چطور کودک را از آزار جنسی محافظت کنید

تجربه‌های خشونت و آزارهای جنسی از سنین کم شروع می‌شوند. هر کسی ممکن است در معرض شکلی از خشونت جنسی قرار بگیرد. این اتفاق می‌تواند برای کودکان بیفتد؛ فارغ از جنسیت، نژاد، موقعیت مالی، سیاسی، فرهنگی یا مذهبی.

این حادثه تلخی است که بارها و بارها رخ داده است. تجربه خشونت جنسی در کودکی، ترومایی است که به سختی از یاد می‌رود و ترمیم می‌شود. هیچ راه مطلقی برای مراقبت از کودکان در برابر آزارهای جنسی وجود ندارد اما بدون شک راه‌هایی هست که احتمال وقوع آزار جنسی را کم می‌کند. برای مراقبت و محافظت از کودک، ابتدا باید بپذیرید که وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، تنها بی‌گناه این حادثه کودک است.

از زندگی کودک فاصله نگیرید

متاسفانه، بیشتر کودکان آزارهای جنسی را از والدین و اطرافیان مخفی نگه می‌دارند چون این تجربه ترسناکی است که با سردرگمی و احساس گناه همراه است. فرد آزارگر قربانی را دچار شرم می‌کند. او کودک را تهدید می‌کند که بیان این راز به او آسیب می‌زند. به همین دلیل مهم است که به کودک یاد بدهید بدون ترس و شرم از بیان هر موقعیتی که او را دچار هراس و سردرگمی کرده است, نترسد. اما شما نمی‌توانید به سادگی یک کودک را به بیان احساسات وادار کنید، ان هم در شرایطی که نقش فعالی در زندگی کودک‌تان ندارید. مشارکت فعال در زندگی و روابط یک کودک او را از خیلی از خطرات در امان نگه می‌دارد، شما چیزهای بیشتری از زندگی، افکار و روحیات کودک‌تان می‌فهمید وارتباط موثری با او برقرار خواهید کرد. وقتی از مشارکت فعال در زندگی یک کودک حرف می‌زنیم, به مراقبت و نگهداری‌های معمول و روزمره مثل فراهم کردن غذا و لباس اشاره نمی‌کنیم. مشارکت فعال یعنی کودک را در دنیای خودش رها نکنید. وقتی در زندگی کودک‌تان حضور کافی داشته باشید نشانه‌های هر مشکل یا مساله‌ای (در این بحث نشانه‌های خشونت جنسی) را راحت‌تر تشخیص می‌دهید و احتمال این‌ که کودک از خطر به شما پناه بیاورد بیشتر است. زمانی که کودک نگرانی‌اش را مطرح کند شما می‌توانید بیشتر مراقب باشید.

برای مشارکت موثر این طور پیش بروید:

ـ  به زندگی و فعالیت‌های روزانه کودک علاقه نشان بدهید. از او بپرسید در طول روز در مدرسه یا خانه چه کرده است؟ با چه کسانی بوده؟ با چه کسی غذا خورده و چه بازی‌هایی کرده است؟ از او بپرسید روز خوبی داشته یا نه.

ـ آدم‌های زندگی کودک‌تان را بشناسید. خوب است بدانید او چه دوستانی دارد و روابطش چطور پیش می رود. فقط به این اندازه اکتفا نکنید؛ نظر کودک را درباره افراد فامیل یا دوستان‌تان بپرسید. اینکه چه کسی را بیشتر دوست دارد، در کنار کدام خاله یا عمه احساس آرامش می‌کند و با چه کسانی نمی‌تواند ارتباط برقرار کند. دلیل اینکه او از فرد خاصی در میان دوست و فامیل خوشش نمی‌آید را هم بپرسید.

ـ مراقب و پرستار خوبی انتخاب کنید. اگر لازم است کودک را در طول روز به دست کسی بسپارید باید به اندازه کافی به این فرد اعتماد داشته باشید، فرقی نمی‌کند مراقب پدر و مادر‌تان باشد یا دوست و یک پرستار موقت. آدم مطمئن را با آگاهی انتخاب کنید؛ یعنی به شکل ارتباط این فرد با کودکان، احساس خودتان و سلامت روانی فرد توجه کنید. علاوه بر این به رابطه کودک با معلم مدرسه هم توجه کنید.

