قبض و بسط سیاسی رژیم در ماه‌های پیش رو

<p dir="RTL">اکبر گنجی - سیر تحولات ایران تا حد زیادی به متغیرهای خارجی وابسته شده است. متغیرهایی که از جمله شامل تحریم&zwnj;های فلج کننده، مذاکرات هسته&zwnj;ای، مذاکره یا عدم مذاکره&zwnj; با آمریکا، سقوط یا بقای رژیم بشار اسد، امکان سرایت جنگ داخلی سوریه به عراق و لبنان و ترکیه، احتمال حمله&zwnj; نظامی به ایران یا اپوزیسیون&zwnj; سازی مشابه سوریه برای ایران می&zwnj;شوند. بدین ترتیب، سخن گفتن از ماه&zwnj;های پیش رو، بدون در نظر گرفتن این متغیرها و میزان تأثیرشان در سمت و سوی تحولات، از دقت و صحت تحلیل می&zwnj;کاهد.</p> <!--break--> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">فرض کنیم ۶ ماه آینده- تا زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری- شرایط فعلی پایدار بماند و در وضعیت امروز قرار داشته باشیم. آیت&zwnj;الله خامنه&zwnj;ای به دنبال برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ۱۳۹۲ با اهدافی به شرح زیر است:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>الف-</strong> مشارکت حداکثری مردم در انتخابات به منظور مشروع قلمداد کردن نظام.</p> <p dir="RTL"><strong>ب- </strong>حفظ آرامش در بالا (کنترل جنگ قدرت جناح&zwnj;های رژیم) و پائین (ممانعت از شورش و بسیج اجتماعی).</p> <p dir="RTL"><strong>ج-</strong> تضمینی بودن نتیجه/فرآورده&zwnj; انتخابات (رئیس جمهور مطیع رهبری).</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">ظاهراً هدف اول با هدف دوم و سوم در تعارض قرار دارد. آرامش و نتیجه تضمین شده، نیازمند افزایش فشار و سرکوب است. انتخابات در فضای بسته، غیررقابتی و قطبی نشده نمی&zwnj;تواند مشارکت حداکثری پدید آورد. اما مسئله به این سادگی&zwnj;ها نیست. واقعیت&zwnj;های دیگری نیز وجود دارد که نباید نادیده گرفته شوند. ساختار سیاسی ایران، ساختار سیاسی عراق صدام حسین، لیبی قذافی، مصر حسنی مبارک و کره&zwnj; شمالی نیست.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>اولاً: </strong>انتخابات حداقل به جنگ قدرت میان اصول&zwnj;گرایان تبدیل خواهد شد. جنگ قدرتی که طرفین با وعده&zwnj;ها و افشاگری&zwnj;ها در بخشی از جامعه شور و حال ایجاد خواهند کرد. حضور کاندیدای احمدی&zwnj;نژاد در برابر کاندیدای اصول&zwnj;گرایان سنتی چالش&zwnj;برانگیز خواهد بود. ضمن آن که جبهه&zwnj; پایداری هم زیربار مشایی نمی&zwnj;رود و اگر احمدی&zwnj;نژاد بر حضور او اصرار ورزد، ممکن است شاهد حضور سه جریان متفاوت اصول&zwnj;گرایان در انتخابات باشیم. احمدی&zwnj;نژاد پیش&zwnj;بینی&zwnj;ناپذیر، ممکن است با ترفندهای تازه شگفتی&zwnj;ساز باشد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>ثانیاً: </strong>انتخابات طرف سومی هم خواهد داشت. اگرچه امکانی برای نامزدی چهره&zwnj;های شاخص</p> <p dir="RTL">&nbsp;اصلاح&zwnj;طلبان (موسوی، کروبی، خاتمی، عبدالله نوری و...) وجود ندارد، اما راه برای کاندیداتوری دیگر اصلاح&zwnj;طلبان (عارف، محمدعلی نجفی، اسحاق جهانگیری و...) باز است. به احتمال زیاد سبزها و اصلاح&zwnj;طلبان از کاندیداتوری چهره&zwnj;های غیراصلی پشتیبانی نخواهند کرد. عارف با این&zwnj;که معاون اول محمد خاتمی بود، حمایتی کسب نخواهد کرد. اگر نجفی کاندیدا شود و مورد تأیید شورای نگهبان قرار گیرد، به طور قطع حداقل بخشی از اصلاح&zwnj;طلبان از او حمایت خواهند کرد.