نسیم خاکسار:"استبداد و قتل خصلت وجودی جمهوری اسلامی است"

<p>دفتر خاک در گفت&zwnj;و&zwnj;گو با نسیم خاکسار به مناسبت انتخابات مجلس شورای اسلامی - نسیم خاکسار نامی شناخته&zwnj;شده در ادبیات معاصر ایران است و موضوعات و شیوه&zwnj;هایی که او در داستان&zwnj;های کوتاه، رمان&zwnj;ها و نمایشنامه&zwnj;هایش برگزیده، متنوع است.</p> <!--break--> <p>خاکسار در جنوب ایران متولد شده و پرورش پیدا کرده و پیش از انقلاب مدتی در زندان به سر برده و بعد از انقلاب هم مانند بسیاری از نویسندگان معترض به تبعید گریخت و اکنون سالیان دراز است که در هلند زندگی می&zwnj;کند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>مهم&zwnj;ترین درونمایه آثار خاکسار پس از تبعید وضعیت انسان ایرانی در غربت و مشکلات خانوادگی، اجتماعی و سیاسی اوست. &quot;مرائی کافر است&quot; و رمان &quot;بادنماها و شلاق&zwnj;ها&quot; از مهم&zwnj;ترین آثار خاکسار به&zwnj;شمار می&zwnj;آیند. همچنین اکنون چند سالی&zwnj;ست که نسیم خاکسار با تأمل در متون ادب کهن به سرمنشأ استبداد و ذهنیت استبدادی در گستره تاریخ ایران نیز می&zwnj;پردازد. مقالاتی که او درین زمینه&zwnj;ها نوشته، در شماره&zwnj;های فصل&zwnj;نامه &quot;جنگ زمان&quot; (به سردبیری منصور کوشان) انتشار یافته است. <br /> &nbsp;</p> <p>در مجموعه&zwnj;ای که در رادیو زمانه به مناسبت انتخابات مجلس شورای اسلامی در نهمین دوره آن در اسفندماه ۱۳۹۰ خورشیدی، تدارک دیده&zwnj;ایم، با جمعی از نویسندگان، منتقدان و هنرمندان ایرانی گفت&zwnj;و&zwnj;گوهایی انجام داده&zwnj;ایم. توجه شما را به گفت&zwnj;و گو با نسیم خاکسار جلب می&zwnj;کنیم: <br /> ------</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />آقای خاکسار، شما از نخستین نویسندگان تبعیدی بودید که زیر سقف کانون نویسندگان ایران (در تبعید) برای آزادی بیان فعالیت می&zwnj;کردید. اکنون بیش از سه دهه از آن زمان می&zwnj;گذرد. وضع نهادهای مدنی مستقل را امروز چگونه ارزیابی می&zwnj;کنید؟<br /> <br /> <strong>نسیم خاکسار - </strong>وضع این نهادها در ایران به دلیل فشار و سرکوبی که حکومت جمهوری اسلامی برای درهم شکستن&zwnj;شان به&zwnj;کار برده و می&zwnj;برد، بسیار دردناک و غم&zwnj;انگیز است و برای همگان هم روشن. کافی است تاریخ یکی دو تا از این نهادهای مدنی را در این سه دهه مروری شتابزده کنیم تا به صدای حافظ &quot;همه خون از مژه&zwnj;ها بگشایند&quot;.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />از کانون نویسندگان شروع کنیم؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>از کانون نویسندگان ایران شروع کنیم. هنوز سه سالی از انقلاب نگذشته سعید سلطانپور، شاعر و نمایشنامه&zwnj;نویس و کارگردان تئاتر و دبیر کانون بازداشت و بعد از مدتی کوتاه تیرباران می&zwnj;شود. پس از آن به قتل رساندن سعیدی سیرجانی هست و بعد برنامه&zwnj;ریزی وزارت اطلاعات برای کشتن دسته&zwnj;جمعی تعدادی از نویسندگان عضو کانون در راه دعوتشان به ارمنستان و بعد ربودن فرج سرکوهی و بعد قتل&zwnj;های زنجیره ای را داریم و به