رونق بازار بورس، نشانه رونق اقتصاد نیست

<p>اصطلاح &quot;اقتصاد جهانی&quot;، امروز نه تنها بیا&rlm;نگر یک کلیت، بلکه معیار بررسی وضعیت اقتصادی در هر نقطه دنیاست؛ مقولاتی مانند تورم، رشد، رکود و رونق را نمی&rlm;توان بدون توجه به آن&rlm;&rlm;چه در بازارهای بزرگ جهان می&rlm;گذرد، در هیچ نقطه&rlm;ای به تنهایی بررسی کرد. در این میان، ارتباط مستقیم بازارهای بورس جهان با یکدیگر، انعکاس بیشتری دارد.</p> <p><a href="http://www.zamahang.com/podcast/2010/20110407_Rooye_Khat_Mohammadi.mp3" target="_blank" rel="noopener"><img height="31" width="273" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/musicicon.jpg" alt="" /></a></p> <p><br /> به موازات رشد این پدیده اما در اقتصاد ایران، اغلب شاهد اخبار و اطلاعاتی هستیم که به نظر می&rlm;رسد در ارتباط معین با اقتصاد جهانی اتفاق نمی&rlm;افتد. به&rlm;ویژه بازار بورس ایران همواره وضعیت ویژه خود را داشته و رکود یا ثبات در بازارهای جهانی، کمتر در وضعیت آن مؤثر بوده است.</p> <p><br /> این روزها نیز، به&rlm;ویژه در دو هفته اخیر، بازار بورس تهران با رشد به نسبت چشمگیر یازده و نیم درصدی، شرایطی متفاوت از بازار جهانی بورس را می&rlm;گذراند.</p> <p><br /> با دکتر پدرام سلطانی، فعال اقتصادی و عضو هیئت نمایندگی اتاق بازرگانی تهران، در مورد جوانب مختلف این مسئله گفت&rlm;وگویی انجام داده&rlm;ام.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>آیا رونق بازار بورس ایران، بیانگر رونق اقتصادی در ایران است؟</strong></p> <p><br /> <strong>دکتر پدرام سلطانی:</strong> اصولاً رونق بورس، نشان&rlm;دهنده رونق اقتصاد کشور نیست؛ نه در ایران، در همه&rlm; جای دنیا. به&rlm;هرحال تحقیقات و مطالعات بازار سرمایه این را نشان داده که رونق بورس، الزاماً معنایش رونق اقتصاد کشور نیست. به&rlm;خصوص که آمار و ارقام نشان می&rlm;دهد که نرخ رشد اقتصادی ما در سال ۸۸، حدود یک درصد بوده و بنابراین وضعیت مناسبی نداشته است. در صورتی که بازار بورس در شش&zwnj;ماه دوم سال رشد قابل توجهی داشت و امسال هم بسیار بیشتر از آن بود. در حالی&rlm;که تخمین&rlm;ها و برآوردها نشان&rlm;&rlm;دهنده&rlm;ی رشد اقتصادی بین سه تا چهاردرصد برای امسال است. به همین جهت، رشد اقتصادی، همین سه چهاردرصد هم حلال مشکلات اقتصادی ما نخواهد بود. ضمن این&rlm;که بازار سرمایه رشد چشمگیری داشته است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>دلایل رشد بازار بورس ایران چیست؟ چون به نظر می&rlm;آید این اتفاق در حال حاضر در بازارهای بورس جهان نمی&rlm;افتد.</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>به نظر من چند دلیل عمده دارد؛ دلیل نخست این است که بورس ایران خیلی مشابه بورس اوراق بهادار کشورهای دیگر نیست. از این حیث که در آن بورس&rlm;ها، به غیر از سهام شرکت&rlm;ها، اوراق قرضه دولتی و خصوصی هم معامله می&rlm;شود، ولی در بورس ایران تا امسال فعلاً این معاملات رخ نداده است. از امسال بحث&rlm;هایی در هسته سیاستی- نظارتی بانک مرکزی هست که معامله ثانویه اوراق مشارکت هر روز انجام بشود که حال باید اثرات آن را دید.