«دید در شب» و رسانه‌های دست‌ساز جمهوری اسلامی
سایت «آپارات» بدیل «یوتیوب» است. برنامه «دید در شب» هم پربازتاب بوده. آیا چنین رسانه‌هایی شهروندی هستند؟ نیما راشدان و علی اصغر رمضان‌پور پاسخ می‌دهند.
محمد تنگستانی
برنامه «دید در شب» به تهیه‌کنندگی و با اجرای رضا رشیدپور از شهریور ماه سال جاری از طریق سامانه اینترنتی «آپارات» پخش میشود. «آپارات» که بهمن ۱۳۸۹ آغاز به کار کرد، پاسخ جمهوری اسلامی‌ست به یوتیوب و یکی از جلوه‌های اینترنت بومی در ایران است. جست‌و‌جوگرهای «یوز»، «پارسی‌جو» و «گرگر» جلوه‌های دیگری از این پدیده‌اند.
محمد جواد شکوری، (متولد ۱۳۶۱ ) مدیر «آپارات» ادعا می‌کند که این سامانه اینترنتی رقیب «یوتیوب» به عنوان یک رسانه شهروندی‌ست. آیا به راستی چنین سامانه‌هایی در اختیار شهروندان قرار دارند یا بدیلی هستند دست‌ساز که جمهوری اسلامی در مقابل شبکه جهانی اینترنت قرار داده است؟
نیما راشدان، روزنامه‌نگار و کارشناس اینترنت می‌گوید:
تجربه نشان داده که اگر سایتی در ایران‌ساخته شود و وابسته به سپاه و نیرو‌های دولتی نباشد وقتی محبوبیتش از حدی بالا‌تر برود، مانع از ادامه فعالیتش می‌شوند. برای همین پروژه‌هایی مانند «فیس‌نما»، «آپارات» و «تی‌وی پلاس» و تلویزیون‌های آنلاین جدا از دستگاه‌های جمهوری اسلامی نیست. همان طور که در ایران جامعه مدنی دولت‌ساخت وجود دارد، تکنولوژی خصوصی دولت‌ساخت هم وجود دارد.
یوتیوب سومین وبگاه پرمخاطب جهان ۱۰ سال پیش برای به اشتراک گذاشتن ویدیوهای شهروندی تأسیس شد. بعد از انتخابات پرسر و صدای سال ۸۸ در ایران، جمهوری اسلامی یوتیوب را فیلتر کرد. یک سال بعد سایت «آپارات» با قابلیت‌های اشتراک‌گذاری ویدیو به وجود آمد. اکنون «آپارات» بنا به آمار آلکسا جزو پنج سایت پربیینده در ایران است.
نیما راشدان درباره این اقبال «آپارات» می‌گوید:
کاربرانی که از اینترنت بدون فیلترشکن و «وی‌پی‌ان» استفاده می‌کنند، یعنی به همان شبکه دست‌ساز دولت اکتفا می‌کنند، به سایت آپارات هم مراجعه می‌کنند. آن‌ها که از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند اما در آمارها لحاظ نمی‌شوند. به همین جهت در محدوده‌ای از کاربران که دولت به جای آن‌ها تصمیم گرفته که از چه سایت‌ها و ابزار‌هایی استفاده کنند «آپارات» عملکرد قابل قبولی دارد. اما در ابعاد جهانی مقایسه «آپارات» با «یوتیوب» اصولاً خنده‌دار است.