قتل رساندن محمد مختاری، پوینده، احمد میرعلائی و غفار حسینی و بسیاری دیگر و بعد دستگیری و بازداشت ناصر زرافشان، حقوقدان و دبیر کانون، و حبس طولانی&zwnj;مدت او و بعد بازداشت&zwnj;ها و فشارهایی دیگر که بر یکایک اعضای این نهاد آمده و می&zwnj;آید. همین یک سال پیش بود که دبیر کانون فریبرز رئیس&zwnj;دانا را به جرم مصاحبه با بخش فارسی رادیو و تلویزیون بی بی سی دستگیر کردند. هنوز یک نهاد فرهنگی مثل بنیاد جایزه گلشیری از داشتن یک جای کوچک برای مراسم اعطای جایزه به نویسندگان کتاب&zwnj;های برگزیده&zwnj;اش، محروم است.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p>&nbsp;<img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/khaksar.jpg" />نسیم خاکسار:&nbsp;انتخابات عرصه گفت&zwnj;وگوی آزاد و صریح بین دولت و ملت است. در دایره قوانین این حکومت در پرانتر( قاتل و مستبد،) انتخابات به این معنا هیچ جایی ندارد، اگر داشت در طول این ۳۰ سال می&zwnj;توانست فضایی به وجود بیاورد برای درهم شکستن این ساختار</p> </blockquote> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />نهادهای دیگر، مانند کانون وکلا هم تحت فشار بوده&zwnj;اند و هنوز هم تحت فشار هستند...</p> <p>&nbsp;</p> <p>وضعیت کانون وکلا هم تفاوتی با وضعیت کانون نویسندگان ندارد. جنبش زنان را نگاهی کنیم. بیدادی که این حکومت بر تشکل مستقل و مدنی کمپین جمع آوری یک میلیون امضاء برای تغییر قوانین تبعیض&zwnj;آمیز علیه زنان وارد آورده شرم&zwnj;آور است. بسیاری از زنان فعال در این جنبش مدنی را تا مدت&zwnj;ها در حبس نگه داشتنند. برخی را به خوردن شلاق محکوم کردند. نسرین ستوده هنوز زندان است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>بسیاری از این زنان فعال بعد ازمدتی ناچار به ترک وطن شدند. خانم پروین اردلان و خانم شادی صدر و مهرانگیز کار از این نمونه&zwnj;اند. این حکومت حتی تحمل یک نهاد صنفی مثل خانه سینما را هم که بر اساس قوانین خودش به ثبت رسیده است ندارد و آن را منحل می&zwnj;کند. با این وضعیت می&zwnj;خواهی وضع نهادهای مدنی مستقل دیگر که ثبت هم نشده&zwnj;اند، چگونه باشد؟ حکایت آنها، حکایت مجروحی است با زخم&zwnj;های فراوان بر تن. مجروحی که شب و روز از زخم&zwnj;های فراوان تنش خون روان است. با این&zwnj;همه این بیمار مجروح هنوز از پای نیفتاده، و هنوز زنده است و زنده بودنش به یمن امیدی&zwnj;ست که به زندگی دارد. برمی&zwnj;خیزد با همه زخم&zwnj;های تنش و در جسم و جانی دیگر به فعالیت خود ادامه می&zwnj;دهد.</p> <p>&nbsp;</p> <p>نمونه&zwnj;اش جنبش مادران زندانی به نام مادران پارک لاله و جنبش های دیگر زنان است که هر زمان با نام تازه&zwnj;ای فعالیت می کنند. واقعیت این است که مردم جامعه ما به این نتبجه رسیده&zwnj;اند که از طریق همین تشکل هاست که با حقوق سیاسی و اجتماعی و صنفی و جنسی خودشان آشنا می شوند. برقراری دمکراسی در آینده و توانایی پایدار ماندنش در جامعه&zwnj;ای نظیر جامعه ما که تاریخش با نفی آزادی مردم از سوی حاکمان عجین شده، بستگی عمیقی به مبارزه مردم از طریق همین تشکل&zwnj;های