کلن بعد از ماجرای شب سال نو: نه یعنی نه!

وزیر دادگستری آلمان می‌گوید با آنکه نمی‌توان آنچه را در شب سال نو در کلن رخ داد، به کل پناهجویان و مهاجران ربط داد، اما به نظر می‌رسد این واقعه سازماندهی شده بوده و این کشور درصدد است تا قوانین مربوط به پناهندگی را بررسی دوباره و تشدید کند. پلیس فدرال آلمان به دنبال اقداماتی برای جلوگیری از تعرض جنسی گروهی به زنان است.

تاکنون حدود ۵۰۰ شکایت درباره حوادث شب سال نو ثبت شده اما هنوز مشخص نیست این تعرض‌ها که گفته می‌شود با شواهدی از سازمان‌یافتگی همراه است چطور صورت گرفته و نقش و تاثیر گروه‌های افراطی در آنها چقدر است. انتقادها به سیستم پذیرش پناهنده در آلمان ادامه دارد و نگرانی از گسترش نژادپرستی هم مطرح است.

کلن با بیش از یک میلیون جمعیت، بزرگترین شهرِ پرجمعیت‌ترین ایالت نورد راین وست‌فالن و چهارمین شهر بزرگ آلمان است و به  شهر دانشجویی، چند فرهنگی و جشن‌‌های کارناوال شهرت دارد. کافه و بارهای این شهر شب‌ها میزبان هزاران شهروندی هستند که ساعات خود را به شادی و رقص و در کنار هم بودن می‌گذرانند. شب زنده‌داری، موسیقی و جشن‌های خیابانی یکی از عناصر جدایی ناپذیر این شهرِ غربی آلمان محسوب می‌شوند. کمتر هفته‌ای در کلن بدون برگزاری فستیوال یا برنامه‌ای فرهنگی و هنری می‌گذرد.

هر ساله در این شهر دو گردهمایی سراسری و بزرگ خیابانی برگزار می‌شود. یکی از آن‌ها جشن‌های معروف به کارناوال است و دیگری جشن شب سال نو در کنار رود راین و کلیسای جامع شهر. هزاران نفر در این شب به مانند دیگر شهرهای اروپایی و حوالی ساعت ۱۲ شب به خیابان‌ها می‌آیند و با آتش بازی به استقبال سال جدید می‌روند.

امسال نیز به مانند سال‌های دیگر بسیاری از مردم با انواع وسایل آتش‌بازی و نوشیدنی‌های مختلف جشن و پایکوبی در کنار ایستگاه مرکزی قطار برگزار کردند. اما امسال با سال‌های گذشته یک تفاوت عمده داشت و آن اذیت و آزار و تعرض جنسی گسترده‌ به زنان بود.

در شب سال نو چه اتفاقی افتاد؟

سه روز بعد از شب سال نو، اولین گزارش‌ها مبنی بر اذیت و آزار و تعرض به زنان در شهر کلن منتشر شدند. در یک مورد گزارشی از تجاوز نیز مخابره شد و به فاصله‌ یک روز این اخبار تمام فضای رسانه‌ای آلمان را در بر گرفت. همزمانی این موضوع با ورود صدها هزار پناهنده‌ جدید به آلمان در سال گذشته، باعث چالش‌های جدی و جدیدی  میان مردم، احزاب و سیاستمداران این کشور شده است.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان بعد از انتشار این خبر گفت که از شنیدن آن شوکه شده و از پلیس و شهردار کلن در تماس‌هایی جداگانه خواست از تمام تدابیر لازم برای شناسایی و مجازات خاطیان استفاده کنند. شهردار کلن در مصاحبه با شبکه دو آلمان گفت با نصب دوربین‌های بیشتر و افزایش تعداد پلیس در جشن‌های عمومی از تکرار این چنین حوادثی جلوگیری خواهد کرد. او تاکید کرد که کلن همیشه به شهری مهاجرپذیر مشهور بوده و نباید بزهکاران با پناهنده‌ها را در یک دسته قرار داد.

پلیس شهر کلن مورد بیشترین انتقاد‌ها قرار گرفت که در مقابله با خشونت علیه زنان کم کاری کرده و به تعداد کافی و همچنین در زمان مناسب عکس‌العمل نشان نداده است. پس لرزه‌های سیاسی و اجتماعی بعد از ماجرای شب سال نو با برکناری رییس پلیس شهر از سمت خود ادامه پیدا کرد.