</p> <p><br /> دلیل دوم این است که بورس ایران را شاید بتوان بیشتر به یک بورس کالا تشبیه کرد تا بورس اوراق بهادار. به جهت این&rlm;که عمده شرکت&rlm;هایی که در بازار بورس ایران قرار دارند، شرکت&rlm;های تولیدکننده محصولات معدنی، مواد اولیه، کالاها و ارزاقی هستند که به اصطلاح مواد اولیه Commodity می&rlm;نامند. سود و زیان این شرکت&rlm;ها هم پیوند و ارتباط مستقیم با افزایش و کاهش قیمت مواد اولیه در کشور و طبیعتاً در دنیا دارد.</p> <p><br /> در چندماه گذشته، قیمت مواد اولیه در دنیا، بعد از بحران اقتصادی، رو به افزایش گذاشته و این موضوع باعث شده که سودآوری شرکت&rlm;های بورس ایرانی و به همان میزان انتظار سود از این شرکت&rlm;ها نزد سهامداران افزایش پیدا کند و ارزش سهام&rlm;شان بالا برود.</p> <p><br /> در بورس&rlm;های توسعه&rlm;یافته دنیا اما، وقتی به ترکیب شرکت&rlm;هایی که در بورس هستند یا ترکیب شرکت&rlm;هایی که شاخص را به&rlm;وجود می&rlm;آورند نگاه کنید، می&rlm;بینید که این شرکت&rlm;ها عموماً شرکت&rlm;های تولیدکننده کالاها و خدمات پیشرفته هستند. یعنی در حوزه آی&rlm;پی، آی&rlm;سی&rlm;پی، خودرو، خدمات و پیمانکاری&rlm;های بین&rlm;المللی&rlm; مانند نفت، گاز، پتروشیمی، سدسازی و ... یا در حوزه سرمایه&rlm;گذاری امور بانکی، بیمه&rlm;ای و ... فعال هستند. طبیعتاً این حوزه&rlm;ها، به&rlm;ویژه در وضعیت کنونی اقتصاد دنیا، چالش&rlm;های بیشتری دارد.</p> <p><br /> بنابراین شاخص بورس ایران به واسطه این&rlm;که یک بورس متکی بر کالا است، با افزایش قیمت کالا، افزایش پیدا می&rlm;کند. یعنی یک ارتباط مستقیم و شاید تا حد زیادی خطی دارد و با کاهش قیمت کالا&rlm;ها، قیمتش کاهش پیدا می&rlm;کند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>در نگاه اول به رشد بازار بورس ایران، افزایش نقدینگی در بازار، دلیل بدون واسطه&rlm;ای به&rlm;نظر می&rlm;آید، اما به نظر شما این افزایش نقدینگی از کجا می&rlm;آید و چرا به سمت بازار بورس میل می&rlm;کند؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>به دلیل مشکلات بانکی ناشی از تحریم، بسیاری از منابع مالی دولتی یا بخش عمومی ایران که خارج از کشور بوده، به داخل کشور منتقل شده و بخشی از این منابع مالی در بورس به کار گرفته شده است. یعنی الان میزان تقاضا در بورس که ناشی از پول&rlm;های به داخل آورده شده است، افزایش پیدا کرده و طبیعی است که روی عرضه یا قیمت سهام تأثیر می&rlm;گذارد.</p> <p><br /> دلیل دیگری که باعث این موضوع می&rlm;شود، احساس سرمایه&rlm;گذار از میزان تورم است. علت آن هم این است که نرخ تورم ادراکی، سرمایه&rlm;گذاری در بانک، یعنی سپرده کردن پول&rlm;ها را از جذابیت انداخته است. به همین جهت هم بخشی از پول&rlm;ها به بازار سرمایه سوق پیدا کرده است. باز تاکید می&rlm;کنم که این نرخ تورم الزاماً عدد بانک مرکزی نیست و در سنوات گذشته، عموماً سرمایه&rlm;گذارها نرخ تورم را بالاتر از اعداد اعلام شده تصور می&rlm;کردند. با توجه به این&rlm;که رشد بازار سرمایه ایران در یک سال و نیم گذشته صعودی بوده است، سرمایه&rlm;گذاران نیمه&rlm;حرفه&rlm;ای یا غیر حرفه&rlm;ای هم جرئت پیدا کردند برای این&rlm;که وارد این بازار به ظاهر رو به بالا بشوند و در این&rlm;جا سرمایه خود را به گردش بیاندازند تا میزان سود بالاتری را برداشت کنند. <br /> همین