مستقل مدنی دارد. این را مردم و فرزندان همان مردم بعد از انقلابی که از آنها دزدیده شد، خوب آموخته&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />تا وقتی که احمد شاملو و هوشنگ گلشیری زنده بودند، در شعر و در داستان&zwnj;نویسی یک مرجعیت ادبی وجود داشت. اکنون پس از درگذشت این دو بزرگوار، مرجعی برای تشخیص خوب از بد، زشت از زیبا وجود ندارد. از آن سو نقد ادبی هم در ایران بنیان&zwnj;هاش هنوز سست است. بهمن فرسی از عصر قلم&zwnj;آشوب یاد می&zwnj;کند. آیا این آشفتگی، بخشی از روند شکل&zwnj;گیری دموکراسی در ایران است؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>بحران مرجعیت یک سخن است و وصل کردن این موضوع به شاملو و گلشیری سخنی دیگر. من با طرح این نظر بدین&zwnj;گونه موافق نیستم و فکر می&zwnj;کنم نباید بحث روی مرجعیت را وصل کنیم به اینها. دلایلم را هم می&zwnj;گویم: گلشیری و شاملو را من از نزدیک می شناختم. و با هر دوی آنها مدتی کار کرده&zwnj;ام. با شناختی که از روحیه آنها داشتم می&zwnj;توانم بگویم در آنها هیچ تمایلی به مرجع شدن وجود نداشت، و خوششان هم نمی&zwnj;آمد که مرجع باشند. شاعری که می&zwnj;آید و با صدای بلند فکر کردن&zwnj;هایش را درباره شاهنامه می&zwnj;گوید و آن همه انتقاد برای خود می &zwnj;خرد کجا میل مرجع شدن دارد و یا گلشیری با آن زبان تندش در نقد و نظرهای صریحی که بر کارهای دیگران می&zwnj;کرد و گاه هم شتابزده. تأثیرگذاری آنها بر داستان و شعر معاصر به&zwnj;طور کلی و بر جمعی از نویسندگان و شاعران، حرفی دیگر است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>بعد از نیما، غیر از شاملو و فروغ و اخوان، شاعرانی دیگر هم مطرح بودند. این&zwnj;گونه نیست که ما در چند دهه فقط چهار یا پنج شاعر برجسته داشتیم و دیگران در گمنامی کامل بودند و کارشان هم فاقد تاثیر گذاری بود یا نقشی در ادبیات شعری معاصر ما نداشتند و خواننده&zwnj;های خود را کم داشتند. برای عده&zwnj; زیادی شعرهای نصرت رحمانی و نادر نادرپور مطرح بود. فروغ اوائل بسیار متأثر از نادرپور بود. و تصویرپردازی&zwnj;های نادرپور در شعر، بسیاری از شاعران دهه ۴۰ را مجذوب خود کرده بود. سهراب سپهری، سایه و مشیری و کسرایی برای عده وسیعی مطرح بودند. سپانلو با زبان ویژه&zwnj;اش و نیز منوچهر آتشی و خوئی و براهنی که به ویژه در سال&zwnj;های ۷۰، شعر و آموزه&zwnj;هایش از شعر طرفداران زیادی پیدا کرده بود، همه شاعرانی بودند که تأثیرگذار بودند. در ادبیات داستانی هم همین وضع است. کجا داستان&zwnj;نویسان جنوب کارهایشان شباهتی به کارهای گلشیری دارد، و یا داستان&zwnj;نویسان شمال. بسیاری از نویسندگانی که در همین دوره سی و خرده ای ساله بعد از انقلاب مطرح شدند هرکدامشان ویژگی نوشتاری خودشان را دارند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>برای مثال چه شباهتی است بین کارهای چهل&zwnj;تن از همین نسل با کارهای گلشیری. و اما انگار ما دوست داریم استفاده از سنت آئینی رمزی بودن اعداد در فرهنگمان را ادامه دهیم. و دوازده و هفت که داریم. چهار و سه و دو هم به آن اضافه کنیم.