۱۰ کارگزاری برتر، بیش از نیمی از کارمزد معاملات را در اختیار دارند. در فهرست اعلام شده از کارگزاری‌های برتر علاوه بر کارگزاری صبا تامین و بانک ملی، شرکت‌های کارگزاری وابسته به بانک‌های تجارت، صادرات و پاسارگاد هم به چشم می‌آید.

تالار حافظ: نمای نزدیک اقتصاد ایران

اقتصاددانان مدافع بازار آزاد، بازار سهام و بورس را نماد ثبات اقتصادی و شفافیت می‌دانند و از گسترش و توسعه بازار سهام دفاع می‌کنند. به‌باور این گروه، بورس موجب شفافیت و رقابت بیشتر و بهتر در فضای اقتصادی می‌شود. اما آنچه که در واقعیت بازار سهام از اقتصاد ایران و جهان نشان می‌دهد، حکمرانی گروهی کوچک بر همه دارایی‌ها و ثروت موجود است.

بررسی ترکیب سهامداران ۱۰ شرکت برتر بورس تهران در سال گذشته می‌تواند تصویر بهتری از بازیگران اصلی بازار سهام ایران ارائه کند. براساس اعلام سازمان بورس، پتروشیمی خلیج فارس، گسترش نفت و گاز پارسیان، سرمایه‌گذاری غدیر، سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی تامین، فولاد مبارکه، نفت بندرعباس، شرکت ارتباطات سیار، شرکت مخابرات ایران، بانک ملت و ایران خودرو ۱۰شرکت نخست بورس تهران به شمار می‌آیند.

نام شرکت                                ترکیب سهام‌داران عمده

بررسی یک به یک این ۱۰ شرکت به خوبی نشان می‌دهد که بورس ایران هم در اختیار شرکت‌های دولتی و یا وابسته به دولت، بانک‌ها و موسسه‌های وابسته به نهادهای نظامی است.

در واقع تالار بورس تهران نه تنها کمکی به شفافیت اقتصادی نکرده، بلکه به محل بازی مجموعه‌ای از شرکت‌های زنجیره‌ای تبدیل شده است که اگرچه به ظاهر متعلق به بخش خصوصی‌اند، اما در واقع بخشی از دولت و یا نهادهای نظامی و حکومتی به شمار می‌آیند.

بیشتر بخوانید: ترس از آینده و تشنج در بورس تهران