علی اصغر رمضان‌پور به پدیده تازه‌ای اشاره می‌کند: جوانانی که از دانش کافی برای مدیریت پایگاه‌های اینترنتی برخوردارند و اکنون وزارت اطلاعات آن‌ها را به طور ناملموس در خدمت خود قرار داده است:
علی اصغر رمضان‌پور در این‌باره می‌گوید:
بعد از درک و توجه بیشتر به ضرورت فعالیت‌های این‌گونه شبکه‌ها در ایران، وزارت اطلاعات و ناظران فرهنگی به طور کلی افرادی را انتخاب کردند که در این حوزه فعال و مورد اعتماد باشند و یا حداقل در مورد آن‌ها تردیدی وجود نداشته باشد. به همین دلیل این‌گونه فعالیت‌ها از طرف مؤسساتی صورت گرفت که مورد تأیید وزارت اطلاعات بود، اگرچه نمی‌توان گفت به هیچ‌وجه از لحاظ حقوقی وابسته به وزارت اطلاعات هستند.
از سال ۸۸ اما اتفاق تازه‌ای هم در رسانه‌های شهروندی روی داده: کیفیت برنامه‌ها حرفه‌ای‌تر شده. آیا برنامه‌هایی مانند «دید در شب» پاسخ جمهوری اسلامی‌ست به این تحول تازه در چارچوب خطوط قرمز نظام؟
علی‌اصغر رمضان‌پور می‌گوید:
«ترجیح می‌دهم این برنامه را برنامه‌ای سیاسی بدانم تا اجتماعی و فرهنگی. به هرحال امر سیاسی از حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی ریشه می‌گیرد. سانسور و سرکوب در ایران فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی را سوق می‌دهد به سمت فعالیت‌های زیرزمینی. من وقتی به انتخاب‌های برنامه «دید در شب» نگاه می‌کنم، آن‌ها را در مرز جنجال‌های سیاسی می‌بینم. این برنامه به سیاست‌های دولت روحانی نزدیک است: اعتقاد به فضای باز‌تر و گفت‌وگو‌هایی باز‌تر در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی. خطوط قرمز هم مورد تعرض قرار نمی‌گیرند، فقط اینطور وانمود می‌کنند که از خطوط قرمز عبور کرده‌اند. بین مجری و بیننده‌ای که در ایران است به طور نانوشته و ناگفته بر سر برخی نکات تفاهم وجود دارد.»
گفت‌و‌گو با نیما راشدان و علی اصغر رمضان‌پور را می‌شنوید:
در برنامه‌هایی که تاکنون «دید در شب» پخش کرده، همواره و به هر مناسبتی تصویر محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری پیشین ایران هم به نمایش درآمده.
رضا رشیدپور، مجری این برنامه در دور دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد ممنوع‌التصویر شد. آیا او در پی تسویه حساب با رییس جمهوری پیشین ایران است؟
علی اصغر رمضان‌پور می‌گوید «دید در شب» از شخصیت جنجالی احمدی‌نژاد برای جلب مخاطب استفاده می‌کند. این امر خود بیانگر ماهیت این برنامه است.
نظرها
رضا دَوّار
موافقم این برنامه "دید در شب" به شکلی زیر پوستی تبلیغ نگاه جدید جمهوری اسلامی هست برای جذب مخالفان حاکمیت واقعیت به صورت کلی اینه که جمهوری اسلامی ایران صاحب ثروت هست و به مرور داره تکنولوژی رو در خدمت اهداف خودش در میاره ، صدای لیدرهای مخالفین به مرور خفه میشود و اکثریت خاکستری هم جذب تبلیغات و نگاه حکومت میشن. به هر حال ایران از نظر من تمام شده هست
مجید
آپارات محدودیت ۱۰۰ مگابایتی در سایز آپلود فایلها داشت نمیدونم الان هم داره یا نه. کیفیت ویدئوها را پایین می‌آورد. برای حجم کمتر اشغال کردن. بسیاری از نویسه های فارسی را درست نمایش نمی‌دهد. مزیت عمده آن فیلترنبودن آن در مقابل یوتیوب است. اما در مورد عقده‌گشایی رضا رشیدپور باید گفت چیز دیگری از یه بچه حزب الله‌ای انتظار نمی رود. به بچه ۱۱ ساله جزایری میگه میدونی بابات کیه. بعد هم میگه ولش کن اصلا با بچه نباید از این حرفها زد.