</p> <blockquote> <p dir="RTL">انتخابات حداقل به جنگ قدرت میان اصول&zwnj;گرایان تبدیل خواهد شد. جنگ قدرتی که طرفین با وعده&zwnj;ها و افشاگری&zwnj;ها در بخشی از جامعه شور و حال ایجاد خواهند کرد. حضور کاندیدای احمدی&zwnj;نژاد در برابر کاندیدای اصول&zwnj;گرایان سنتی چالش&zwnj;برانگیز خواهد بود. ضمن آن که جبهه&zwnj; پایداری هم زیربار مشایی نمی&zwnj;رود و اگر احمدی&zwnj;نژاد بر حضور او اصرار ورزد، ممکن است شاهد حضور سه جریان متفاوت اصول&zwnj;گرایان در انتخابات باشیم. احمدی&zwnj;نژاد پیش&zwnj;بینی&zwnj;ناپذیر، ممکن است با ترفندهای تازه شگفتی&zwnj;ساز باشد.</p> </blockquote> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">با توجه به این مقدمات، آیا فضای سیاسی بسته&zwnj;تر شده و سرکوب&zwnj;ها افزایش خواهند یافت؟ اگر چه شواهد و قرائنی برای این مدعا می&zwnj;توان ارائه کرد، اما شواهدی خلاف این مدعا هم وجود دارد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>یکم- روزنامه&zwnj;ها، هفته&zwnj;نامه&zwnj;ها و ماهنامه&zwnj;ها: </strong>روزنامه&zwnj;های اعتماد و آرمان به اصلاح&zwnj;طلبان تعلق دارند. روزنامه&zwnj; اصلاح&zwnj;طلب بهار نیز به تازگی آغاز به کار کرده است. گفته می&zwnj;شود که بهار در خدمت عارف قرار گرفته است، اما تیم گرداننده&zwnj; آن (سعید پورعزیزی، کسری نوری، بهروز گرانپایه و عموزاده&zwnj; خلیلی) از اصلاح&zwnj;طلبانند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">هفته&zwnj;نامه&zwnj;های اصلاح&zwnj;طلب مهرنامه، آسمان، اندیشه&zwnj; پویا و نسیم بیداری نیز ماه هاست که در حال انتشار هستند و نه تنها از داخلی&zwnj;ها، که از ایرانیان مقیم خارج نیز مقاله منتشر می&zwnj;کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>دوم- سخنرانی&zwnj;ها:</strong> اگر چه امکان سخنرانی درمحافل عمومی برای چهره&zwnj;های شاخص اصلاح&zwnj;طلب وجود ندارد، اما گروه&zwnj;های اجتماعی با سید محمد خاتمی، موسوی خوئینی&zwnj;ها، عبدالله نوری، هاشمی رفسنجانی و... دیدار کرده و متن سخنان آنان نیز منتشر می&zwnj;شود. پیام تصویری محمد خاتمی به مراسم ۱۶ آذر دانشگاه تهران نه تنها در آنجا پخش گردید، بلکه در صفحه&zwnj; روزنامه&zwnj;ی اعتماد ۲۱/۹/۹۱ بازنشر شد.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>سوم- نزاع بر سر روابط با آمریکا و اشغال سفارت آن کشور در تهران: </strong>اخیراً بحث&zwnj;های داغی درباره&zwnj; مذاکره&zwnj; با آمریکا و اشغال سفارت آن کشور در سال ۱۳۵۸ در گرفت. مقاله&zwnj;های رد و بدل شده میان عباس عبدی و صادق خرازی یکی از آن موارد بود. نظرات ناقدانه&zwnj; صادق طباطبایی <a href="http://www.rangin-kaman.org/v1/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=9564:2012-11-11-10-56-43&amp;catid=37:histoire">[۱]</a> و ابراهیم یزدی <a href="http://mizankhabar.net/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=1219:1391-08-30-12-03-47&amp;catid=44:2010-01-09-15-54-43&amp;Itemid=124">[۲]</a> و پاسخ <span dir="RTL">موسوی خوئینی</span>&zwnj;<span dir="RTL">ها <a href="http://www.puyesh.org/fa/module.news_Page._TypeId.4_NewsId.258_Action.NewsBodyView.html">[۳]</a> </span>سه نمونه&zwnj; دیگر در این خصوص است. نه تنها اشغال سفارت آمریکا به طور ریشه&zwnj;ای نقد و رد می&zwnj;شود، بلکه گروهی به طور علنی از مذاکره و رابطه&zwnj; با آمریکا حمایت می&zwnj;کنند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>چهارم- نفی هژمونی روضه&zwnj;خوان&zwnj;ها و مداح&zwnj;ها:</strong> روضه&zwnj;خوان&zwnj;ها و مداح&zwnj;ها در بالا آوردن احمدی&zwnj;نژاد ایفای نقش کرده&zwnj;اند. پیروزی احمدی&zwnj;نژاد