داعش یک اثر باستانی دیگر را هم منفجر کرد: «طاق پیروزی»

داعش «طاق پیروزی» در شهر باستانی پالمیرا با قدمت دو هزار سال را منفجر کرد. انفجار این اثر در ادامه مجموعه‌ای از ویرانگری‌های فرهنگی در شمال سوریه اتفاق می‌افتد. ایرینا بوکوا، دبیر کل سازمان یونسکو در واکنش به این رویداد گفت داعش در خاورمیانه دست به یک «پاکسازی فرهنگی» زده است تا دگراندیشان را بی‌تاریخ و بی‌هویت جلوه دهد.

مأمون عبدالکریم، مدیر میراث باستانی سوریه در گفت‌و‌گو با خبرگزاری رویترز تأیید کرده است که داعش شامگاه گذشته «طاق پیروزی» در شهر باستانی پالمیرا را منفجر کرده.

عبدالکریم به خبرگزاری رویترز گفته است: «مثل این است که نفرینی دامن شهر را گرفته. من فقط منتظر خبرهای بد هستم.»

شهر باستانی «پالمیرا» (به عربی «تدمر») در کویر سر راه کاروان‌هایی که از دمشق به سوی ایران و چین حرکت می‌کردند به وجود آمده بود. قدمت این شهر به دو قرن پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. اما نخستین نشانه‌های تمدن در پالمیرا به هفت هزار سال پیش می‌رسد.

تنها در شهریور سال جاری داعش معابد «بل» و «بعل شمین» و سه برج «ایلابل»، «ویملیکو» و «وکیتوت» در پالمیرا را منفجر کرد. علاوه بر این هزاران شیء از منطقه باستانی تل حلف نیز به غارت رفته است.

پالمیرا، نمادی از رواداری فرهنگی

پس از آنکه داعش در مه ۲۰۱۵ پالمیرا را تصاحب کرد، به تخریب تدریجی آثار این شهر باستانی روی آورد و سپس خالد اسعد، باستان‌شناس ۸۲ ساله سوری را که در طی بیش از ۵۰ سال برای حفظ آثار باستانی پالمیرا کوشیده بود گردن زد و جنازه او را مثله کرد.

ایرینا بوکوا، دبیر کل یونسکو در نخستین واکنش‌ها پس از انفجار «طاق پیروزی» به خبرگزاری رویترز گفت: «نابود کردن پالمیرا مصداق یک جنایت جنگی بر ضد تمدن است. پالمیرا نمادی‌ست از گفت‌و‌گوی تمدن‌ها و نشانه‌ای‌ست از این واقعیت که تمدن‌ها می‌توانند از هم تأثیر بگیرند. دقیقاً به همین دلیل اسلام‌گرایان افراطی تلاش می‌کنند این نماد و نشانه فرهنگی را نابود کنند.»

پالمیرا یک قرن پیش از میلاد مسیح به تصرف رومی‌ها درآمد. بعد‌ها در زمان شاپور اول یکی از جنگ‌های مهم ایران و رم در این شهر اتفاق افتاد. پس از پیروزی ایرانیان بر رومی‌ها در سال ۲۶۰ میلادی در نبرد ادسا، اهالی پالمیرا تلاش کردند با ایرانیان از در صلح و دوستی درآیند، اما شاپور اول نمایندگان آنان را به حضور نپذیرفت و چنین بود که اویناتوس، پادشاه پالمیرا به رومی‌ها پیوست و به ارتش ایران حمله کرد و به طرز غیرمنتظره‌ای ایرانیان را شکست داد. در اثر این پیروزی پالمیرا به یکی از مراکز مهم تجاری در خاورمیانه بدل شد. در فاصله بین سال‌های ۲۶۲ تا ۲۶۶ میلادی اویناتوس موفق شد بخش‌هایی از میانرودان را از چنگ ایرانیان به درآورد و به قلمرو پالمیرا ملحق کند. این پیروزی‌ها بر رونق این شهر در دوران باستان افزود.

به گفته مارکوس هیلگرد، خاورشناس آلمانی «ویژگی مهم منطقه باستانی پالمیرا این است که در طی تاریخ تمدن، فرهنگ ها و مذاهب گوناگون را پذیرا شده و آن ها را با هم آشتی داده است. ساکنان شهر تلاش می کردند به سنت ها و مذاهب دیگر احترام بگذارند. انفجار آثار پالمیرا توسط داعش به معنای تلاش آن ها برای از بین بردن جوامع چندفرهنگی ست.»

ایرینا بوکووا هم در گفت‌و گو با رویترز بر این معنا تأکید کرده است. دبیرکل یونسکو درباره انفجار «طاق پیروزی» می‌گوید: «داعش در خاورمیانه استراتژی "پاکسازی فرهنگی" را در پیش گرفته. آن‌ها گمان می‌کنند اگر انسان‌ها را به خاطر تعلقات قومی یا مذهبی‌شان بکشند و آثار میراث فرهنگی را از بین ببرند، میراث معنوی آن‌ها را از بین برده‌اند، هویت انسان‌های دگراندیش را هدف قرار داده‌اند و به این ترتیب از دگراندیشان امکان انسان بودن را سلب کرده‌اند.»

ابتدا نمرود وهترا، اکنون پالمیرا

داعش تاکنون گور یونس پیامبر، آثار باستانی در شهر نمرود و هترا و بسیاری از مجسمه‌های شاعران ملی عراق، تندیس قدیسان مسیحی، کلیسا‌ها و زیارتگاه‌ها و قصرهای به جای مانده از دوران آسوری را منهدم کرده است.

[tabbyending]

قیس حسین رشید، مدیر موزه ملی بغداد مهر سال گذشته در حاشیه کنفرانس میراث فرهنگی در پاریس خبر داد که پیکارجویان داعش در تکریت و موصل عمارت‌های باستانی را که توسط آسوری‌ها در ۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بنا شده‌اند، تخریب کرده اند.

میشل زومر، استاد رشته تاریخ باستان در دانشگاه کارل فون اوسیتسکی در شهر اُلدنبورگ آلمان درباره اهمیت میراث فرهنگی میان‌رودان می‌نویسد: «شهرهای نمرود، هترا و پالمیرا هر یک به شیوه خاص خود تاریخ رواداری را بیان می‌کنند. مکان‌های باستانی تهدیدشده از سوی دولت اسلامی به‌ خاطر این ویژگی میراثی متعلق به تمامی بشریت هستند، همچنین و به‌ویژه به اروپا که به سنت رواداری خود بسیار افتخار می‌کند.»

در میان این ویرانگری‌های فرهنگی، پژوهشگران دانشگاه آکسفورد و هاروارد طرحی برای ذخیره میراث فرهنگی سوریه تهیه کرده اند: بانک یک میلیون تصویر، بایگانی‌ای که امکانی می‌شود برای بازسازی و شبیه‌سازی میراث فرهنگی ویران‌شده یا غارت‌شده میان‌رودان.

در همین زمینه:

تلاش پژوهشگران برای بازسازی میراث فرهنگی سوریه

پیشروی داعش در پالمیرا: آنچه جهان از دست می‌دهد