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />آقای خاکسار، مرجعیت ادبی در مفهوم یک زیباشناسی غالب و پیشنهادی در زیباشناسی که عمومیت پیدا کرده باشد. نگفته پیداست که ده&zwnj;ها جریان ادبی در جامعه وجود دارد، اما گاهی یک جریان عمده می&zwnj;شود: شعر سپید و پیشنهادهای گلشیری در داستان&zwnj;نویسی. بحث این نیست که شاملو یا گلشیری می&zwnj;خواستند مرجع باشند. بحث بر سر آن شرایط روحی و اجتماعی در جامعه است که به مرجع نیاز دارد. جوان&zwnj;های این دوره مرجعیت را نفی می&zwnj;کنند و این خب، بسیار تفاوت دارد با سال&zwnj;های نخست انقلاب. بپردازیم به بحران مرجعیت سیاسی. بحران مرجعیتی که الان در جامعه وجود دارد، به نظر شما دلایلش چیست؟</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />بحران مرجعیت به نظر من هیچ ربطی به درگذشت این یا آن شاعر و نویسنده ندارد. به شرایط ویژه&zwnj;ای ربط دارد که زیستگاه جوامع بشری را در قلمرو محدود جغرافیائی&zwnj;شان با همه بزرگی تبدیل کرده است به دهکده جهانی. عرصه&zwnj;های ارتباط در جهان امروز آن&zwnj;چنان گسترده است که جوانی که در منطقه&zwnj;ای پرت و دورافتاده زندگی می&zwnj;کند به محض داشتن یک کامپیوتر و اینترنت با فشار دادن یک دکمه می&zwnj;تواند جهان&zwnj;های نو و تازه&zwnj;ای را سیر و سفر کند و منتظر ننشیند تا کسی پیدا شود و به صورت دست دوم راهنمایی&zwnj;اش کند. همین دگرگونی&zwnj;ها باعث شده برای مثال که هر شاعر با استعدادی که در ایران زندگی می&zwnj;کند و به یکی دو زبان خارجی هم مجهز است به کانون&zwnj;های مطرح فکری و شعری جهان خیلی سریع دسترسی پیدا کند؛ و زنی شاعر را که دغدغه&zwnj;های شناخت بر تن و هویت زنانه&zwnj;اش دارد، وصل کند به شعرهای طغیانگرانه &quot;آدریان ریچ&quot; شاعر آمریکایی که زنی است همجنسگرا و مدافع سرسخت فمنیسم. آنگاه همین پیوند، حس&zwnj;های خفته و سرکوب شده در وجود او را چنان بیدار کند که زبانی ویژه برای خودش به&zwnj;کار ببرد. برای چنین شاعری دیگر زبان استعاری فروغ در بیان جنسیت خود، با همه ارزشش نمی&zwnj;تواند به اندازه کافی کارآیی داشته باشد یا زبان فخیم شاملو.</p> <p>&nbsp;</p> <p>جدا از همه اینها من بر این باورم که تأثیربرداری شاعران و نویسندگان از هم، پیش از آن که ربطی به مرجعیت و مرجع شدن این یا آن نویسنده و شاعر داشته باشد ربط به خوی و سرشت یا اصالت وجودی فرد هنرمند دارد. هر هنرمندی بر مبنای گوهر وجودیش به نوعی احساس خانوادگی پیدا می کند با یک سبک کار یا یک نوع زبان و یا با یک شیوه نگاه کردن به جهان و بعد در خواندن و کارورزی بیشتر، می&zwnj;بیند که در نزدیکی با برخی کارهاست که جانش شکفته می&zwnj;شود. این آتش درون که ناشناخته هم هست به جرقه&zwnj;ای گُر می&zwnj;گیرد که با آن احساس خانوادگی می&zwnj;کند. وقتی امکان ارتباط ما با جهان خیلی بیشتر از ۵۰ سال پیش شده است که دلمان را به خواندن چند جزوه سیاسی و کتابی که هزار جا قایم کرده بودیم خوش کرده بودیم، آشکار است که شکوفایی و تنوع حس&zwnj;ها هم بیشتر می شود و بیشتر هم خواهد شد.