موجب شد تا آنان به دنبال هژمونی گفتمان خود بیفتند و تا حدی هم موفق شدند. اخیراً رسول جعفریان در نقد سخنان پناهیان- روضه&zwnj;خوان بیت رهبری- که در حضور</p> <p dir="RTL">آیت&zwnj;الله خامنه&zwnj;ای ایراد کرده <a href="http://baztab.net/fa/news/18539/%D8%B3%D8%AE%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D8%AC%DB%8C%D8%A8-%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%82%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF-%D8%B8%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D8%B8%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA">[۴]</a>، گفته است:</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&laquo;قریب هشت سال است که در این کشور مشتی روضه&zwnj;خوان، سردمدار فکر و اندیشه شده&zwnj;اند...با این حرف&zwnj;ها که نمی&zwnj;شود برای کشور راهبرد درست کرد و آینده&zwnj;نگری کرد. این&zwnj;ها مشتی بافتنی است که به درد اداره&zwnj; مملکت نمی&zwnj;خورد... چطور آقای ابطحی در این حکومت زندانی و محدود می&zwnj;شود، اما افرادی مثل پناهیان که همان حرفها را، اما در قالب انقلابی می&zwnj;زنند و بعد از ظهور صغری، حرف از قواعد ظهور به میان می&zwnj;آورند و آماده&zwnj;باش می&zwnj;دهند، به راحتی فرصت می&zwnj;یابند که مدام در سیما مطالب و افکار و اندیشه&zwnj;های بی اساس&zwnj;شان منتشر شود... این&zwnj;که این افراد در محضر رهبری این مطالب را می&zwnj;گویند، معنایش این نیست که آن مطالب از نظر ایشان درست است.&raquo; <a href="http://baztab.net/fa/news/18572/%D9%85%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%A6%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF">[۵]</a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">نقد جعفریان جنجال زیادی برپا کرد و گروهی به دفاع از پناهیان برخاستند، اما نقد &quot;ظهورگرایی&quot; و روضه&zwnj;خوان و مداح خواندن سخنران عزاداری رهبری، قابل توجه است.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</p> <blockquote> <p dir="RTL">جمهوری اسلامی دموکراتیک و ملتزم به حقوق بشر نخواهد شد. اما فضا به صورت کنترل شده گشوده&zwnj;تر می&zwnj;گردد تا مشارکت حداکثری محقق شود. آیت&zwnj;الله خامنه&zwnj;ای فضای حضور اصلاح&zwnj;طلبان را ایجاد خواهد کرد، اما نه برای چهره&zwnj;های شاخص یا برای پیروزی آنان در انتخابات. بلکه برای گرم کردن تنور انتخابات و دستیابی به مشارکت حداکثری.<span dir="RTL"> این&zwnj;ها مقتضای ساختار جمهوری اسلامی، انتخابات و مدعیات است. اگرچه انتخابات آزاد و منصفانه و موثر نیست، اما انتخابات رقابتی میان &quot;<strong>خودی</strong>&quot;&zwnj;هایی که مانند ببر و پلنگ به نزاع می&zwnj;پردازند، فضای تنفس برای پائینی&zwnj;ها ایجاد می&zwnj;کند. </span></p> </blockquote> <p dir="RTL"><strong>پنجم- نامه&zwnj;های سرگشاده به رهبری:</strong> نامه&zwnj;های سرگشاده&zwnj; زندانیان سیاسی و برخی از فعالان سیاسی داخل کشور به رهبری ادامه دارد. نامه&zwnj;ها و فیلم&zwnj;های نوری&zwnj;زاد و نوشته&zwnj; دکتر ملکی دو نمونه از آنهاست. <a href="http://news.gooya.com/politics/archives/2012/11/151061.php">[۶]</a></p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>ششم- مناظره&zwnj;های تلویزیونی:</strong> مناظره&zwnj;های تلویزیونی در انتخابات ریاست جمهوری ۸۸ نقش مهمی ایفا کردند. آن تجربه از مدتی قبل به گونه&zwnj;ای جدید در حال تکرار است که بازتاب نسبتاً گسترده&zwnj;ای هم داشته