شکوه ریاضی، نوگراترین زن نقاش ایرانی
<p>نگار نخعی - در این سلسله نوشتار‌ها، تلاش می‌شود که با نگاهی به تاریخ هنر معاصر ایران در کنار معرفی آثار و زندگی هنرمندان پیشکسوت و جوان این حوزه، از تجربه‌ها و گرایش‌های متفاوت، حرکت‌های نوین، تنش‌ها، بیراهه‌ها، تأثیرگذاری‌ها و تقلید‌ها و تداوم این هنر سخن گفته شود؛ هنری که در سال‌های اخیر تمنایش حضور در بینال‌های جهانی با قیمت‌های نجومی و باورنکردنی بوده است.</p> <!--break--> <p>برای بررسی هنر معاصر ایران می‌توان تقسیم‌بندی‌های متفاوتی را انجام داد و بر اساس معیار‌ها و موازین مختلفی مثل موضوع یا سبک و شیوه کار و یا دوره زمانی مشترک، دسته بندی‎های گوناگونی ارایه کرد؛ اما در اینجا با مبنا قرار دادن دوره‌های زمانی، نمونه‌های موفق نقاشی و مجسمه سازی معاصر ایران از دهه ۱۳۲۰ خورشیدی به این سو، معرفی و بررسی خواهد شد. <br /> </p> <p><strong>دهه ۲۰: نخستین گام‌ها<br /> </strong></p> <p> </p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/shokfriaz02.jpg" />با مرگ کمال‌الملک و بسته شدن مدرسه‌اش در سال ۱۳۱۹ عملاً فضایی گشوده‌تر در اختیار نقاشانی قرار گرفت که در پی درانداختن طرحی تازه بودند و با آشنایی با هنر غرب، سودای هنر مدرن در سر می‌پروراندند. <br /> </p> <p>تأسیس هنرکده هنرهای زیبا، اعزام دانشجویان ایرانی به خارج از کشور، برپایی نمایشگاه‌های جنجالی در سفارتخانه‌ها و گالری‌های دولتی و خصوصی، و چند سال بعد‌تر راه‌اندازی انجمن و مجله خروس جنگی به همت شماری از نقاشان نوگرای آن دوره و مطرح شدن آثار هنرمندانی چون شکوه ریاضی، جلیل ضیاء‌پور، جواد حمیدی، حسین کاظمی، عبدالله عامرالحسینی، احمد اسفندیاری، محمود جوادی‌پور و... جریانی پرشور در هنر معاصر ایران پدید آورد و زمینه‌ساز شکل‌گیری جریان‌های مختلفی شد که چه در تداوم و چه در تقابل این جریان، ظاهر شدند. <br /> </p> <p><strong>شکوه ریاضی، نوگراترین زن نقاش ایرانی<br /> </strong></p> <p> </p> <p>شکوه ریاضی نوگرا‌ترین زن نقاش ایرانی است و تردیدی نیست که بدون او جریان نقاشی مدرن ایران مسیر دیگری را طی می‌کرد. او به عنوان یکی از بهترین مدرسان هنرستان عالی هنرستان تزئینی و منتقدان نقاشی سنتی راهگشای بسیاری از شاگردان و هنرجویان خود بود، شاگردانی که امروز جزو مطرح‌ترین هنرمندان نقاشی معاصر ایران به شمار می‌آیند. <br /> </p> <p><img align="left" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/shokfriaz01.jpg" />شکوه ریاضی متولد سال ۱۳۰۰ در تهران در یک خانواده سر‌شناس و مرفه به‌دنیا آمد. او تا چهارده‌سالگی به‌خاطر شغل پدرش، سرلشگر ریاضی در پاریس زندگی کرد و بعد از قطع روابط ایران و فرانسه و برگشت خانواده‌اش به ایران ساکن شیراز شد و خود را برای ورود به دانشکده پزشکی آماده کرد، اما بعد از چند سال این رشته را نیمه‌تمام‌‌ رها کرد. <br /> </p> <p>شکوه ریاضی جزو اولین شاگردان هنرکده تازه تأسیس هنرهای زیبا، در سال ۱۳۲۵ از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد و برای اتمام تحصیلات خود دوباره به پاریس برگشت و توانست از مدرسه بوزار با کسب رتبه عالی و مدال طلا دانشنامه بگیرد. <br /> </p> <p>ا<img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/shokfriaz03.jpg" />و پس از آن بیشتر از هر چیز خود را وقف تدریس و آموختن به شاگردانش کرد، نحوه تدریس و شیوه نگاه کردن به جهان پیرامونش