</p> <p>&nbsp;</p> <blockquote> <p><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/khintvgw02.jpg" />نسیم خاکسار:کانون اعتراض الان یک&zwnj;جا نیست. پخش است همه جا. منتشر است در سطح وسیعی.</p> </blockquote> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />نخستین انتخابات پس از کودتای ۲۲ خرداد به زودی برگزار می&zwnj;شود. به عنوان یک نویسنده و یک روشنفکر تبعیدی، شما آیا خواهان تحریم این انتخابات هستید، یا اینکه گمان می&zwnj;کنید، تحریم انتخابات، استبداد را شدت می&zwnj;بخشد؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>من تا مدت&zwnj;ها برای اصطلاح &quot;آدم&zwnj;فروشی&quot;، داستانی واقعی در ذهنم نداشتم چنان&zwnj;که گمان برود بر پایه&zwnj; آن، این اصطلاح از سوی مردم خلق شده. وقتی دو سال پیش کتاب &quot;راحت&zwnj;الصدور و آیة&zwnj;الصدور&quot; راوندی را می&zwnj;خواندم از تاریخ آل سلجوق، به شرح زندگی پادشاهی رسیدم به نام سلطان محمد غیاث&zwnj;الدین که راوندی از فضایلش می&zwnj;نویسد: خدای ترس و عادل و سایس و عالم&zwnj;دوست است، و بیرق اسلام را هم بلندتر از اسلافش کرده بود. این غیاث&zwnj;الدین پادشاه، نخست خیلی راحت ابوهاشم فرزندزاده پیغمبر را به وزیرش نظام&zwnj;الملک به پانصد هزار دینار فروخت که هر کار می&zwnj;خواهد با او بکند و بعد که آن فرزندزاده پیغمبر مبلغ بیشتری را به شاه رساند، شاه، وزیرش را به او فروخت. آدم&zwnj;فروشی اینجا یک تعریف وجودی پیدا می&zwnj;کند از شخصیت این شاه.</p> <p>&nbsp;</p> <p>حالا وقتی حکومت جمهوری اسلامی می&zwnj;آید و به جای دستگیری قاتلان قتل&zwnj;های زنجیره&zwnj;ای، وکیلی را که پرونده این قتل&zwnj;ها را دنبال می&zwnj;کند دستگیر می&zwnj;کند و سال&zwnj;ها در حبس نگه می &zwnj;دارد، آشکارا داد می&zwnj;زند که خودش قاتل است. وقتی این حکومت هیچ مجالی حتی به خودی&zwnj;های منتقد خود نمی&zwnj;دهد که به مجلس بروند، از پیش اعلام کرده است که مستبد است. استبداد و قتل از خصلت&zwnj;های وجودی این حکومت&zwnj;اند. مستبد بودن و قاتل بودن این حکومت دشنامی بر این حکومت نیست، بیان تعریف وجودی این حکومت است. انتخابات عرصه گفت&zwnj;وگوی آزاد و صریح بین دولت و ملت است. در دایره قوانین این حکومت در پرانتر( قاتل و مستبد،) انتخابات به این معنا هیچ جایی ندارد، اگر داشت در طول این ۳۰ سال می&zwnj;توانست فضایی به وجود بیاورد برای درهم شکستن این ساختار.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />آیا شما به این موضوع اعتقاد دارید که ادبیات داستانی و شعر می&zwnj;توانند از یک سویه اعتراضی برخوردار باشند؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>بله. من به این موضوع باور دارم که ادبیات داستانی و شعر و یا به&zwnj;طور کلی ادبیات و هنر از یک سویه اعتراضی برخوردار است: اعتراض با صدای بلند به وضع موجود و به فرهنگ و سیاست سلطه؛ و صد البته این اعتراض را نباید فقط به درگیری با سیاست&zwnj;های حکومتهای وقت محدود کرد بلکه به سلطه در معنای وسیع&zwnj;اش. در جوهر ادبیات و هنر این گونه اعتراض همیشه بوده است. این یک تعریف عام و جهانی از هنر و ادبیات است. به یک&zwnj;جا و به یک دوره هم محدود نمی&zwnj;شود. مگر در کارهای سوفوکلس جوهر اعتراض وجود ندارد؟ صدای آنتیگونه هنوز پس از هزاران سال صدای زنده و بلند اعتراض زنی است علیه یک سیستم سلطه که توجهی به عاطفه بشری ندارد. مگر در صدای حافظ، شاعر ناب&zwnj;گرای ما، اعتراض طنین نینداخته؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>منت سدره و طوبی ز پی سایه مکش<br /> که چو خوش بنگری ای سرو روان این&zwnj;همه نیست.</p> <p>ز زهد خشک ملولم بیار باده ناب<br /> که بوی باده مدامم دماغ تر دارد</p> <p>&nbsp;</p> <p>زبان او اگرچه با زبان شاعر هم&zwnj;عصرش عبید زاکانی متفاوت است اما هر دو از یک منظر، گفتمان مسلط را زیر ضرب گرفته&zwnj;اند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>یا نگاه کنید به نظر شمس تبریزی در کتاب مقاماتی که از او مانده است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>همه سخن ام به وجه کبریا می&zwnj;آید. قرآن و سخن محمد همه به وجه نیاز است.</p> <p>&nbsp;</p> <p>یا در جای دیگر می&zwnj;گوید: راست نتوانم گفتن. که من راست آغاز کردم مرا بیرون کردند. اگر تمام راست گفتمی، به یکباره همه شهر مرا بیرون کردندی.</p> <p>&nbsp;</p> <p>مگر در شعر خیام جهالت بشری که در وجود فقیه و شریعتمدار متجلی شده، کم به سخره گرفته شده است؟</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />آیا نمونه&zwnj;هایی در ادب معاصر هم سراغ دارید؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>بله. بیائیم به ادبیات معاصرمان نگاه کنیم؛ به کارهای فروغ فرخزاد، آتشی، نصرت رحمانی، رویائی. مخصوصاً از اینها نام برده&zwnj;ام و نه از نام&zwnj;هایی که همگان به آن اشاره دارند. راه بردن به درون انسان که وجودش پرده در پرده است، کشف و بیان آن در شرایطی که سنت و مذهب و سیاست در قدرت، دور تا دور ما دیوار ممنوع بلند کرده، مسئله ساده&zwnj;ای نیست، و شعر و داستان این کار را می&zwnj;کنند. همه اینها در شناختن انسان به خودش نقشی غول&zwnj;آسا دارند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>البته در هر دوره&zwnj;ای به دلیل شرایط اجتماعی ویژه&zwnj;ای که اعمال سلطه می&zwnj;کند یک نوع از این صداهای اعتراض برجسته می&zwnj;شود. در دهه&zwnj; چهل و پنجاه، با اعمال سیاست گسترده سرکوب حکومت شاه علیه مبارزان و کارورزان سیاسی در ایران و روی آوردن جوانان به مبارزه&zwnj;های مخفی و خانه تیمی، بیان و تصویرگری اعتراض وجود آدمی از جنبه حماسی و قهرمانی، وزنه سنگین&zwnj;تری از جنبه های اعتراضی دیگر در ادبیات ما پیدا کرد. اما این موضوع نباید باعث حاشای این حقیقت شود که صدای اعتراض زن ایرانی را که نخستین بار در شعرهای فروغ و شاعران زن دیگر شنیده می شد ناشنیده بگیریم یا شعر &quot;کفر&quot; نصرت رحمانی به دیده نیاید. رویکرد به جنبه حماسی هم فقط در شعرهای یکی دو شاعر برجسته خلاصه نمی&zwnj;شد. خیلی&zwnj;ها به آن پرداختند. شاملو، خوبی، کدکنی، سپانلو، آتشی در چهره عبدوی جت، نعمت میرزاده در سحوری، سعید سلطانپور و در ادبیات داستانی، ماهی سیاه کوچولوی صمد بهرنگی، برخی داستان&zwnj;های گلشیری و در چند داستان&zwnj;هایی از خودم و دیگران که همان سال&zwnj;ها منتشر شد.