تهران و ریاض؛ از جنگ سرد تا زورآزمایی دیپلماتیک
جنگ نرم، جنگ سرد، جنگ قدرت، جنگ مذهب، جنگ نفت، جنگ نیابتی... تهران و ریاض رقبای دیرین یکدیگر در بلوک‌بندی‌های منطقه، اوپک، نفوذ ایدئولوژیک و هژمونی سیاسی هستند و در کارنامه حقوق بشری هم رقابت دوشادوش دارند. مجموعه‌ای مقاله در مرور مناسبات، ماجراجویی‌ها و کشمکش‌های دو کشور.
جنگ نرم، جنگ سرد، جنگ قدرت، جنگ مذهب، جنگ نفت، جنگ نیابتی... تهران و ریاض رقبای دیرین یکدیگر در اوپک، بلوک‌بندی‌های منطقه، نفوذ ایدئولوژیک و هژمونی سیاسی هستند. دو کشور در کارنامه حقوق بشری و میزان اعدام سالانه نیز با هم رقابت می‌کنند. طرفه آن که تنش منجر به قطع رابطه دیپلماتیک دو رقیب، ناشی از اجرای یک حکم اعدام بود.
هر دو کشور داعیه رهبری جهان اسلام را دارند. این دعوی در سطح سیاسی در تکاپو برای نفوذ هر چه بیشتر در عراق، سوریه، یمن، بحرین، فلسطین، لبنان تجلی میکند و در سطح نظری در پان عربیسم و ناسیونالیسم ایرانی- شیعی. می‌توان گفت که در حال حاضر، ریاض بازی در سوریه و عراق را به جمهوری اسلامی باخته است.
یک عرصه دیگر رقابت دو کشور، مناسبات این دو با آمریکاست. عربستان سعودی دوستی و پیوندی راهبردی با ایالات متحده دارد که عمدتا در معاملات کلان تسلیحاتی جلوه میکند. توافق اتمی اما فرصت‌هایی برای ایران فراهم کرده که از انزوای "مطلوب" ریاض خارج شود. ظهور داعش و مانور ایران روی خاستگاه و آبشخور "دولت اسلامی"، کارتهای دیگری در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده است.
مجموعه مقالات زیر، به گوشه‌هایی از فراز و فرود مناسبات دو کشور و زوایای تخاصم و رقابت آنها پرداخته‌اند. گزارش‌های روز پیرامون مناسبات ایران و عربستان را اینجا دنبال کنید. این دوسیه به تدریج تکمیل می‌شود.
حسین علیزاده - همراهی خارطوم با ریاض در قطع رابطه با تهران از این رو مهم است که عمر البشیر از اندک مقامات خارجی بود که در مراسم تحلیف روحانی شرکت کرد.
می‌توان گفت همه اقداماتی که عربستان پس از ماجرای تعرض به سفارتش در تهران انجام داده در مقایسه با جنگ نفتی تمام عیار و پیشگیرانه علیه ایران بی‌اهمیت است.
حمید رضایی - طرف مدت کوتاهی فضای مجازی در ایران، مملو از مطالبی شد که به استهزاء اعراب و ترویج دشمنی با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس می‌پرداختند.
توافق وین به معنای پایان مسابقه تسلیحاتی اتمی در خاورمیانه نیست. ریاض برای ایجاد توازن با رقیب دیرینه چشم به جذابیت‌های پروژه هسته‌ای نخواهد بست.
مرتضی کاظمیان- شخص اول نظام در قبال حمله به سفارت و کنسولگری عربستان، خاموشی پیشه میکند. آیا می‌توان خودسرها را «بی‌سر» دانست؟
شادیار عمرانی - ایران و عربستان در پی یارکشی‌های منطقه‌ای بر آمده‌اند. تحریم ایران از سوی جهان عرب زنگ خطر آغاز جنگی دوباره را به صدا در می‌آورد.
درگیری، راه‌حل سیاسی عربستان برای منزوی کردن ایران و حفظ قدرت منطقه‌ای خود به عنوان رهبر کشورهای سنی است. آیا چنین سیاستی برای عربستان راه گشاست؟
جنگ سرد میان تهران و ریاض سه دهه پیشینه دارد اما کارتهای عربستان سعودی برای مقابله با ایران به عنوان قدرت منطقه‌ای به ویژه پس از توافق اتمی اندک هستند.