موضوع در خصوص سرمایه&rlm;هایی که در بازار مسکن کشور در گردش بود مصداق دارد. یعنی در زمانی که مسکن رونق داشت، بخش عظیمی از سرمایه&rlm;ها در خرید و فروش و ساخت و ساز مسکن به&rlm;کار می&rlm;رفت و آ&rlm;ن&rlm;ها هم الان از این حیطه تا حدی خارج و وارد جاهایی مانند بازار سرمایه شده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>به این ترتیب، گرانی اجناس در کشور که نوعی فشار اقتصادی هم هست، می&rlm;تواند موجب رونق بازار بورس بشود؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>موضوع افزایش قیمت&rlm;هایی که من به آن اشاره کردم، موضوعی بین&rlm;المللی است، نه داخلی. قیمت مواد اولیه یا Commodity در سال گذشته در دنیا افزایش چشمگیری پیدا کرده است. شما قیمت نفت و گاز را و بعد از آن فراورده&rlm;های نفتی و پتروشیمی را به عنوان شاخص در نظر بگیرید، بعد هم آن را ادامه بدهید و به افزایش قیمت مواد معدنی مانند انواع فلزات و بعد هم فولاد خام توجه کنید.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>ولی گرانی مواد اولیه معمولاً منجر به گرانی کالاهای مصرفی می&rlm;شود. به این ترتیب، گرانی کالاها، از سوی دیگر موجب رونق بازار بورس می&rlm;شود؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>این دو لازم و ملزوم هم نیستند. یعنی ارتباط مستقیمی با همدیگر پیدا نمی&rlm;کنند. تأثیر افزایش قیمت مواد اولیه روی بازار بورس به جهت ارتباط گسترده&rlm;ای است که شرکت&rlm;های بازار بورس با بازار بین&rlm;المللی دارند. بسیاری از این شرکت&rlm;ها محصولات خود را به خارج از کشور می&rlm;فروشند. شاید بخش اعظم مواد اولیه&rlm;ای که من اسم بردم را در عمل شرکت&rlm;های بورس در خارج از کشور به فروش می&rlm;رسانند. به همین جهت، معنای افزایش این قیمت&rlm;ها افزایش همگن قیمت&rlm;های مواد اولیه در دنیا است.</p> <p><br /> بحث&rlm;های بومی هم در عمل روی آن&rlm;چه ما از آن تعبیر به گرانی می&rlm;کنیم تاحدی تأثیر می&rlm;گذارد. یعنی شاید تورم متوسط جهانی در سنوات گذشته بین سه تا پنج درصد بوده باشد. امسال هم حدود همین عدد و رقم خواهد بود. این میزان روی اقتصادهای دنیا کم&rlm;وبیش تأثیر دارد؛ اما هرچه تورم کشوری از این بیشتر باشد، تاثیر آن برمی&rlm;گردد به سازوکارهای پولی و مواردی که روی نرخ تورم در داخل کشور تأثیر می&rlm;گذارد. طبیعتاً ما مواردی داشتیم که از موضوع تورم جهانی، فاصله داشت؛ ازجمله بحث هدفمندی یارانه&rlm;ها که روی نرخ تورم ما اثر دارد و هم&rlm;چنین بحث سیاست&rlm;های مالی بودجه&rlm;ای دولت که روی سیاست&rlm;های پولی اثر جدی می&rlm;گذارد و باعث افزایش نرخ تورم می&rlm;شود. این&rlm;ها شاخص&rlm;های داخلی ما هستند که باعث افزایش نرخ تورم می&rlm;شوند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><strong>به این ترتیب، افول یا صعود بازار بورس و اقتصاد کشور، دو امر به&rlm;هم پیوسته نیستند و هیچ تأثیری روی همدیگر ندارند؟</strong></p> <p>&nbsp;</p> <p>اگر در بازار بورسی شاخص رو به افول باشد، این یکی از پیش&rlm;درآمدهای ورود یک اقتصاد به رکود است، اما رونق بازار بورس، نشان&rlm;دهنده رونق اقتصاد نیست. این بر مبنای مطالعاتی است که در دنیا روی بازار سرمایه انجام شده است و اظهارنظر شخصی نیست.</p>