است. مناظره&zwnj; ابراهیم اصغرزاده و حسین شریعتمداری <a href="http://www.youtube.com/watch?v=hflrgKy1D-0">[۷]</a>، مناظره&zwnj; معصومه&zwnj; ابتکار و روح الامینی <a href="#http://radiozamaneh.com/youtube.com/watch?v=Z_w-bUV_btU">[۸]</a> و مناظره&zwnj; صادق زیباکلام و حسین خسروپناه <a href="http://www.youtube.com/watch?v=QMLQQi62GCA">[۹]</a> سه نمونه از این موارد هستند. صدا و سیما وعده داده است که این گونه مناظره&zwnj;ها را ادامه دهد. البته زیباکلام حضور دائمی در تلویزیون داشته و از آمریکا و</p> <p dir="RTL">رضاشاه هم در سیمای جمهوری اسلامی دفاع می&zwnj;کند <a href="#http://radiozamaneh.com/youtube.com/watch?v=Nm-tdT-LIcA">[۱۰]</a>. اصغرزاده و ابتکار در سیمای جمهوری اسلامی از زندانیان سیاسی دفاع کردند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">کاندیداهای ریاست جمهوری هم مناظره&zwnj;های تلویزیونی خواهند داشت و کسب رأی، فرد را وادار به نقد وضع موجود و ظاهر شدن در چهره&zwnj; اپوزیسیون می&zwnj;کند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>هفتم- مناظره&zwnj;های دانشگاهی:</strong> مناظره&zwnj;های دانشگاهی- با حضور دانشجویان- نیز اخیراً رونق گرفته است. مناظره&zwnj; عباس عبدی و علوی&zwnj;تبار<a href="http://www.rahesabz.net/story/58912/">[۱۱]</a>، مناظره&zwnj; علوی&zwnj;تبار و نبویان <a href="http://neeloofar.org/critic/135-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87/384-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%88-%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D8%B7%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%DB%8C%D9%85.html">[۱۲]</a>، مناظره&zwnj; علوی&zwnj;تبار و خسروپناه <a href="http://www.rajanews.com/detail.asp?id=109029">[۱۳]</a>، مناظره&zwnj; علوی&zwnj;تبار و عبدالهیان در قم، مناظره&zwnj; علوی&zwnj;تبار با واسطی در مشهد، مناظره&zwnj; مراد ثقفی و حجت&zwnj;الاسلام مهدی ابوطالبی در دانشگاه مشهد <a href="http://snn.ir/NSite/FullStory/News/?id=217714&amp;Serv=9&amp;SGr=83">[۱۴]</a> چند نمونه از این موارد هستند.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">مناظره&zwnj;ها کمتر سیاسی و بیشتر دینی است. اما گزارش&zwnj;ها نشان می&zwnj;دهند که برخلاف نظر حکومت، این گونه مناظره&zwnj;ها با توجه به هزینه کردن صد درصدی اسلام توسط جمهوری اسلامی، به سود طرف مقابل تمام شده است و سخنان نوگرایان و منتقدان طالب بیشتری پیدا کرده است.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL"><strong>هشتم- نتیجه:</strong> جمهوری اسلامی دموکراتیک و ملتزم به حقوق بشر نخواهد شد. اما فضا به صورت کنترل شده گشوده&zwnj;تر می&zwnj;گردد تا مشارکت حداکثری محقق شود. آیت&zwnj;الله خامنه&zwnj;ای فضای حضور اصلاح&zwnj;طلبان را ایجاد خواهد کرد، اما نه برای چهره&zwnj;های شاخص یا برای پیروزی آنان در انتخابات. بلکه برای گرم کردن تنور انتخابات و دستیابی به مشارکت حداکثری.</p> <p dir="RTL">&nbsp;</p> <p dir="RTL">&nbsp;این&zwnj;ها مقتضای ساختار جمهوری اسلامی، انتخابات و مدعیات است. اگرچه انتخابات آزاد و منصفانه و موثر نیست، اما انتخابات رقابتی میان &quot;<strong>خودی</strong>&quot;&zwnj;هایی که مانند ببر و پلنگ به نزاع می&zwnj;پردازند، فضای تنفس برای پائینی&zwnj;ها ایجاد می&zwnj;کند. آیا مخالفان می&zwnj;<strong>توانند</strong> و می&zwnj;<strong>خواهند</strong> از این شرایط برای گذار به دموکراسی استفاده کنند؟</p>