</p> <blockquote> <p><img align="middle" alt="" src="http://zamanehdev.redbee.nl/u/wp-content/uploads/khintvgw03.jpg" />نسیم خاکسار: ترانه موسوی، این دختر زیبا با آن عکسی که از او در سایت&zwnj;ها دیدیم چه شد؟ چه بلایی سرش آمد؟خانواده این دختر کجا هستند؟ زنده&zwnj;اند؟</p> </blockquote> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />در حال حاضر مشخصات ادبیات معترض ما چیست؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>الان وضع تغییر کرده است. قهرمان&zwnj;های آن دوره دیگر در خانه&zwnj;های تیمی نیستند. کنار ما هستند. سر کار می روند، سیگار می کشند، مشروب می&zwnj;نوشند و در جامعه&zwnj;ای که یک جشن ساده هم در آن ممنوع است، شب&zwnj;نشینی راه می&zwnj;اندازند و دختر و پسر باهم می&zwnj;رقصند و گاهی هم سر هم داد می&zwnj;کشند. اینان طالب یک زندگی آزاد هستند و به عصیان&zwnj;های جنسی&zwnj;شان هم اجازه بروز و طغیان می&zwnj;دهند. پایش هم بیفتد، برمی&zwnj;خیزند و جنبش&zwnj;هایی را علیه این حکومت بیداد سازماندهی می&zwnj;کنند و در خیابان&zwnj;ها هم کشته می&zwnj;شوند.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />کانون شعر معترض و داستان معترض اکنون در کجاست؟ چه نمایندگانی دارد؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>کانون اعتراض الان یک&zwnj;جا نیست. پخش است همه جا. منتشر است در سطح وسیعی. این است که صدایش را باید در کارهای همین نویسندگان و شاعران بیست تا سی چهل ساله نسلی دید که بعد از انقلاب رشد کرده&zwnj;اند. همین شاعران و نویسندگانی که بخشی&zwnj;شان در ایران&zwnj;اند، بخشی&zwnj;شان در تبعید و یا در مهاجرت. برخی هم در رفت و آمد بین ایران و خارج. اینها در ضمن معجون عجیبی هم هستند. هم همدیگر را دوست دارند، هم به هم حسادت می&zwnj;کنند. هم کارهای هم را با دقت می&zwnj;خوانند و تأثیر برمی&zwnj;دارند از هم، و هم همدیگر را تحقیر می کنند. موضوع&zwnj;های ذهنی&zwnj;شان هم به اندازه و وسعت وجودشان پراکنده است. گاه عشقی است بی&zwnj;سرانجام، گاه طغیانی است علیه نسل گذشته و گفتمان&zwnj;های مسلط در شعر و سیاست و اجتماع و رفتار اجتماعی. گاه نفی معنا می&zwnj;کنند و گاه معنا می&zwnj;پذیرند. و با همه این درآمخیتگی&zwnj;ها که لازمه چنین وجودهایی هم هست، بارها شده که در نوشته&zwnj;هایشان چه شعر و چه داستان می&zwnj;بینی که آتشی از حس و کلام جرقه زده است. آتشی که سراپایت را می&zwnj;سوزاند و وادارت می کند برخیزی و به احترامشان کلاه از سر برداری.</p> <p>&nbsp;</p> <p><img align="bottom" alt="" src="http://www.zamaaneh.com/pictures-new/Communicate-icon.png" />داستان &quot;رحله&quot;، آخرین اثری که از شما اخیراً در نشریه آرش انتشار یافته، یک اثر تمثیلی&zwnj;ست: تمثیلی از خشونت و زنانی که قربانی می&zwnj;شوند. مدت&zwnj;ها بود از شما داستان تمثیلی نخوانده بودیم. یعنی در واقع، اگر اشتباه نکنم از &quot;قفس طوطی جهان خانم&quot; که در همان نخستین سال&zwnj;های پس از جنگ منتشر شد تا امروز این نخستین داستان تمثیلی شماست که بسیار هم داستان محکم و زیبایی&zwnj;ست. آیا الان که فاصله&zwnj;ای بین شما و این اثر به وجود آمده، گمان می&zwnj;کنید، فضایی که رقم زده&zwnj;اید، متأثر از سرکوب&zwnj;های اخیر بوده است؟