خشونت و تعرض جنسی در فرهنگ‌های مردسالار

بیش از یک میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ از کشور آلمان تقاضای پناهندگی کرده‌اند. کشورهای سوریه، افغانستان و عراق در صدر این کشورها قرار دارند. کشورهایی که فرهنگ و رسوم عمدتا مردسالارانه در آن‌ها برقرار است. شواهد و گزارش‌های اولیه مردانی از شمال آفریقا و کشورهای عربی را به عنوان کسانی که تعرض‌ها را انجام داده معرفی کردند. یک‌هفته بعد از این اتفاق، پلیس شهر کلن تعداد شکایات رسیده را ۳۷۹ مورد اعلام کرد و خبر داد که ۳۱ نفر را شناسایی کرده است. بیش از نیمی از این تعداد، کسانی بوده‌اند که به تازگی در آلمان تقاضای پناهندگی کرده‌اند. مردانی از کشورهای الجزایر، مراکش و سوریه. پنج نفر از این تعداد را نیز مردان ایرانی تشکیل می‌دادند.

وجه مشترک چنین کشورهایی فرهنگ و قوانین عمدتا مردسالار است. فرهنگی که در آن اذیت و آزار خیابانی زنان توسط مردان از هر طبقه و سن و تحصیلاتی یکی از اتفاقات روزمره‌ شهری محسوب می‌شود. عموما در چنین کشورهایی نه تنها مزاحمت و خشونت به عنوان جرم تلقی نمی‌شوند، که از تریبون‌های رسمی و دولتی نیز مردان به چنین اعمالی به شکل‌های مختلف تشویق می‌شوند. در فرهنگ مردسالار تعرض جنسی نه تنها نکوهیده نمی‌شود که به عنوان ابزاری برای اذیت و آزار و سلطه بر زنان به رسمیت شناخته می‌شود. برای مردانی که در چنین فرهنگی تربیت شده و آموزش دیده‌اند، تغییر و تطبیق خود با فرهنگی جدید و متفاوت از آن چیزی که تا دیروز در آن زندگی می‌کردند چالشی بزرگ، هم برای خود فرد و هم شهروندان و مسئولین کشور میزبان است.

نه یعنی نه!

شکل‌های مختلف تعارف در فرهنگ آلمانی جایی ندارند، بدین معنا که در مقابل هر سوال و درخواستی اگر پاسخ نه داده شود، به واقع منظور نه است و با تکرار آن پرسش، جواب به بله تغییر پیدا نمی‌کند. واقعیت این است که با مهاجرت تنها بدن انسان‌ها از یک نقطه‌ جغرافیایی به نقطه‌ی دیگر جابجا نمی‌شود، بلکه آموزه‌ها و فرهنگ عمومی یک جامعه نیز بوسیله‌ی فرد، وارد جامعه‌ جدید می‌شوند.

جشن‌های خیابانی، آزادی پوشش و امنیت زنان در ساعات پایانی شب موضوعی نیست که در کشورهای مردسالار یک امر رایج و جاافتاده باشد و مواجهه با چنین فضایی برای عمدتا مردانِ جوامع مردسالار سوال‌ها و تخیلات زیادی را ذهنشان ایجاد می‌کند.

در عین حال، در کشورهایی مثل آلمان نوع لباس، حضور در ساعات پایانی شب، مست بودن، همراه شدن در رقص و هیچ دلیل دیگری این اجازه را به افراد نمی‌دهد که بدون رضایت، دیگری را لمس کنند و یا مورد تعرض قرار دهند. درک این موضوع که پوشش انسان‌ها به خصوص زنان و یا حضور تنهای آن‌ها در هر ساعتی از شبانه روز و در هر مکانی به معنی نزدیکی، مزاحمت و تعرض نیست، موضوعی نیست که به سرعت و سادگی برای شهروندان جوامع مردسالار و به خصوص مردان آن قابل فهم و درک بشود. به همین دلیل است که شاید اتفاقی که در بسیاری از این کشورها یک موضوع روزمره باشد در شهری مثل کلن به یک بحران عمیق اجتماعی و سیاسی تبدیل می‌شود.

احزاب ائتلافی: نظارت بیشتر، مجازات شدیدتر، اخراج سریع‌تر

وقایع شب سال نو در کلن و برخی دیگر از شهرها بحث‌های زیادی را در میان احزاب سیاسی آلمان به‌وجود آورده است. همزمانی آن با شکسته شدن رکورد تعداد ورود مهاجرین به آلمان باعث شکل‌گیری مباحث زیادی در پارلمان این کشور در مورد قوانین مهاجرت و پناهندگی شده است.

۴۰ درصد از شکایت‌های ثبت شده در شب سال نو مرتبط با اذیت و آزار و تعرض جنسی بوده‌اند. در آخرین اظهارنظر‌ها، دو حزب بزرگ و ائتلافی دولت بر سخت‌تر شدن قوانین مرتبط با پناهجویان تاکید کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که تعرض جنسی یا هر جرم دیگری از جمله دزدی باید به اخراج سریع‌تر مهاجرین از کشور بینجامد. موضوعی که احزاب سبز و چپ آلمان آن را شتابزده می‌دانند و معتقدند سخت‌تر کردن قوانینِ مهاجرت چشم پوشی بر بسیاری دیگر از واقعیت‌های جامعه است که لزوما به مهاجران محدود نمی‌شود.