ـ از رسانه‌ها با کودک حرف بزنید.  متاسفانه خبرهای خشونت در رسانه‌ها فراوان است. بعید نیست کودک ۱۰ساله‌تان هم خبر قتل یا تجاوزی را شنیده باشد. این فرصتی است که می‌توانید از آن برای گفت‌وگو درباره خشونت استفاده کنید. برای کودکان کوچک‌تر شروع یک مکالمه درباره تجاوز و قتل ممکن نیست. به طور کلی حرف زدن درباره خشونت جنسی با کودک خردسال آسان نیست. برای شروع با یک جست‌وجوی ساده اینترنتی می‌توانید انواع ویدئوهای اموزش مراقبت‌های جنسی و جسمی را پیدا کنید و به کودک نشان بدهید و نکته‌های لازم را توضیح بدهید.

نشانه‌های آزار جنسی کودکان را بشناسید

کودکان بیشتر از این که درباره اندوه‌شان حرف بزنند، آن را نشان می‌دهند. برای تغییر رفتار کودک دلایل زیادی وجود دارد اما اگر شما ترکیبی از این نشانه‌های هشدار را می‌بینید، خطر را جدی بگیرید:

ـ  کودک با اسباب‌‌بازی و اشیا رفتار جنسی می‌کند.

ـ کودک دچار کابوس‌های شبانه است.

ـ بیش از حد مرموز است.

ـ خلق‌وخویش به یک باره تغییر کرده است؛ احساس ناامنی می‌کند و از قرار گرفتن در محیط خاصی هراس دارد از فرد خاصی می‌ترسد و دچار شب‌ادراری است.

ـ بیش از اندازه خشمگین است.

ـ عادت‌های عجیب غذایی پیدا کرده است.

ـ به خودش آسیب جسمی می‌زند.

ـ در بدنش جای زخم، سوختگی و التهاب وجود دارد.

ـ از خانواده فرار می‌کند.

ـ از ماندن در جمع خاصی هراس دارد.

این نشانه‌ها به این معنی نیست که کودک حتما در معرض خشونت شدید جنسی قرار گرفته است؛ این تغییرات رفتاری و روحی می‌تواند در اثر جدایی والدین، مرگ اعضای خانواده، مشکلات تحصیلی و هر تجربه دردناک دیگری نیز ظاهر شوند. اما در هر صورت مهم و جدی هستند. در عین حال بسیاری از کودکانی که با خشونت‌ها و آزارهای جنسی رایج در جامعه مواجهه می‌شوند تغییرات جدی رفتاری ندارند. بسیاری از کودکان در برابر آزارهای جنسی مثل دست‌مالی شدن، متلک‌ها، نمایش آلت تناسلی و تهدیدهای جنسی دیگران سکوت می‌کنند و رفتارشان تغییر نمی‌کند. با این حال این وظیفه شما‌ست که رابطه‌ای با فرزندتان شکل بدهید که او بدون ترس تجربه‌اش را با شما درمیان بگذارد.

کودک را به گفت‌وگو تشویق کنید

کودک مثل هر فرد بزرگسالی اگر شنونده خوبی پیدا کند، حتما حرف می‌زند. از همان زمانی که کودک مهارت حرف زدن درباره احساسات را پیدا کرد گفت‌وگو را  شروع کنید.

درباره حریم خصوصی

کودک را با حریم خصوصی و به ویژه حریم بدنش آشنا کنید. به او بگویید که در برابر هر بوسه و آغوشی که  برایش ناخوشایند است حق اعتراض دارد. این می‌تواند حتی از احساس ناخوشایند بوسه‌های پدر به خاطر ریش صورتش باشد یا ناراحتی در فشار آغوش مادربزرگ. حق اعتراض کودک در برابر بوسه‌های پدر یا مادر به او این اقتدار را می‌دهد که به راحتی در موقعیت‌های نامطمئن و ناراحت کننده مطابق خواسته خودش عمل کند و مانع مزاحمت دیگران بشود.

حرف زدن درباره بدن

خجالت نکشید و درباره اندام‌های بدن کودک با او حرف بزنید. آنها را معرفی‌ کنید و عملکردش را به کودک یاد بدهید. کودک فقط چشم و گوش و بینی ندارد، سکوت شما درباره اندام‌ جنسی کودک برای او مرزی ایجاد می‌کند که در صورت مواجهه با مشکل هرگز وارد آن نمی‌شود.

پناهگاه امن کودک باشید

حتما به خودتان می‌گویید چه کسی امن‌تر از پدر یا مادر؟ اما آزارگران با تهدید قربانی او را مجبور به سکوت می‌کنند. فرد آزارگر ممکن است از شما مایه بگذارد و او را تهدید کند که افشای این راز حتما عواقب بدی  برای کودک از سوی شما خواهد داشت. این فقط شما هستید که می‌توانید این تهدید را از پیش خنثی کنید. همیشه به کودک یادآوری کنید که هرگز او را به خاطر مشکلی که دارد مقصر نمی‌دانید و او از بیان مساله به دردسر نمی افتد.