حسین علیزاده - از نظر ریاض تهران در عراق، یمن، سوریه و لبنان موفقیت چشمگیری داشته و بی‌ثبات کردن یمن و عربستان را از طریق شیعیان این دو کشور در برنامه دارد.
ایرج ادیب‌زاده - پس از عربستان، سودان و بحرین هم روابط خود با ایران را قطع کردند. حسن هاشمیان و رسول نفیسی در باره چشم‌انداز و بسترهای این بحران نظر می‌دهند.
علی افشاری - رقابت راهبردی ایران و عربستان سویه‌های سیاسی، نظامی، ژئو اکونومیک، ژئو پلتیک و مذهبی دارد و محور آن بسط نفوذ ایران در منطقه است.
حسین باقر زاده - شکست سعودی‌ها در عراق و سوریه و برجام، به رغم موفقیت نسبی آنان در یمن و بحرین، تهران را جری کرده و ریاض را به واکنش خصمانه وا داشته است.
سوسن اولیاء - ریشه رقابت‌های دو قدرت منطقه، منازعات مذهبی است یا معادلات سیاسی؟ نفوذ ایران روی حوثی‌ها چه سودی برای جمهوری اسلامی خواهد داشت؟
حبیب حسینی‌فرد - شکاف کنونی میان عربستان و ایران به دعوی هژمونی در منطقه بر می‌گردد و در ور افتادن رژیم صدام و برهم‌خوردن توازن قوا در عراق به سود ایران پایه دارد.
امید منتظری - پس از تبدیل بهار عربی به جنگ‌های داخلی، «مرز سیاسی» ایران و عربستان از لبنان و فلسطین به سوریه و عراق و بحرین و یمن کشیده شد.
حسین علیزاده - دوران ریاست جمهوری خاتمی از نادرترین ادوار دو کشور به شمار می‌رود. مناسبات تهران– ریاض تا آنجا پیش رفت که «یادداشت تفاهم همکاری امنیتی» امضا کردند.
موضع‌گیری‌های تند علیه عربستان سعودی را سرداران سپاه هدایت می‌کنند؛ تا آنجا که شعار براندازی «آل سعود» را نیز سر می‌دهند. سیاست دولت روحانی اما تا حدودی دوگانه است.
روزنامه‌نگاران و پژوهشگران مجاز نیستند رویدادها را با «تئوری توطئه» تبیین کنند اما زنجیره‌ای شواهد منطقی کاهش بهای نفت را متوجه توافقی خاص بین آمریکا و عربستان می‌کنند.
مهسا پاکزاد - چگونه در عربستان دولتی تشکیل شده که از بیرون و به اعتبار ترکیب سنتی اسلام و استبداد ساده جلوه میکند، اما از درون ساز و کار پیچیده‌ای دارد.
نظرها
یزدی از تهران
با سلام این مطلب را در صفحه ی دیگری از سایت شما در مورد عربستان گذاشته ام ولی از آنجا که فکر می کنم نظری باشد قابل مکث در اینجا نیز می گذارم و یادآوری می کنم که از «جا که ما با فیلترشکن و با سرعت کم بنابراین صرف وقت زیاد موفق می شویم سایتها را باز کنیم و نظری بنویسیم بنا بر این فرصت دوباره خواندن و دقتهای لازم نیست بنا براین همیشه یکی دو سه غلط املایی و انشایی در آنها هست. ... و اما حکومتهای ایران و عربستان حکومکت های باطنا اسلامی و از نوع ناب آنند. *** بر قدرتی مادم العمرند. سلطان سلمان با خلبفه خامنه ای و البغدادی هیچ فرقی با هم ندارند. آنها هر کدامشان با دیگری بیعت کند بینشان صلخ است. چرا که اینان دقیقا به خاطر شباهتشان است که با هم می جنگند. اما ماده ی اصلی اگر چه اسلام اسلام است اما جرقه ی اصلی را روحانیت شیعه ایران زده است. این حکومت ضد ایرانی و در نهایت ضد آزادی و آزادگی روحانیتی را بر راس خود دارد که قرنهاست از دوره صفویه تا کنون جشن عمر کشان عمر سوزان گرفته و عمر عمرو هو هو سگ پرو هو هو کرده و بر منابرش گفته و همیک هم میگویند و روی اینترنت و