مشخصه اصلی کارهای اوست. <br /> </p> <p>شکوه ریاضی به شاگردانش یاد داد که از تقلید محض طبیعت دست بکشند و از نگاه‌ها و خطوط قراردادی و محافظه‌کارانه در کار بپرهیزند. <br /> </p> <p>بیشترین تلاش او ساختن فضاهای شخصی هنرجویانش در کار بود، او با رفتار‌ها و نارسایی‌های قدیمی در هنر سنتی رایج در آن سال‌ها مقابله کرد. شکوه ریاضی با شیوه کارش فضای پویایی را در هنر نقاشی ایران ایجاد کرد و نقاشی نو را از انزوا بیرون آورد. <br /> </p> <p><strong>جسارت تجربه کردن<br /> </strong></p> <p> </p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/shokfriaz04.jpg" />در گفت‌و‌گویی که با عباس مشهدی‌زاده مجسمه ساز و منتقد و یکی از شاگردان خانم ریاضی داشتم او درباره زمان شروع نقاشی نوین ایران و نقش شکوه ریاضی گفت: <br /> </p> <p>"اسماعیل مرات وزیر فرهنگ در سال ۱۳۱۷ از آندره گودار معمار و باستان‌شناس فرانسوی خواست که فضای را همچون بوزار فرانسه در تهران بسازد، آندره گودار وقتی این راه‌اندازی را در سال ۸ ۱۳۱ انجام داد گروهی از استادان فرانسوی را به این هنرکده برای تدریس دعوت کرد، پس از آن خانم ریاضی در این میان هم مترجم شد و هم دانشجوی ویژه این هنرکده که عطش نقاشی داشت."<br /> </p> <p>آقای مشهدی‌زاده در ادامه افزود: "شکوه ریاضی بعد از فارغ‌التحصیل شدن از این هنرکده دوباره به فرانسه رفت و در بوزار زیر نظر آندره لوت تعلیم دید و در سال ۳۶ دوباره به ایران بازگشت و به مدت دو سال در هنرستان عالی هنرهای تزئینی به تدریس پرداخت." <br /> </p> <p><img alt="" align="left" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/shokfriaz05.jpg" />او درباره شاگردان آن روز خانم ریاضی گفت: "ما حدود ۵۰ الی ۶۰ نفر بودیم که تحت تعلیم او جسارت تجربه کردن را پیدا کردیم، تمام هنرمندانی که بعد‌ها تحت عنوان مکتب سقاخانه کار کردند کسانی چون حسین زنده‌رودی، فرامرز پیلارام و مسعود عربشاهی هنرجویان خانم ریاضی بودند." <br /> </p> <p>آقای مشهدی‌زاده گفت: "شکوه ریاضی پدیده‌ای بود دانا و توانا و شاید چون عمر کوتاهی داشت و برای خودش کم کار کرد از جمله کسانی است که خیلی ناگوار فراموش شده است." <br /> </p> <p>شاگرد خانم ریاضی در پایان گفت: "بیشتر کارهایی که از او به جا مانده است کارهایی است که برای ما انجام داده است که ما یاد بگیرم، اما با همین کار‌ها می‌توان قضاوت کرد که چه تسلطی بر کارش داشت، مبانی هنر را می‌شناخت و طراحی قوی دست بود انقدر که خط‌ها در کار‌هایش می‌رقصند." <br /> از شکوه ریاضی تعداد محدودی پرتره، مجسمه، نقاشی منظره با رنگ و طراحی‌های با مرکب و ذغال به جا مانده است که بیشتر آن‌ها در خانه دوستان و اقوام او در پاریس هستند.</p> <p>یکی از معروف‌ترین کارهای که از او به جامانده پرتره صادق هدایت است که با خطوط خیلی نرم، دلپذیر و روشن کشیده است. <br /> </p> <p>شکوه ریاضی در سن چهل و یک سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت. <br /> </p>
نگار نخعی - در این سلسله نوشتار‌ها، تلاش می‌شود که با نگاهی به تاریخ هنر معاصر ایران در کنار معرفی آثار و زندگی هنرمندان پیشکسوت و جوان این حوزه، از تجربه‌ها و گرایش‌های متفاوت، حرکت‌های نوین، تنش‌ها، بیراهه‌ها، تأثیرگذاری‌ها و تقلید‌ها و تداوم این هنر سخن گفته شود؛ هنری که در سال‌های اخیر تمنایش حضور در بینال‌های جهانی با قیمت‌های نجومی و باورنکردنی بوده است.