<br /> &nbsp;</p> <p>من مدتی است دارم متن&zwnj;های کهنی را که به زبان پارسی است دانش&zwnj;آموزانه برای خودم می&zwnj;خوانم. همین متن&zwnj;هایی که از دستبرد آفات زمانه مصون مانده و به دست ما رسیده است. از قرن سوم هجری به بعد. برگ برگ این متون از بیدادی که بر مردم و فرهنگ این سرزمین رفته است خونین است. تاریخ ما تاریخ ستمگری است. ما از تاریخ و از گذشته فقط استبداد به میراث برده&zwnj;ایم. این استبداد هنوز ادامه دارد و به همان شکل خونین آن در گذشته، اجرا می&zwnj;شود. برای آن&zwnj;که بتوانیم شانه از زیر بار این بیداد بیرون بیاوریم باید همه آن چه را بر ما رفته است مدام و مکرر با دقت بکاویم. و گرنه این میراث از هزاران راه و روزنه وارد روحمان می&zwnj;شود.</p> <p>&nbsp;</p> <p>حادثه&zwnj;ای که در داستان &quot;رحله&quot; رخ می&zwnj;دهد زمان ندارد. هم در امروز جریان دارد و هم در گذشته. هم در خواب است و هم در بیداری. بارها برای من رخ داده که وقت خواندن خبری از محکومیت به شلاق خوردن زنی فعال در هنر و اجتماع در ایران که گویا دیگر عادی شده است این محکومیت&zwnj;ها، فکر کرده&zwnj;ام گویا دارم یکی از متن&zwnj;های گذشته را می&zwnj;خوانم. اینانج خاتونی را که طغرل شاه خفه کرد همین امروز با نامی دیگر، به همان صورت باز هم دارند خفه می&zwnj;کنند.</p> <p>&nbsp;</p> <p>حرکات و سکنات آدم&zwnj;های حکومت هم همان حرکات و سکنات آدم&zwnj;های قرن&zwnj;های پیش&zwnj;اند. هیچ فرقی نکرده&zwnj;اند. در دایره استبداد همه اینها دارند خودشان را تکرار می کنند. ما یک زندگی کابوس&zwnj;گونه داریم. نویسنده می نویسد تا از این کابوس&zwnj;ها خلاصی یابد. این داستان یکی از کابوس&zwnj;های من بود. کابوس فکر کردن&zwnj;های من درباره محکومیت بانوی حقوق&zwnj;دان و فعال در جنبش زنان، نسرین ستوده، به زندان و شلاق، کابوس فکر کردن&zwnj;های من از محکومیت بازیگر سینما، مرضیه وفامهر، کابوس فکر کردن&zwnj;های من درباره چگونگی بازداشت و تجاوز کردن به دختری به نام ترانه موسوی در زندان و بعد سوختن و کشتن او در روزهای انتخابات چند سال گذشته. این دختر زیبا با آن عکسی که از او در سایت&zwnj;ها دیدیم چه شد؟ چه بلایی سرش آمد؟خانواده این دختر کجا هستند؟ زنده&zwnj;اند؟</p> <p>&nbsp;</p> <p>بعد از گذشتن دو سال و اندی ازاین حادثه من هنوز نمی&zwnj;توانم از کابوس این رویداد بیرون بیایم. حکومت نفرت&zwnj;انگیز جمهوری اسلامی مجبور شد به کمک وزارت اطلاعاتش برای فرونشاندن خشم مردم و قانع&zwnj;کردنشان که این خبرها واقعیت ندارد دست به نمایش عجیبی بزند. دختری را به نام ترانه موسوی روی صحنه آورد و گفت که ترانه موسوی زنده است. یک خانواده برای این خانم ساختند. خواهری، برادری، شوهری. این نمایش در پیش چشم میلیون&zwnj;ها مردم و همه