در شهر ما یزد آقای دانشمند بی وقفه بر منبر می گود: مر ابن الخطاب مأبون و يحب ماء الرجال كان في دوبر عمر لا يشفى الا بماء الرجال... یعنی عمر ابنه ای بوده و از اسپرم تغذیه می کرده برای مداوای خودش. البته امروز در ایران جامعه به حدی از زوشنفکری رسیده که نوع مهرورزی عاشقانه کسی را بر او خرده نمی گیرد. اما این روحانیون آری از شرف برای سرکوفت زدن بر برادران سنی چنین مزخرافاتی را نوشته و می گویند و به تاریخ هم استناد می کنند. شخص آیت الله امام خامنه ای طبق نوارهای موجود در جشن های عمرکشان و عمر سوزان شرکت کرده و میکند و قر کمر و بشکن زدن و ساز زدن رهبری معروف خاص و عام است. و سخن آخر در این مورد اینکه دو حکومت ضد بشری عربستان و ایران آنقدر بیشرفند که به قول خودشان جنگهایشان را نیابتی کرده اند و بر دوش مردم بدبخت سوریه و عراق و بخرین گذاشته اند. اگر مرد بودند رویاروی می جنگیدند. نه اینها هرگز ** ی جنگیدن با هم را ندارند. و سخن آخر و طبق نوشته دوست دانشجویمان اینکه نظر من هم همانند نظر اوست. ما چندین داشنجود هستیم در تهرذان و اصفهان و تبریز و یزد و کرمان و خراسان و... که هر روز به سایتها مراجعه می کنیم. از آنجا که نمی توانیم به عنوان دانشجو نظرات خودمان را به راحتی در جامعه بیان کنیم آنرا از طریق سایتها در نظرگاههای آنها بیان می کنیم. می گویم به عنوان دانشجو چرا که حکومت ضد بشری ایران از داشنجحو می ترسد. و دانشجو را تنبیه می کند. *** متشکرم یزدی از تهران
کوروش
با سلام - در این نوشتار ادعا شده عربستان قافیه را در سوریه و عراق به ایران باخته؟! واقعاً من موندم که شما ها چه جوری جرات می کنید مقاله بنویسید ؟1 در سوریه عربستان چه جوری به ایران باخته؟ ایران که با 200 کشته مجبور به عقب نشینی شده ولی عربستان توانسته است تمام گروه های مبارز سوری را ( به غیر از تروریست های داعش) حول محور ریاض جمع کند و چپ و راست نشست برگزار کند. نکند به خاطر کشته شدن زهران علوش چنین ادعائی کرده اید؟! در عراق نیز عربستان هرگز رقیب ایران نبوده یعنی عربستان در کل وارد بازی عراق نشده است. چون از دوره جنگ خلیج تا همین چند وقت پیش با عراق رابطه ای نداشت، لذا زیاد هم در فکر ایفای نقش در عراق نبود ( حالا اینکه نمی توانست یا نمی خواست را کاری ندارم) . خدایا ما چند مشکل را باید در یک روز درگیر باشیم. مشکل معیشتمان در ایران، مشکل برخوردهای ناجوانمردانه رژیم با جوانانمان و نویسندگان مان یا هنرمندان مان یا اینکه غصه این خارج نشین های عجیب و غریب که اپوزسیون نام دارند را بخوریم که هر چیزی که دلشان می خواهد را با خیالی راحت چاپ می کنند و به خورد مردم می دهند؟! ای سگ توی شانست جمهوری اسلامی که اپوزسیونت هم در راه تو سر می دهد!!!
farhad
خاک بر سرت اخوند. که از یک *****ترس داری..همین عربها چه پول هایی به شما کمک کردن تا زیر نظر امریکا نوکری کنید شما از یک دهکده به نام دبی ترس دارید. شما بدرد همان *** میخورید تازه این کار هم برای شما هم زیاد است شما ایران را نابود خواهید کرد گرچه شما چیزی در اندیشه ندارد.و به درد همین اسلام کثیف و قران کثا فت میخورید مرک بر هر چه اخوند اسلام و قران باد زنده باد ایران