برای بررسی هنر معاصر ایران می‌توان تقسیم‌بندی‌های متفاوتی را انجام داد و بر اساس معیار‌ها و موازین مختلفی مثل موضوع یا سبک و شیوه کار و یا دوره زمانی مشترک، دسته بندیهای گوناگونی ارایه کرد؛ اما در اینجا با مبنا قرار دادن دوره‌های زمانی، نمونه‌های موفق نقاشی و مجسمه سازی معاصر ایران از دهه ۱۳۲۰ خورشیدی به این سو، معرفی و بررسی خواهد شد.
دهه ۲۰: نخستین گام‌ها
با مرگ کمال‌الملک و بسته شدن مدرسه‌اش در سال ۱۳۱۹ عملاً فضایی گشوده‌تر در اختیار نقاشانی قرار گرفت که در پی درانداختن طرحی تازه بودند و با آشنایی با هنر غرب، سودای هنر مدرن در سر می‌پروراندند.
تأسیس هنرکده هنرهای زیبا، اعزام دانشجویان ایرانی به خارج از کشور، برپایی نمایشگاه‌های جنجالی در سفارتخانه‌ها و گالری‌های دولتی و خصوصی، و چند سال بعد‌تر راه‌اندازی انجمن و مجله خروس جنگی به همت شماری از نقاشان نوگرای آن دوره و مطرح شدن آثار هنرمندانی چون شکوه ریاضی، جلیل ضیاء‌پور، جواد حمیدی، حسین کاظمی، عبدالله عامرالحسینی، احمد اسفندیاری، محمود جوادی‌پور و... جریانی پرشور در هنر معاصر ایران پدید آورد و زمینه‌ساز شکل‌گیری جریان‌های مختلفی شد که چه در تداوم و چه در تقابل این جریان، ظاهر شدند.
شکوه ریاضی، نوگراترین زن نقاش ایرانی
شکوه ریاضی نوگراترین زن نقاش ایرانی است و تردیدی نیست که بدون او جریان نقاشی مدرن ایران مسیر دیگری را طی می‌کرد. او به عنوان یکی از بهترین مدرسان هنرستان عالی هنرستان تزئینی و منتقدان نقاشی سنتی راهگشای بسیاری از شاگردان و هنرجویان خود بود، شاگردانی که امروز جزو مطرح‌ترین هنرمندان نقاشی معاصر ایران به شمار می‌آیند.
شکوه ریاضی متولد سال ۱۳۰۰ در تهران در یک خانواده سر‌شناس و مرفه به‌دنیا آمد. او تا چهارده‌سالگی به‌خاطر شغل پدرش، سرلشگر ریاضی در پاریس زندگی کرد و بعد از قطع روابط ایران و فرانسه و برگشت خانواده‌اش به ایران ساکن شیراز شد و خود را برای ورود به دانشکده پزشکی آماده کرد، اما بعد از چند سال این رشته را نیمه‌تمام رها کرد.
شکوه ریاضی جزو اولین شاگردان هنرکده تازه تأسیس هنرهای زیبا، در سال ۱۳۲۵ از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد و برای اتمام تحصیلات خود دوباره به پاریس برگشت و توانست از مدرسه بوزار با کسب رتبه عالی و مدال طلا دانشنامه بگیرد.
