از عجایب انتخابات در ایران

تبلیغات نامزدهای دو مجلس ایران آغاز شده است و این روزها دیوارهای شهرهای ایران سرشار از تصاویر نامزدها است. این پدیده‌ای است که مشابه آن را در همه جای دنیا هنگام انتخابات می توان دید؛ اما انتخابات ایران ویژگی‌های منحصر به فردی هم دارد. از همان آغاز که انتخابات نظام اسلامی با «جمهوری اسلامی؛ آری یا نه» شروع شد، تفاوتهای خود را با انتخابات در دیگر نقاط دنیا به رخ کشید؛ ولی این تفاوت‌ها رفته رفته بیشتر شد و اینک در دوره حاضر سر از تفاوت‌های شگفت درآورده است. برای نمونه:

اول این که بیشتر نامزدهای مجلس شورای اسلامی و خبرگان به صورت آشکار و رسمی، به دست شورای نگهبان از لیست نامزدها با دلایل سیاسی و مذهبی حذف شدند.

دوم این که بعضی از اعضای همین شورای نگهبان که نقش داور را در این بازی ایفا می کنند، خود برای مجلس خبرگان نامزد شدند و با این حساب صلاحیت «خودشان» را «خودشان» تایید کردند؛ همچون داور یک مسابقه ورزشی که خود نیز در میدان بازی می‌کند و گل می‌زند(و البته به هیچ وجه، گل هم نمی‌خورد).

سوم این که هرچند حاکمیت، نامزدها را با دقت و با دستی کاملا باز دستچین کرد، هنوز از «نفوذ» به دو مجلس ایران اظهار نگرانی می‌کند.

چهارمی از همه عجیب تر است و آن انگیزه رای دادن مردم است. بسیاری از مردم تقریبا این را می‌دانند که پس از رد صلاحیت‌ها توانایی تغییر ترکیب سیاسی دو مجلس ایران را از دست داده‌اند. بدین رو آنان با انگیزه تغییر پای صندوق رای نمی‌روند. مردم شهرهای بزرگ انگیزه و هدف دیگری برای رای دادن دارند که شاید در تاریخ انتخابات کشورهای جهان بی‌سابقه باشد: «رای دادن به افرادی نه برای این که دوست دارند آنها به مجلس بروند؛ بلکه برای این که دیگران به مجلس نروند.»

پنجم آن که رای ندادن به چند نفر که این روزها سه نفر از آنان در فضای مجازی به «مثلث جیم» مشهور شده‌اند، حالت رفراندوم به خود گرفته و برای نظام اسلامی بسیار حیثیتی شده است. این یعنی از دل یک انتخابات به ظاهر پارلمانی، یک رفراندوم غیررسمی مردمی برای سنجش مشروعیت و محبوبیت کلیت نظام و رهبری نظام بیرون آمده است. اینک رای ندادن به مثلث جیم، که از منصوبان و نزدیکان آیت الله خامنه‌ای‌اند و برخی دیگر از نامزدهای همراه حاکمیت، همچون یک نظرسنجی کنایی درباره اصل حاکمیت عمل می‌کند. این ایده همان است که آیت الله خامنه‌ای در سخنرانی چند روز پیش، از آن اظهار نگرانی کرد و ساماندهی‌اش را به رادیو بی بی سی نسبت داد: «رادیوی انگلیسی دارد به مردم تهران دستورالعمل می‌دهد به فلانی رأی بدهید، به فلانی رأی ندهید! معنای این چیست؟» بسیاری دیگر از مسئولان و هوادارن نظام اسلامی، در اظهارات خود نشان دادند که از این ایده و پیامدهای ناخوشایند آن اطلاع دارند. برای نمونه، معاون سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سپاه نیز گفت: «دشمن دنبال تحریم انتخابات نیست؛ می‌خواهد پشت فردی بایستد که حضورش برای نظام چالش ایجاد کند.»

از این اظهار نگرانی‌ها چنین برمی‌آید که حکومت ایران بعد از رد صلاحیت‌های گسترده که در آن، بیش از نود درصد نامزدان اصلاح‌طلب و دیگر منتقدان حذف شدند، باز هم موفق نشده است آن گونه که خود میل دارد، راه را ببندد و با مطرح شدن تاکتیک «نه به مثلث جیم» هم اینک در یک سردرگمی به سر می‌برد. باید منتظر ماند و دید که شورای نگهبان و تندروان حامی آیت الله خامنه‌ای در برابر این تاکتیک چه چاره‌ای خواهند اندیشید. شاید آیت الله مصباح که خود یکی از ضلع‌های مثلث و از افرادی است که بسیاری از منتقدان به احتمال با هدف حذف او به پای صندوق رای خواهند رفت، برای مقابله با این ایده بود که به گونه‌ای ناامیدانه گفت: «گاهی رای به اصلح موجب رای‌آوری فرد مخالف اسلام می‌شود . می توان از اصلح دست کشید تا دفع مفسده کرد.» نکته در این است که حتی اگر این تاکتیک آیت الله مصباح با موفقیت به کار گرفته و موثر واقع شود، باز هم نمی‌تواند تاکتیک حریف را به کلی خنثی کند. شاید این هم یکی دیگر از عجایب انتخابات در ایران باشد.