چرا و چگونه سفیر ایران از یمن خارج شد؟

وزارت خارجه ایران بازگشت حسین نیکنام، سفیر این کشور در یمن به تهران را مرخصی خوانده است اما اخباری وجود دارند که نیکنام همانند همتای روس خود، سفارت‌ را خالی کرده و اسناد و مدارک را نیز همراه خود برده است. خروج نیکنام در مرزهای قانونی یمن ثبت نشده و به نظر می‌رسد اقدام او ناشی از قیام مردمی احتمالی در صنعا باشد.

روز ۱۷شهریور، مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی به خبرگزاری «فارس» گفت که حسین نیکنام سفیر ایران در صنعا برای مرخصی سالانه به کشور برگشته است. این در حالی است که احمد عسیری سخنگوی ائتلاف عربی اعلام کرد سفیر ایران در یمن از گذرگاه های قانونی شامل فرودگاه‌ها، بنادر و راه‌های زمینی که تحت کنترل نیروهای ائتلاف است، خارج نشده است.

احمد عسیری گفته است: «... هیچ خبری از درخواست رسمی ایران یا سفارت آن کشور در صنعا برای خروج سفیر از راه‌های قانونی به دست ما نرسیده است و شخص سفیر به‌عنوان یک دیپلمات از چگونگی خروج قانونی خود در هماهنگی با نیروهای ائتلاف کاملا آگاه بود و به راحتی با درخواست او برای خروج موافقت می‌شد»

طی دو سال گذشته حسین نیکنام، مستقیما درگیر موضوعات حساس یمن شده بود و می‌توان او را «جعبه سیاه» مناسبات ایران و حوثی‌ها در چند سال گذشته دانست. در روزهای اخیر ریاض یاسین وزیر خارجه یمن، سفارت جمهوری اسلامی در صنعا را «مقر فرماندهی عملیات و ستاد جنگ حوثی‌ها، مرکز تجسس و اطلاعات و محل انتقال کمک‌های مالی به رهبران کودتاچی» خوانده بود. با این اتهامات، سفارت ایران در صنعا به عنوان یک هدف مهم دولت عبدربه منصور هادی درآمده بود که با آغاز حمله محتمل زمینی در هفته‌های آینده به پایتخت کشور، به سراغ آن خواهند رفت.

حملات احتمالی در عید قربان

از سوی دیگر، نیروهای ائتلاف عربی به رهبری عربستان اکنون در منطقه مأرب در ۶۵ کیلومتری شرق صنعا متمرکز شده‌اند و احتمال آن می‌رود هم‌زمان با عید قربان، حمله گسترده به سوی صنعا آغاز شود. به موازات خروج سفیر ایران از یمن، سفیر روسیه نیز از این کشور خارج شده است و این اقدام ایران و روسیه نشانگر برآورد آنها درباره حمله احتمالی به صنعا در چند روز آینده است.

طی هفته‌های گذشته مراکز تجمع حوثی‌ها و نیروهای علی عبدالله صالح بیش از هر زمانی مورد هجوم جنگنده‌های ائتلاف عربی قرار گرفت و این نیروها به شدت ضعیف شده‌اند.

برخلاف گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران درباره به مرخصی آمدن حسین نیکنام،  اخباری وجود دارند که سفیر جمهوری اسلامی همانند همتای روسی خود،سفارت‌ را از پرسنل آن خالی کرده و تمام اسناد و مدارک آن را با خود برده است. این اقدام نمی‌تواند ناشی از احتمال بمباران هوایی صنعا باشد، زیرا حمله به سفارتخانه‌ها جز اهداف جنگنده های ائتلاف نبوده و اگر چنین بود پیش‌تر به آنها حمله می‌شد. می‌توان خروج مسؤلان ایرانی و روسی از صنعا را ترس آنها از قیام همگانی مردم پایتخت دانست که با ضعیف شدن حوثی‌ها، از احتمالات نزدیک به یقین در آینده خواهد بود.

علاوه بر این، منابع نزدیک به دولت منصور هادی به تلویزیون الجزیره گفته‌اند که تعدادی از رهبران حوثی و از جمله عبدالملک حوثی به همراه سفیر ایران به تهران رفته‌اند. یک ماه قبل از این، رهبران حوثی خانواده‌های خود را به بیروت، مسقط و تهران فرستادند و دیگر خبری از رهبر آنها در دست نبود. هم‌زمان با این اقدامات، علی عبدالله صالح رئیس جمهور مخلوع یمن و هم‌پیمان حوثی‌ها و جمهوری اسلامی، خانواده خود را از یمن خارج کرد و تمهیداتی برای فرستادن خانواده نزدیکان خود به مصر، امارات و لبنان فراهم ساخت. تمام رهبران «کودتا» تقریبا از کشور یمن خارج شده‌اند و علی عبدالله صالح به شدت به تکاپو افتاده تا خودش هم از یمن خارج شود.

اخبار خروج سفیر ایران و روسیه از یمن و به دنبال آن خروج رهبران حوثی و خانواده‌های آنها از صنعا، بیش از همه فرماندهان میانی نیروهای آنان را سرخورده کرده است.این نیروها اکنون در میان حملات ائتلاف عربی، ارتش میهنی یمن و مقاومت مردمی از یک سو و ناامیدی از کشورهای حامی خود و رهبران حوثی، انگیزه برای ادامه جنگ از دست داده‌اند.

از این رو آنها برخلاف یک ماه گذشته که برای قبول قطعنامه ۲۲۱۶شرط می‌گذاشتند، اکنون اعلام کرده‌اند که بدون هیچ پیش شرطی آماده اجرای این قطعنامه هستند. آنها که راهی برای خروج از یمن همانند رهبران خود ندارند، امیدوارند با پذیرش قطعنامه، بتوانند توافق گذشته با منصور هادی را احیا کنند یا دستکم با وساطت سازمان ملل، امتیازاتی برای خود بگیرند.

آنچه که واضح است دولت عبدربه منصورهادی توافق‌نامه گذشته با حوثی‌ها را تمام‌شده تلقی می‌کند چون تحت شرایط ویژه به آن تن داد و اکنون تمام این شرایط دگرگون شده است. اما به نظر نمی‌رسد که در پی وضع مجازات‌هائی برای کسانی باشد که مایلند به فرآیند صلح در کشور جنگ‌زده خود کمک کنند؛ به ویژه که اکنون جمهوری اسلامی آنها را تنها گذاشته و به شدت احساس فریب‌خوردگی دارند.