ارتداد، بهانه‌ای برای سرکوب نویسندگان در کشور‌های عربی

در روز‌های اخیر، هرگاه سخن از تعقیب و بازداشت و آزار نویسندگان عرب به میان می‌آید، افکار عمومی متوجه رائف بدوی وبلاگ‌نویس عربستانی می‌شود که به ۱۰ سال زندان و ۱۰۰۰ ضربه شلاق و پرداخت حدود ۲۶۶ هزار و ۶۰۰ دلار آمریکایی محکوم شده است. او که جرمش به راه اندختن وبلاگی با نام «شبکه لیبرال‌های سعودی» است، در سال ۲۰۱۵ جایزه «ساخاروف» پارلمان اروپا را دریافت کرد و هنوز هم در زندان به سر می‌برد و تلاش‌ها برای آزادی‌اش تاکنون بی‌نتیجه مانده است.

بیشتر بخوانید: حکم زندان و شلاق رائف بدوی، وبلاگ‌نویس سعودی تأیید شد

پس از رائف بدوی، مورد دیگری که نظر افکار عمومی را به خود جلب کرده، اشرف فیاض، شاعر فلسطینی‌تبار مقیم عربستان سعودی است که مجموعه‌ی شعر «راهنمای درون» او را به «ارتداد» تفسیر کرده‌اند و در ۱۷ نوامبر سال ۲۰۱۵ به همین اتهام هم دادگاه تجدید نظر در عربستان سعودی او را محکوم به اعدام کرده‌ است.

جشنواره بین‌المللی ادبیات در برلین، برای نجات جان رائف بدوی، طی فراخوانی از شخصیت‌ها، نهاد‌ها، مدارس و رسانه‌ها خواسته بود که با برگزاری برنامه‌های شعرخوانی و داستان‌خوانی و مقاله‌خوانی در سراسر جهان، خواستار آزادی این شاعر ۳۵ ساله شوند.

بیشتر بخوانید: فراخوان جشنواره ادبیات برلین به حمایت از اشرف فیاض، شاعر محکوم به اعدام

انجمن قلم آلمان نیز در ادامه تلاش‌ها برای نجان جان این شاعر، دوم دسامبر ۲۰۱۵ اعلام کرد که اشرف فیاض عضو افتخاری این انجمن است و حکم اعدام او، حکم اعدام یکی از اعضای این انجمن به شمار می‌آید.

بازداشت یک شاعر مصری در فرودگاه

یکی از تازه‌ترین موارد، بازداشت عمر حاذق، شاعر مصری در فرودگاه قاهره است.

به گزارش روزنامه اتریشی «استاندارد» ( ۱۴ ژانویه ۲۰۱۶) به نقل از انجمن قلم اتریش، عمر برای دریافت جایزه آکسفام، عازم آمستردام بود که در فرودگاه قاهره بازداشت شد.

حاذق، در سال ۲۰۱۳ به خاطر شرکت در یک «تظاهرات غیر قانونی» برای همبستگی با خالد سعید، وبلاگ‌نویس، که توسط پلیس به قتل رسیده بود، به دو سال زندان محکوم شده بود. او در سپتامبر ۲۰۱۵ از زندان آزاد شده و می‌خواست به دعوت انجمن قلم اتریش به این کشور سفر کند، اما کشور اتریش از دادن ویزا به او خودداری کرده بود.

حاذق قرار بود پس از شعرخوانی و سخنرانی در هلند به اتریش و آلمان سفر کند.

انجمن‌های قلم اتریش، آلمان و انجمن نویسندگان شهر گراتس خواهان آزادی عمر حاذق شده‌اند.

چند نویسنده زندانی دیگر

ایلیا ترویانوف، عضو انجمن قلم آلمان در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۱۵، طی مقاله‌ای در روزنامه «تاتس» آلمان، در رابطه با تعقیب نویسندگان در کشورهای عرب، از موارد دیگری نام برده که افکار عمومی چندان خبری از آن‌ها ندارد.

ترویانوف نوشته است که اشرف فیاض تنها شاعری نیست که در یک کشور عربی زندانی‌ست. در اغلب موارد اتهام کفر و ارتداد بهانه‌هایی بیش نیستند. ترویانوف می‌نویسد نویسندگان و وبلاگ‌نویسان بیش از همه این دلیل تحت تعقیب قرار می‌گیرند که خواستار حقوق شهروندی می‌شوند و از فساد و سوء‌استفاده از قدرت انتقاد و یا از خیزش‌های مردمی در دیگر کشورهای عربی ستایش می‌کنند.

به نوشته او، معاویه ال رواهی، شاعری از عمان، سال‌ها پیش به خاطر کفرگویی در تیمارستانی بسته شد. امروزه او، به اتهام توهین به خاندان حاکم، در زندانی در امارات متحده عربی به‌سر می‌برد و منتظر محاکمه است.

محمد ال عجمی، شاعری از قطر هم به اتهام مشابهی به مدت ۱۵ سال راهی زندان شده است. علت خصومت حاکمان قطر را می‌توان با خواندن «شعر یاسمین» این شاعر دریافت که نوشته بود: «حکومت‌های عرب و آمران‌شان/ تبهکارانی هستند که غارتمان می‌کنند.»

خبرگزاری کار ایران (ایلنا) نیز اول دی ۱۳۹۴، با استناد به خبرگزاری فرانسه، از محکومیت زهیر کتبی، نویسنده اصلاح‌طلب عربستان سعودی، به چهار سال زندان خبر داد که به گفته وکیل مدافعش نیمی از مجازات موکلش تعلیقی است. به گفته این وکیل، نویسنده ۶۱ ساله افزون بر آن به پرداخت ۱۰۰ هزار ریال عربستان سعودی محکوم شده و همچنین به مدت پنج سال هم ممنوع‌الخروج است. دیده‌بان حقوق بشر خواستار آزادی او شده است.

سخنان براندازانه و سرنوشت حلاج

ایلیا ترویانوف، در ادامه مقاله‌اش در روزنامه «تاتس» آلمان یادآور شده که اتهام کفرگویی برای تعقیب و حتی کشتن عتاصر نامطلوب سیاسی در کشورهای عربی پیشینه‌ای دراز دارد. حلاج، عارف بزرگ در ۲۶ مارس ۹۲۲ میلادی در بغداد، به اتهام کفر مصلوب شد. اما در واقع او حکام بغداد را به خاطر سخنان براندازانه‌اش- فراخوان برای قیام علیه خلفای عباسی- و به خاطر ارتباطات سیاسی‌اش، از جمله با قرمطی‌ها، علیه خود برانگیخته بود.

افترازنی برای سرکوب دگراندیشان در تمام طول تاریخ تا زمان ما ادامه یافته است. همچنان که نصر حامد ابوزید، اسلام‌شناس معروف مصری پس از کارزار سهمگینی که علیه او به راه افتاده و او را متهم به ارتداد کرده بود، مجبور شد راه مهاجرت در پیش گیرد. او نه به خاطر نوشته‌های علمی‌اش، بلکه بیشتر به خاطر شارلاتان خواندن صندوق‌های سرمایه‌گذاری اسلامی متهم به ارتداد شد. این البته برای علمای الازهر که با صندوق سرمایه‌گذاری اسلامی پول خوبی به جیب می‌زدند، خوشایند نبود. خدا همواره سپر دفاعی مناسبی برای آزمندان، از جمله آزمندان قدرت است.

در همین زمینه:

ادبیات عرب در رادیو زمانه، گزارش، نقد، مصاحبه