او پس از آن بیشتر از هر چیز خود را وقف تدریس و آموختن به شاگردانش کرد، نحوه تدریس و شیوه نگاه کردن به جهان پیرامونش مشخصه اصلی کارهای اوست.
شکوه ریاضی به شاگردانش یاد داد که از تقلید محض طبیعت دست بکشند و از نگاه‌ها و خطوط قراردادی و محافظه‌کارانه در کار بپرهیزند.
بیشترین تلاش او ساختن فضاهای شخصی هنرجویانش در کار بود، او با رفتار‌ها و نارسایی‌های قدیمی در هنر سنتی رایج در آن سال‌ها مقابله کرد. شکوه ریاضی با شیوه کارش فضای پویایی را در هنر نقاشی ایران ایجاد کرد و نقاشی نو را از انزوا بیرون آورد.
جسارت تجربه کردن
در گفت‌و‌گویی که با عباس مشهدی‌زاده مجسمه ساز و منتقد و یکی از شاگردان خانم ریاضی داشتم او درباره زمان شروع نقاشی نوین ایران و نقش شکوه ریاضی گفت:
"اسماعیل مرات وزیر فرهنگ در سال ۱۳۱۷ از آندره گودار معمار و باستان‌شناس فرانسوی خواست که فضای را همچون بوزار فرانسه در تهران بسازد، آندره گودار وقتی این راه‌اندازی را در سال ۸ ۱۳۱ انجام داد گروهی از استادان فرانسوی را به این هنرکده برای تدریس دعوت کرد، پس از آن خانم ریاضی در این میان هم مترجم شد و هم دانشجوی ویژه این هنرکده که عطش نقاشی داشت."
آقای مشهدی‌زاده در ادامه افزود: "شکوه ریاضی بعد از فارغ‌التحصیل شدن از این هنرکده دوباره به فرانسه رفت و در بوزار زیر نظر آندره لوت تعلیم دید و در سال ۳۶ دوباره به ایران بازگشت و به مدت دو سال در هنرستان عالی هنرهای تزئینی به تدریس پرداخت."
او درباره شاگردان آن روز خانم ریاضی گفت: "ما حدود ۵۰ الی ۶۰ نفر بودیم که تحت تعلیم او جسارت تجربه کردن را پیدا کردیم، تمام هنرمندانی که بعد‌ها تحت عنوان مکتب سقاخانه کار کردند کسانی چون حسین زنده‌رودی، فرامرز پیلارام و مسعود عربشاهی هنرجویان خانم ریاضی بودند."
آقای مشهدی‌زاده گفت: "شکوه ریاضی پدیده‌ای بود دانا و توانا و شاید چون عمر کوتاهی داشت و برای خودش کم کار کرد از جمله کسانی است که خیلی ناگوار فراموش شده است."
شاگرد خانم ریاضی در پایان گفت: "بیشتر کارهایی که از او به جا مانده است کارهایی است که برای ما انجام داده است که ما یاد بگیرم، اما با همین کار‌ها می‌توان قضاوت کرد که چه تسلطی بر کارش داشت، مبانی هنر را می‌شناخت و طراحی قوی دست بود انقدر که خط‌ها در کار‌هایش می‌رقصند."
از شکوه ریاضی تعداد محدودی پرتره، مجسمه، نقاشی منظره با رنگ و طراحی‌های با مرکب و ذغال به جا مانده است که بیشتر آن‌ها در خانه دوستان و اقوام او در پاریس هستند.
یکی از معروف‌ترین کارهای که از او به جامانده پرتره صادق هدایت است که با خطوط خیلی نرم، دلپذیر و روشن کشیده است.
شکوه ریاضی در سن چهل و یک سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت.
نظرها
کاربر مهمان
نوگراترین
بامداد رستم نیا
با درود شگفت زده شدم از همین چند تصویری که از کارهای شکوه ریاضی گذاشتید.تاکنون حتا نامش را نشنیده بودم.افسوس که چه زود پرپرشد.او می توانست از نام آورترین نقاشان ایرانی در جهان باشد.آیا بهتر نبود تصویر پرتره صادق هدایت را نیز در صفحه ی یادبود او می گذاشتید؟با سپاس از خانم نخعی که در باره ی شکوه ریاضی نوشتند.