از طرف دیگر فعالان حقوق زنان بر تغییر قوانین تاکید دارند. قوانینی که نباید به مهاجران محدود شوند و کلیه شهروندان آلمان را شامل شود.

 لزوم بازنگری در قوانین برای همگان

در قوانین کشور آلمان خلا‌های زیادی برای برخورد با کسانی که آزار جنسی صورت داده‌اند وجود دارد. بسیاری از وکلا، پرونده‌های افرادی را که مورد تعرض جنسی قرار گرفته‌اند نمی‌پذیرند و به فرد آزار دیده پیشنهاد منصرف شدن به دلیل پیچیدگی‌های روند دادرسی را می‌دهند.

مطابق پاراگراف ۱۷۷ قانون اساسی گفتن نارضایتی به تنهایی برای اثبات یک تعرض جنسی کفایت نمی‌کند. بسیاری از فعالان حقوق زنان در سال‌های گذشته خواستار اصلاح قوانین شده‌ند. آن‌ها معتقدند که "نه" گفتن و عدم رضایت به تنهایی باید برای اثبات جرم یک متجاوز جنسی کفایت کند.

بیش از هزار نفر یک هفته بعد از اتفاقات شب سال نو با تجمع در مرکز شهر کلن با پلاکاردهایی که حمل می‌کردند خواستار پایان بخشیدن به خشونت و همچنین اصلاح قانون اساسی شدند. بر اساس مطالعه‌ای که وزارت خانواده، سالمندان، جوانان و زنان  آلمان در سال‌ ۲۰۰۴ صورت داده و منتشر کرده است، ۴۰ درصد زنان آلمانی که بالاتر از ۱۶ سال دارند حداقل یک‌بار یکی از اشکال خشونت جسمی یا جنسی را تجربه کرده‌اند. ۲۵ درصد از این خشونت‌ها توسط شریک زندگی فعلی یا سابق زنان صورت گرفته است. ۴۲ درصد زنان آلمانی یکی از اشکال خشونت روانی را در زندگی تجربه کرده و بیش از نیمی از زنان خشونت دیده دچار مشکلات جدیِ فیزیکی شده‌اند که توسط پزشک به ثبت رسیده است. همگی این آمارها نشان می‌دهند که خشونت علیه زنان فراگیر است و به سال گذشته و هجوم پناهجو‌ها به آلمان محدود نمی‌شود.

هر چند به نظر می‌رسد ورود صدهاهزار نفر از کشورهای با فرهنگ و آموزه‌های مردسالار چالش‌های جدی و اساسی را در آلمان بوجود بیاورد، اما تمامی شواهد و آمارها اثبات می‌کند که خشونت‌های جنسی صرفا به آن‌ها ختم نمی‌شود.

جشن تعطیل نمی‌شود

کمتر از یک ماه دیگر و در هفته‌ اول ماه فوریه جشن‌‌های کارناوال در شهر کلن شروع می‌شوند. نزدیک به یک هفته‌ خیابان‌های مرکز این شهر میزبان صدها هزار نفری خواهند بود که تا پاسی از شب به جشن و پایکوبی می‌پردازند. زنان ساکن کلن در روزهای گذشته با رفتن به مکانی که تعرض‌های جنسی در آنجا صورت گرفته و گرفتن عکس از خود و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی بر این موضوع تاکید کردند که حضور زنان در خیابان‌ها کمرنگ نخواهد شد. یکی از این افراد به اشپیگل آنلاین گفت: «ما نمی‌ترسیم و نگران نیستیم،‌ هیچ چیزی نمی‌تواند مانع حضور ما در خیابان در هر ساعتی از شبانه روز شود.»

از طرف دیگر، برخی از جوانان مردِ مهاجر در شهرهای مختلف از جمله دویسبورگ که در اطراف کلن قرار دارد با جملاتی نظیر اینکه «من یک مردِ مهاجرم، اما هرگز علیه زنان خشونت نمی‌کنم» و انتشار آن در اینترنت سعی در تغییر فضای به وجود آمده دارند. همکاری مستمر و نزدیک‌ترِ مردان مهاجرِ برابری خواه با جامعه فعالان زنان آلمان به نظر می‌رسد که بهترین راه حل ممکن در این برهه از زمان باشد. اقدامی که در نهایت به تغییر قوانین برای حمایت بیشتر از فرد مورد خشونت قرار گرفته و مجرم دانستن آزارگر در شرایطی آسان‌تر بشود. در چنین همکاری ای امکان سواستفاده گروه‌های ضدخارجی و دست راستی نیز کمتر می‌شود. کاری که به نظر می‌رسد از سوی هر دو گروه آغاز شده باشد.